Býgin Qazaqstanda az balaly otbasylar sany artuda. Ýy sharuashylyqtarynyng tek 6 payyzynda ghana 4-ten kóp bala tәrbiyelense, teng jartysynda jalghyz bala ósude, ýshten birinde eki bala ghana bar. Al әrbir besinshi bala resmy nekeden tysqary ómirge kelude. Búl turaly keshe eldegi demografiyalyq ózgerister ayasynda otbasyn qoldau mәselelerine arnalghan «Núr Otan» HDP fraksiyasy janyndaghy Áleumettik kenes otyrysynda jariya boldy.

Otbasy institutyndaghy daghdarys - әlemdik qúbylys. Qazaqstanda da otbasy instituty kýrdeli ózgeristerge úshyrauda. Mәjilis deputaty, «Núr Otan» HDP fraksiyasy janyndaghy Áleumettik kenes tórayymy Aytkýl Samaqova qazir elde az balaly otbasylardyng basym týsetindigin, al kóp balaly otbasylardyn, negizinen, oralmandar esebinen tolyghyp otyrghanyn tilge tiyek etti.

Otbasynda bala sany azayyp qana qoymay, erli-zayyptylardyng ajyrasuy da arta týsude. Samaqova keltirgen derekterge qaraghanda, qazir «әrbir tórtinshi otbasy kýireude». «Árbir tórtinshi neke úrpaqsyz bolsa, erli-zayyptylardyng ýshten birinde búl erlerding kinәsinen bolghan».

Ákelerding bala tәrbiyesindegi yqpaly әlsireude. «Áyel jalghyz ózi balasyn asyraytyn otbasylar sany ósude, onday analardyng sany jarty milliongha jetedi». Eshqashan nekege otyrmaghandar qatary da kóbeyip, «әrbir besinshi bala resmy nekeden tysqary ómirge kelude».

Býgin Qazaqstanda az balaly otbasylar sany artuda. Ýy sharuashylyqtarynyng tek 6 payyzynda ghana 4-ten kóp bala tәrbiyelense, teng jartysynda jalghyz bala ósude, ýshten birinde eki bala ghana bar. Al әrbir besinshi bala resmy nekeden tysqary ómirge kelude. Búl turaly keshe eldegi demografiyalyq ózgerister ayasynda otbasyn qoldau mәselelerine arnalghan «Núr Otan» HDP fraksiyasy janyndaghy Áleumettik kenes otyrysynda jariya boldy.

Otbasy institutyndaghy daghdarys - әlemdik qúbylys. Qazaqstanda da otbasy instituty kýrdeli ózgeristerge úshyrauda. Mәjilis deputaty, «Núr Otan» HDP fraksiyasy janyndaghy Áleumettik kenes tórayymy Aytkýl Samaqova qazir elde az balaly otbasylardyng basym týsetindigin, al kóp balaly otbasylardyn, negizinen, oralmandar esebinen tolyghyp otyrghanyn tilge tiyek etti.

Otbasynda bala sany azayyp qana qoymay, erli-zayyptylardyng ajyrasuy da arta týsude. Samaqova keltirgen derekterge qaraghanda, qazir «әrbir tórtinshi otbasy kýireude». «Árbir tórtinshi neke úrpaqsyz bolsa, erli-zayyptylardyng ýshten birinde búl erlerding kinәsinen bolghan».

Ákelerding bala tәrbiyesindegi yqpaly әlsireude. «Áyel jalghyz ózi balasyn asyraytyn otbasylar sany ósude, onday analardyng sany jarty milliongha jetedi». Eshqashan nekege otyrmaghandar qatary da kóbeyip, «әrbir besinshi bala resmy nekeden tysqary ómirge kelude».

Deputattyng oiynsha, әleumettik jetimdik, yaghny tiri ata-analary túsynda jetim qalghan balalar mәselesi de - qazaq qoghamy ýshin kýrdeli taqyryp. Qazir Qazaqstanda balalar ýiinde, internattarda jәne asyrandy otbasylarynda tәrbiyelenip jatqan 42,5 myng bala bar. «Olar ýshin balalar ýiinen shyqqannan keyin baspanaly bolu - kýrdeli mәsele», - deydi deputat. Balalar ýiin olar 18 jasqa deyin, jasóspirimder ýiin 23 jasqa deyin ghana panalay alady. Odan keyin olar qayda barady? Túrghyn ýy qarym-qatynastary turaly zannamagha say balalar ýiining tәrbiyelenushileri baspana alu ýshin kezekte 23 jasqa deyin ghana túra alsa, onan keyin olardy kezekten alyp tastaydy. «Al munisipalidy baspana óte az bólinetindikten, ony 23 jasqa deyin alu tipti shyndyqqa sәikes kelmeydi... Keybir advokattardyng aituynsha, onda jazylghan 23 jas - kezekten alyp tastau emes, kerisinshe, baspanagha kezekke túru jasy», - deydi halyq qalaulysy.

Sondyqtan ol Bilim jәne ghylym ministrligimen birge búl mәseleni anyqtau qajettigin jetkizdi.

Otbasy instituty әlsireuining bir tetigi - túrghyndardyng densaulyghynyng nasharlauy dep sanaydy deputattar. Mysaly, qazir respublikada әielder densaulyghynyng indeksi 30 payyz bolsa, ekologiyalyq apat aimaqtarynda búl kórsetkish - 10-20 payyz ghana. Bala tuu jasyndaghy әielderding jartysynan astamy anemiyadan japa shegude. Áyelderding onkologiyalyq aurular qúrylymynda sýt bezi qaterli isigi birinshi oryngha shyqqan. Erlerding jartysynan astamy nesep jynys jýiesining aurularyna shaldyqqan.

«Otbasyndaghy zorlyq-zombylyq - kýrdeli mәselelerding biri», - deydi deputat Samaqova. Tek qana byltyrghy jyly zorlyq-zombylyqtan zardap shekken 20 myngha juyq әielding ótinishi qaralghan. Jyl sayyn sonsha ótinish daghdarys ortalyqtaryna da týsedi eken. «Eldegi demografiyalyq jaghdaydy jaqsartu ýshin eng aldymen ómirding sapasyn arttyrugha jaghday jasalynuy tiyis», - deydi Samaqova. Ol sonymen birge búl mәselening tәrbiye, bilim beru, qúqyqtyq saladaghy sharalarmen baylanysty ekendigine nazar audartty.

Memleket basshysy ózining biylghy halyqqa Joldauynda halyq sanyn 2020 jylgha deyin 10 payyzgha arttyryp, adamdardyng ómir sýru úzaqtyghyn 72 jasqa deyin jetkizu mindetin qoyghan.

Núrjan JENIS

«Ayqyn» gazeti,

26.05.10.