Júma, 17 Mamyr 2024
Janalyqtar 3110 0 pikir 23 Qarasha, 2009 saghat 05:05

Aqberen Elgezek. Aq Ordanyng ishi aq borangha ainalghaly túr

Fransiya biyleushisi XIV Ludovik zamanynda: «Men bireuge qyzmet bergenimde, ózime toqsan toghyz jau jәne jaqsylyqty baghalamaytyn bir qayyrymsyzdy tauyp alamyn» - degen eken.   Shyndyghynda XIV Ludovikten qalghan sózding astarynda memlekettegi bar biylikti qolyna shoghyrlandyrghan basshynyng tragediyasy jatyr. Sebebi, birinshi basshy qashanda manayyndaghylardyng biyliginde bolady. Búl - sayasattyng búljymas zany. Al, odan zardap shegetin sol biylikke basybayly qogham ghana.

Bizding biyligimizdegi auyq-auyq oryn alyp túratyn auys-týiister de  jogharyda aitylghan erejeler boyynsha jýzege asyp jatady. Ótken aptadaghy taghayyndaulardyng artynda da sayasy tiyimdilikten góri, elitaralyq mýddelerding qaqtyghysy túrghanyn sanaly oqyrmanymyz qapysyz týsindi dep oilaymyz.

Olay bolatyn bolsa, biz býgingi maqalamyzda Qazaqstannyng sayasy maydanynda qanday ýrdister jýrip jatyr, kim kýsheyip, kim әlsiredi, ne ózgerip, ne ózgermek, qanday sayasy toptyng dәureni jýrip túr, qanday toptyng kókjiyegi túmshalanyp  barady? - degen saualdargha jauap beruge tyrysamyz.

Eng aldymen, Qazaq memleketin basqaryp otyrghan elitalyq toptargha minezdeme berip, olardy dengey-dengeyimen taldaghanymyz jón bolar. Ol ýshin biz Qazaqstandaghy elitalyq toptardy tómendegi belgiler boyynsha bólip alayyq.

Birinshi dengeydegi sayasy elitalyq toptar

Fransiya biyleushisi XIV Ludovik zamanynda: «Men bireuge qyzmet bergenimde, ózime toqsan toghyz jau jәne jaqsylyqty baghalamaytyn bir qayyrymsyzdy tauyp alamyn» - degen eken.   Shyndyghynda XIV Ludovikten qalghan sózding astarynda memlekettegi bar biylikti qolyna shoghyrlandyrghan basshynyng tragediyasy jatyr. Sebebi, birinshi basshy qashanda manayyndaghylardyng biyliginde bolady. Búl - sayasattyng búljymas zany. Al, odan zardap shegetin sol biylikke basybayly qogham ghana.

Bizding biyligimizdegi auyq-auyq oryn alyp túratyn auys-týiister de  jogharyda aitylghan erejeler boyynsha jýzege asyp jatady. Ótken aptadaghy taghayyndaulardyng artynda da sayasy tiyimdilikten góri, elitaralyq mýddelerding qaqtyghysy túrghanyn sanaly oqyrmanymyz qapysyz týsindi dep oilaymyz.

Olay bolatyn bolsa, biz býgingi maqalamyzda Qazaqstannyng sayasy maydanynda qanday ýrdister jýrip jatyr, kim kýsheyip, kim әlsiredi, ne ózgerip, ne ózgermek, qanday sayasy toptyng dәureni jýrip túr, qanday toptyng kókjiyegi túmshalanyp  barady? - degen saualdargha jauap beruge tyrysamyz.

Eng aldymen, Qazaq memleketin basqaryp otyrghan elitalyq toptargha minezdeme berip, olardy dengey-dengeyimen taldaghanymyz jón bolar. Ol ýshin biz Qazaqstandaghy elitalyq toptardy tómendegi belgiler boyynsha bólip alayyq.

Birinshi dengeydegi sayasy elitalyq toptar

Búl shoghyrgha elimizding sayasi-ekonomikalyq kenistigindegi eng yqpaldy hәm auqatty adamdar kiredi. Búl klandardy Preziydentting otbasyna qatysy bar adamdar jәne onyng senimine kirgen, Elbasynyng biyligin kýsheytuge baryn salyp jýrgen túlghalar qúraydy.

Býgingi tanda atalghan shoghyrgha Timur Qúlybaev - Kәrim Mәsimov, Núrtay Ábiqaev, Aslan Musiyn, Imanghaly Tasmaghambetov, Ádilbek Jaqsybekov, Marat Tәjiyn, Ómirzaq Shýkeevterding toptaryn kirgizuge bolady.

Ekinshi dengeydegi sayasy elitalyq toptar

Búl shoghyrgha birinshi shoghyrymyzdan yqpaly da qarjysy da kem emes oiynshylar kiredi. Alayda olar elimizdegi ishki jәne syrtqy sayasatqa tolyqqandy yqpal ete almaydy.

Búlar - Mashkevich-Shodiyev /Euraziyalyq top/, Ny /kәris kәsipkerler toby/, Núrjan Subhanberdin /Qazkommersbank toby/.

Ýshinshi dengeydegi sayasy elitalyq toptar

Búl dengeydegi toptardy alghashqy eki shoghyrgha belgili sebeptermen kire almay jýrgen iri qarjylyq-óndiristik birlestikter men qolynda ýlken qyzmeti bar, biraq bolashaghy búlynghyr sheneunikter qúraydy. Olar - Q.Toqaevtyn,  O.Múhamedjanovtyn,  Q.Saudabaevtyng jәne әrtýrli saladaghy ministrler men әkim-qaralardyng toptary.

Jaqynda búl shoghyrgha «Núr Otannyn» tizginin qolyna alghan N.Nyghmatullin de enip ketti.

Maqalamyzdyng kelesi jartysynda atalghan toptardyng qazirgi kezendegi hal-ahualy men olardyng jaqyn arada ózgeristerge sebepker bola alatyn is-әreketteri jóninde әngimelep bermekshimiz.

Búl klandardyng maqsat-mýddeleri qaytse de ózining qyzmetin saqtap qalyp, qazyna-qambasyn odan әri toltyra beru ekeni aitpasa da týsinikti. Degenmen de býgingi jaghdayda atalghan túlghalardy N.Nazarbaevtan keyingi Qazaqstannyng taghdyry qatty alandatyn bolyp aldy. El Preziydenti  keyingi saylauda jeinske jetisimen elitalar arasyndaghy soghys bastalyp ta ketti.

Qazaqstan sekildi memlekette sayasy túraqtylyq tek qana elitaralyq kelisimning arqasynda ghana ornaytyny belgili. Alayda, әlemdik qarjylyq daghdarys pen aldaghy kele jatqan sayasy nauqan búl túraqsyzdyqty odan әri qyryq qúbyltty. Endigi kezekte sayasy mәseleler óz aldyna, elitalyq toptar osynday «auyr» kezende qarjy kózderin bóliske salugha kirisip ketti. Ekonomikalyq quatqa qol jetkizetin qarjy búlaqtaryn iyemdenu ýshin sayasy tetikter kerek ekeni aidan anyq. Sondyqtan songhy bir-eki jylda biyik lauazymdy qyzmet oryndaryna talas bastalghanynan oqyrmanymyz habardar dep oilaymyz. Oghan qosa Rahat Áliyevting toby qúrdymgha ketip, birqatar qarjylyq-óndiristik birlestikterding basshylary qamaugha alynghan son, potensialy joghary  oyynshylar sayasy alannan ketip tyndy.

Demek, ótken aptadaghy auys-týiis bizding sayasy kenistigimizding matrisasyn ózgertuge alyp kelgen alghashqy lep desek te bolady.

Jana ózgeristerge múryndyq bolyp, elding sayasy tarihyn ózge arnagha búrugha arnalghan tynymsyz izdenisterge boy aldyryp jýrgenderding ishinde Aslan Musinning aty jii atala bastady. Eki oblysqa basshy bolyp kelip, aqyry Elbasynyng  qasynan bir-aq shyqqan Aslan Esbolayúly sayasattyng aua-rayyn ózine qolayly etip alugha barynsha den qoyda. Darhan Kaletaevtyng «Núr Otannan» ketip, biyleushi partiyagha Núrlan Nyghmatullinning kelui Musin ýshin ýlken sayay jeniske ainaldy dep aitugha tolyq negiz bar. Sebebi, Preziydent әkimshiligin basqara otyryp Preziydentting sayasi-iydelologiyalyq «әkimshiligine» ainalyp ýlgirgen partiyanyng ekinshi basshysymen alakóz bolu Aslan Musinge abyroy taptyrmas edi. Darhan Amanúlynyng basqa qyzmetke auysuyna quanyshty Musinning Nyghamatullinmen qúshaq aiqastyra ketetinine әzirshe bәs tige almaymyz. Al, Nyghmatullinning biylik partiyasyndaghy ekinshi túlghagha ainaluy Preziydentti maqtau men madaqtaudyng jana, tyng formalaryn dýniyege keltiretini sózsiz. Partiya tóraghasynyng býgingi birinshi orynbasary Qaraghandy oblysynda әkim bolghan kezde, ózine jәne bastyghyna (Preziydentke) jarnama jasaudan aldyna jan salmaytyn adam ekenin dәleldep bergen.

Serik Ahmetov Qaraghandygha ketti. Búl A.Musin men T.Qúlybaev-K.Mәsimov toptary arasyndaghy kelisimning arqasynda jýzege asty deuge bolady. Qaraghandy sekildi strategiyalyq oblysty alu ýshin D.Kәletaevty «qúrbandyqqa» shalu  T.Qúlybaev-K.Mәsimovke asa qiyngha soqqan joq.

Alayda, búl «sauda-sattyq» Darhan Kәletaevtyng ústazy atanyp jýrgen Marat Tәjinning ong jambasyna kele qoymasy anyq. Sondyqtan jaqyn arada Tәjin bastaghan toptyng revanshtyq qadamyn kýteyik. Revansh Kәletaevty jana belesterge alyp shyghuy da ghajap emes. Mysaly, Preziydent partiya boyynsha búrynghy orynbasaryn Shyghys Qazaqstangha әkim qylyp, bolmasa, ózi enbek jolyn bastaghan Mәdeniyet jәne aqparat ministri etip taghayyndauy mýmkin. Eger D.Kәletaevke ministr portfelin tapsyrsa, Múhtar Qúl-Múhammed Qytay Halyq Respublikasyndaghy elshi nemese Preziydent әkimshiligi basshysynyng orynbasary boluy yqtimal.

Ótken aptada Abai.kz aqparattyq portaly jana jyldy jana ýkimetpen qarsy aluymyz mýmkin degen joramal jasaghan bolatyn. Sol boljamymyz shyndyqqa ainalatyn týri bar. Kez kelgen sayasy ózgerister Aq ordanyng ishin aq týtek borangha ainaldyryp jiberetinine qazirgi zaman tarihy kuә. Aqyry ózgeris bastalghan eken, ol barlyq elitalardyng qimyl-qozghalysyn tudyryp, jana jaghdayda óz orynyn anyqtaugha alyp keledi.

Qazaqstanda bәri boluy mýmkin. Preziydent Imanghaly Tasmaghambetovke ekinshi ret Ministrler kabiynetin basqarudy tapsyrsa, tanqala kórmeniz. Osy rette Tasmaghambetov basqa sheneunikterge qaraghanda barlyq qyzmetterin eki retten atqaryp ýirenip qalghanyn esterinizge saludyng qajeti joq shyghar.

Eger búl boljamymyz jýzege asyp jatsa, Musinning jaghdayy nasharlauy kәdik. Elbasy elitaralyq qarym-qatynasty eskere otyryp, jýzaralyq balansty da eshqashan úmytpaydy. Sondyqtan, Preziydent múnday sheshimdi qabyldaytynyn aitsa, Musin búnday әreketten Elbasyn jatpay-túrmay bas tartugha mәjbýrleydi.

Jana ýkimetke layyq dep jýrgenderding ishinde Qyrymbek Kósherbaevtyng familiyasy da jii aityla bastady. Búl kisi eshkimmen qaq-soghy joq dep adam retinde qúrmetti. Degenmen, Kósherbaevtyng Premier boluy Tasmaghambetov tobyna óte tiyimdi bolar edi. Musin Preziydentting búl sheshimine de nege  qarsy bolatynyn aitpay-aq qoyayyq.

Ómirzaq Shýkeev Ýkimet basyna kelse, Aslan Musinning komandasyna eshqanday qauip tóndirmese kerek. Sondyqtan Musinge Shýkeevting kandidaturasyna júmys isteu ghana qalyp túr. Áytsede, Abai.kz aqparattyq portalynda boljaghanymyzday Almaty qalasynda da ózgerister oryn aluy mýmkin. Qala basshylyghyna birden bir layyq kandidatura dep dәl osy Shýkeevti aitugha bolady.

Bәrin uaqyt kórsetedi. Qoghamnyng qolynan keletin dәrmen joq. Biz ýnsiz taghayyndalulardy kýtemiz. Biraq eshqanday ózgeris bolmaytynyn jәne bilemiz.

Osy jerde XIV Ludovikting shóberesi XV-ning sózi esime týsip otyr. Ol: «Bizden keyin jerding betin topan su alsa da, bәri bir!» - depti. Bizding atqaminerlerding sonday pikirde bolmasyna kim kepil?

Al, bolashaq bizge jәne bizding úrpaqtarymyzgha kerek. Sayasy sanang oyau bolsyn, Alash! Abay bolayyq!

 

«Abay-aqparat»

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2097
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2514
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2194
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1620