Senbi, 4 Mamyr 2024
Janalyqtar 3542 0 pikir 28 Mamyr, 2009 saghat 20:11

Qytay qarjy qúyda belsendi

Janadan qúrylatyn qazaq-qytay tikeley investisiya tartu qory ekonomikanyng shiykizattyq emes salalaryn qaz túrghyzugha baghyttalady. Qarajat qúiyda asa belsendi aspanasty eli daghdarystyng arqasynda arzan kelisimsharttargha milliardtaghan qarjy saluda.
2007 jyldyng 17-18 tamyzynda Qazaqstangha arnayy issaparmen kelgen aspanasty elining Memlekettik kenesining premieri Veni Szyabaomen ótken kezdesuden keyin QR Preziydenti N.Nazarbaev atalghan qordy qúrugha pәrmen bergen edi. Seysenbi kýni Pekinde ótken resmy kezdesuler barysynda “Samúryq-Qazyna” últtyq әl-auqat qory” AQ-nyng basqarma tóraghasy Qayrat Kelimbetov basqarghan qazaqstandyq delegasiya qarjylyq quaty 200 mln. dollargha teng qazaq-qytay tikeley investisiya qoryn (CITIC — Kazyna Investment Fund) qúrugha qatysty birqatar qújattargha qol qoydy. Arnayy kelisimdi qabyldaghan “Kazyna Capital Management” (“Samúryq-Qazyna” qorynyng enshiles kәsiporny) AQ jetekshisi Abay Alpamysov pen qytaylyq CITIC Holdings Limited (CITIC Group kompaniyasynyng enshiles kәsiporny) kәsipornynyng basshysy Van Fanlu atalghan qúrylymnyng basty maqsaty eki el ekonomikasynyng shiykizattyq emes salalaryn damytugha basa nazar audaratynyn aitty.

Janadan qúrylatyn qazaq-qytay tikeley investisiya tartu qory ekonomikanyng shiykizattyq emes salalaryn qaz túrghyzugha baghyttalady. Qarajat qúiyda asa belsendi aspanasty eli daghdarystyng arqasynda arzan kelisimsharttargha milliardtaghan qarjy saluda.
2007 jyldyng 17-18 tamyzynda Qazaqstangha arnayy issaparmen kelgen aspanasty elining Memlekettik kenesining premieri Veni Szyabaomen ótken kezdesuden keyin QR Preziydenti N.Nazarbaev atalghan qordy qúrugha pәrmen bergen edi. Seysenbi kýni Pekinde ótken resmy kezdesuler barysynda “Samúryq-Qazyna” últtyq әl-auqat qory” AQ-nyng basqarma tóraghasy Qayrat Kelimbetov basqarghan qazaqstandyq delegasiya qarjylyq quaty 200 mln. dollargha teng qazaq-qytay tikeley investisiya qoryn (CITIC — Kazyna Investment Fund) qúrugha qatysty birqatar qújattargha qol qoydy. Arnayy kelisimdi qabyldaghan “Kazyna Capital Management” (“Samúryq-Qazyna” qorynyng enshiles kәsiporny) AQ jetekshisi Abay Alpamysov pen qytaylyq CITIC Holdings Limited (CITIC Group kompaniyasynyng enshiles kәsiporny) kәsipornynyng basshysy Van Fanlu atalghan qúrylymnyng basty maqsaty eki el ekonomikasynyng shiykizattyq emes salalaryn damytugha basa nazar audaratynyn aitty.
Resmy derekterge sýiensek, qor qúrylghannan keyingi aldaghy eki jyl ishinde әrqaysysy 400 mln. dollar bolatyn jana eki tikeley investisiyalyq qor qúru josparlanyp otyr. Qarjylyq qoldau Qytay men Ontýstik-Shyghys Aziyanyng investorlary tarapynan kelmek.
Býginde qytay investorlary Iran, Braziliya, Resey, Venesuela, Avstraliya men Fransiyadaghy qarjylyq daghdarystyng kesirinen arzandap qalghan kәsiporyndardy satyp aluda milliardtaghan dollar júmsauda. Mysaly, ýstimizdegi jyldyng basynda QHR-dyng metallurgiyalyq alpauyty sanalatyn “Chinalco” kәsiporny avstraliyalyq “Rio Tinto” kompaniyasymen birge 19,5 mlrd. dollargha kelisimge otyrdy. Búl qytaylyq kompaniyany ken óndiru quaty jaghynan alghanda, dýnie jýzi boyynsha ekinshi oryngha ie kәsiporyngha ainaldyrdy. “China National Petroleum” Reseymen 25 mlrd. dollargha, al Venesuelamen 4 mlrd. dollargha teng kelisim-shartqa otyrdy. Atalghan eki el Qytaydy múnaymen ýzdiksiz qamtamasyz etip otyrugha mindetti. Jer sharyna tiyesili tabighy gazdyng 8 payyzy shókken Parsy shyghanaghynyng týbindegi ken oryndaryn iygeruge qatysty kelisimge qol qoyghan Qytay investisiya qúida asa belsendi. 2008 jyly Qytaydyng shekara syrtynan satyp alghan mýlikterining jalpy somasy 52,1 mlrd. dollargha jetken. Halyqaralyq sarapshylar qauymy ýstimizdegi jyly búl kórsetkish eki esege deyin úlghayatynyn boljap otyr. Býginde qytaylar әsirese, múnay men gaz, ken oryndary, metall, basqa da strategiyalyq tabighy resurstargha tikeley investisiya qúigha basa nazar audarady. Kelisim-sharttardy týzudi qúlashyn kenge jayghan aspanasty eli keleshekte әlemdik naryqtaghy baghany qalyptastyratyn basty bәsekeles elge ainalary sózsiz.
Qazaqstangha kelsek, elimizdegi eng iri eki múnay gaz jobasyn jýzege asyru maqsatynda 5 mlrd. dollar qarjy bólgen Qytay “ManghystauMúnayGaz” AQ-na tiyesili aksiyanyng teng jartysyn iyemdenu arqyly Qazaqstan — Qytay gaz qúbyrynyng bir tarmaghy bolyp tabylatyn Beyneu — Bozoy — Shalqar — Samsonovka gaz qúbyryn tartugha belsenip otyr. Qúbyr memleket menshigindegi “QazTransGaz” kompaniyasy men CNPC-nyng enshiles kompaniyasy Trans-Asia Gas Pipeline Limited kompaniyasyna tiyesili “Aziyalyq gaz qúbyryna” (Qazaqstan — Qytay) jalghasuy tiyis. Atalghan qúbyr jyl sayyn 30 mlrd. tekshe metr tabighy gaz tasymaldaugha qauqarly. Resmy derek kózderi aqaparat beruge qúlshynbaghanmen, keybir búqaralyq aqparat qúraldarynyng mәlimdeuinshe, reseylik “Gazprom-Nefti” pen ýndilerding ONGC kompaniyasy talasqan tartysta qytaylar MMG aksiyasynyng 50 payyzy 1,4 mlrd. dollargha satyp alugha niyet bildirgen kórinedi. Al Beyneuden Samsonovkagha deyin sozylatyn qúbyrdyng qúny 3,6 mlrd. dollargha ten. Qazaqstan men Qytaydyng ortaq holdingi satyp alghan MMG aksiya qúramyna kiretin ken oryndaryna kelsek, Qalamqas, Jetibay toby t.b. (múnay men gaz qory bar jalpy sany 36 ken orny bar). Qyzylorda oblysy aumaghynda jatqan Qúmkól ken oryndaryndaghy múnay óndiru júmystaryna qatysty jobalar, Shymkenttegi múnay óndeu zauyty, Kenqiyaq — Atyrau, Atasu — Alashankoy siyaqty iri jobalarda ýlesi bar. Qytaylardyng CNPC kompaniyasy “CNPC - Aqtóbemúnaygaz” AQ-nyng basty aksioneri bolyp tabylady. Sonymen qatar qytaylar Manghystaudyng soltýstik bóligindegi ken oryndaryn iygerude belsendilik tanytuda.

 

 

Nәziya JOYaMERGENQYZY
«Týrkistan» gazeti 28 mamyr 2009 jyl

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1018
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 887
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 667
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 745