Qazaqstanda qalasa әiel zaty ózine erkekting jynysyn qondyryp, tabighatynda úrghashylyqqa úrynghan er adam әiel bola alady.

Elimizdegi «Halyq densaulyghy turaly jәne Densaulyq saqtau jýiesi»   Kodeksinde jynysty auystyrugha qatysty osynday (kóshedegi jastardyng tilimen aitqanda) «Jyndy» bap  bar. Atalghan Kodeksting 88-babynda «Psihologiyalyq dertke shaldyqpaghan jannan ózge jynystyq kýizelistegi túlgha jynysyn ózgerte alady» dep jazylghan.

Nege ekeni belgisiz, «Halyq  Densaulyghy turaly...»   Kodeksting ishindegi janaghy bap ótken jyly qyrkýiek aiynyng 18-inde qogham tarapynan esh narazylyq tudyrmastan  qabyldanyp ketken bolatyn. Jazghy demalystan arqa bosata almaghan deputattar da úiqyly  oyau otyryp baptyng bas ayaghyn tolyq oqyp qarastyrmaghan siyaqty. Áytpese, sóileytin sheshender «Mynau ne súmdyq?» dep bir yshqynyp qalatyn ba edi, qayter edi?.. Álde әlgindey baptyng tezdetip Kodekske enip ketuine tileuqorlardyng negizgi toby Zang shygharushy organnyng ishinde jýr me, kim bilgen?.. Áyteuir, aragha bes ay salyp astanalyq analar Kodekstegi 88-bapqa baylanysty dauys kóterdi.

25-qantar kýni  dóngelek ýstel úiymdastyrghan Astanadaghy qoghamdyq úiym ókilderi «Jynys auystyru» -  Qazaqstandy әlemge masqara etu» degen ortaq pikirge keldi.

Qazaqstanda qalasa әiel zaty ózine erkekting jynysyn qondyryp, tabighatynda úrghashylyqqa úrynghan er adam әiel bola alady.

Elimizdegi «Halyq densaulyghy turaly jәne Densaulyq saqtau jýiesi»   Kodeksinde jynysty auystyrugha qatysty osynday (kóshedegi jastardyng tilimen aitqanda) «Jyndy» bap  bar. Atalghan Kodeksting 88-babynda «Psihologiyalyq dertke shaldyqpaghan jannan ózge jynystyq kýizelistegi túlgha jynysyn ózgerte alady» dep jazylghan.

Nege ekeni belgisiz, «Halyq  Densaulyghy turaly...»   Kodeksting ishindegi janaghy bap ótken jyly qyrkýiek aiynyng 18-inde qogham tarapynan esh narazylyq tudyrmastan  qabyldanyp ketken bolatyn. Jazghy demalystan arqa bosata almaghan deputattar da úiqyly  oyau otyryp baptyng bas ayaghyn tolyq oqyp qarastyrmaghan siyaqty. Áytpese, sóileytin sheshender «Mynau ne súmdyq?» dep bir yshqynyp qalatyn ba edi, qayter edi?.. Álde әlgindey baptyng tezdetip Kodekske enip ketuine tileuqorlardyng negizgi toby Zang shygharushy organnyng ishinde jýr me, kim bilgen?.. Áyteuir, aragha bes ay salyp astanalyq analar Kodekstegi 88-bapqa baylanysty dauys kóterdi.

25-qantar kýni  dóngelek ýstel úiymdastyrghan Astanadaghy qoghamdyq úiym ókilderi «Jynys auystyru» -  Qazaqstandy әlemge masqara etu» degen ortaq pikirge keldi.

Birinshi bolyp sóz alghan «Jasar» qoghamdyq birlestigining tórayymy Qorlan Qaliyeva hanym: «Bizdi tolghandyryp otyrghan mәsele Qazaqstan respublikasynyng «Halyq densaulyghy turaly jәne densaulyq saqtau jýiesi» Kodeksine engizilgen ózgeris bolyp otyr. Kodeksting 88-bap(azamattyq qúqyq) 3-bóligine engizilgen ózgeriste bylay dep kórsetilgen: «Jynysty operasiya arqyly auystyrugha rúqsat beriledi ». Búl súmdyqty mektepte oqityn balalarynan estigen analar ne isterlerin bilmey qalghanyn aityp qoghamdyq úiymdyrgha kelip shaghymdanuda», - dedi.

«Astana shyraqtary» qoghamdyq birlestigining tórayymy,  jurnalist, jazushy  Júmagýl Sauhat: « Qazaqstan adam qúqyqtary turaly týrli konvensiyalargha qol qoydy, ol bas tartugha bolmaytyn mindet shyghar, biraq jalpy Qazaqstan halqynyng 0.1 prosentine jetpeytin adamdardyng qúqyn jeleu etip kýlli júrtty azdyrugha jeteleytin búl súmdyq Kodeksti qabyldaghan deputattar erteng « qos jynystylar nekelesuge bolady» dep zang qabyldasa,  men tandanbaymyn. Sonda deputattardy ne ýshin sayladyq? Qaptaghan sektalar men tabighaty búzylghan jandardyng tileuin tile, aitqanyn iste, aidaghanyna jýr dep sayladyq pa? Tútas halyqty azdyratyn isterge   ýkimet te, parlament te, qogham da dәrmensiz bolyp otyr! Bizneske ainalghan býl súmdyqty Batys elderi de toqtatugha majbýr boluda, al bizde «jynys almastyru 20-30 myng AQSh dollary túrady, braq kliyent joq» dep otyrghan dәrigerlerdi kórgende jyndanyp kete jazdadym. Namystanatyn jerde namystanayyq, aghayyn! Biz búl súmdyqqa shydap túra almaymyz», - dep kýiine sóiledi.

Zang ghylymdarynyng doktory Aysana Sman hanym da búl zang halyqtyng mýddesine say emes ekenin , Batys elderi bastapqyda jynys auystyrudy  bizneske ainaldyryp,  qazirge deyin ony toqtata almay otyrghanyn algha tartty. Al ústazdar qauymy atynan sóz alghan Nazgýl Ábdirahmanqyzy búny «jantýrshigerliq súmdyq» dep baghalap bolashaq pen úrpaqqa tóngen qauyp retinde qoghamdyq úiymdardy birlese kýresuge shaqyrdy.  Al medisina ghylymdyrynyng kandidaty Jamusina hanym « gormondyq jәne jynystyq túrghydan jetilmegen adamdar bolady, biraq az» dedi. Ghalymnyng sózine jýginsek,  olar bәri-bir týbegeyli emdele almaydy eken.

Kodekstegi aty jaman baptyn   islam jamaghatyna jat dýnie ekeni beseneden belgili. Astana qalasy «Sәduaqas ghylmany meshitinin» naib imamy Erbol Mәmbetov: «Búl islam sharighatyna qayshy әri qatang tiym salynghan kýnә. Búnday Kodeksti qabyldau -  basym kópshilgi Islam dinine senetin halyqty qorlau»  deydi..

«Alash amanaty» qoghamdyq birlestigining tórayymy Qarlyghash Bekpatshaqyzynyng oiynsha әiel minezdi, erkek emes ezderding qara molaytuy deputattardy esh tolghandyrmaytyngha úqsaydy.

Ol: - Deputattardyng halyqtyng mýddesimen sanaspay múnday qadamgha baruy bizdi qatty alandatty. Búl taqyryptyng ózi adam janyn týrshiktiredi. Áyel minezdi, erkek emes  ezderding kóbengi, ruhany topas adamdardyng kóbengi deputattardy qyzyqtyrmasa kerek. Úrpaq ýshin býkil ghúmyrlaryn sarqyghan ata-babalarymyzdyng amanatyn jerlep, kópe-kórneu azyp bara jatqan halyqty azdyru kim ýshin paydaly? Sonda ertengi úrpaq ne bolady? Kim bizding bolashaghymyzdy oilaydy? - dep sharasyzdyqtan ainalasyna saual tastady.

«Halyq densaulyghy turaly» Kodekske engen ózgeriske  2009 jyly 18-qyrkýiekte,  Astana qalasynda, Aqordada  nómiri № 193-IV ZPK jarlyghymen Preziydent Núrsúltan Ábishúly qol qoyghan.

Jiyn qortyndysynda  osy «ózgeristi»  Kodeksten alyp tastaudy  ótinemiz, -  dep sheshken ziyaly qauym parlament pen ýkimetke AShYQ HAT jazatyn bolyp kelisti.

Keybir derekterge qaraghanda, Qazaqstanda tiyisti oryndargha jynysyn ózgertu ýshin 27 adam ótinish berip tirkelgen kórinedi.