Senbi, 27 Sәuir 2024
Janalyqtar 3968 0 pikir 10 Qantar, 2014 saghat 08:45

Berik Jýsipov. Túrmaghambet tәlimi

• SÓZTANYM

 

1-suret: Túrmaghambet Iztileuúly.

2-suret: Aral audanyna jasalghan ekspedisiya (1987).

3-suret: Túrmaghambet pen Jambyl.

4-suret: Shayyrdyng ghylymy jinaghynyng múqabasy.

• SÓZTANYM

 

1-suret: Túrmaghambet Iztileuúly.

2-suret: Aral audanyna jasalghan ekspedisiya (1987).

3-suret: Túrmaghambet pen Jambyl.

4-suret: Shayyrdyng ghylymy jinaghynyng múqabasy.

Úsynylghan suretter Berik Jýsipovting jeke múraghatynan alyndy.

Túrmaghambet – týpsiz múhit siyaqty tereng adam, baghyna qaray qoljazbasy tolyq saqtalghan shayyr. Esesine, taghdyry ayanyshty. Sol kisining sonynda qalghan 6 dәpterin qadimnen qazirgi kirillisagha audaryp, ghylymy basylymyn jasaugha jarty jyl uaqytym júmsalyp edi. Altynshy dәpterinen ózi jazghan, el arasynan jinaghan 3117-dey maqal, mәtel, naqyl sózderi tabyldy. Bir eskeretini: ishinde halyq múrasy aralas kelip otyrady eken. Sony aiyryp, baghasyn berip, bәsin salmaqtaydy degenderding deni býginde kýnkóristing qamymen ketti. Ókinishti! Bir erekshelegi, ol – baghzydan kele jatqan sóz marjandaryn interpritasiyalap, tolyqtyryp, ózindik órnegin qosa otyryp ónin ainaldyryp, zamanyna, qoghamdastarynyng qabyldauyna qaray qayta qalyptap otyrghan. Jәne býgingi Biz benen Sizder ýshin «anayy» dep qabyldanyp, qúlaqqa týrpidey tiyetin sózder ol kisi ýshin kәduilgi mashyq retinde qabyldanghanyn bayqau qiyn emes. Jalghyz Túrmaghambet emes, keler kýnderding barysynda ala qorjynda jatqan talay dýniyemen bóliserimiz haq. Túrekennen bastaghan ekenbiz, endeshe sýleyding sóz mәiegine mәn berinkireyik. Jana bastalghan Jylqy jylynda shayyrdyng At degen sózben baylanysty oi-oramdaryn ghana iriktep úsynyp otyrmyn. Sonymen, qazaqtyng janyna balanghan At degen sózding qazyghyn ainalyp jýrip Túrekem ne deydi eken...

Berik Jýsipov, foliklortanushy

1. Eling jaman bolsa – bir jaqsyny saghala,
Atyng jaman bolsa – aq tekening mýiizimen taghala.

2. Atpen oinaghansha atannyng basymen oina...

3. Bay Atqa minse: Qútty bolsyn! – deydi,
Jarly Atqa minse: – Qaydan aldyn? – deydi.

4. Arghymaq Atty baytal bastamaydy,
Aruaqty shaytan bastamaydy.

5. As qadirin ashyqqan biledi,
At qadirin asyqqan biledi.

6. Attan baytal ozady, әuliyeden shaytan ozady.

7. Ayaghyndy kóterse – At,
Tamaghynnan ótse – as.

8. At baqqan ash bolady,
Attanghan kýni toq bolady.

9. At minerde kerek,
Kót qylarda kerek.

10. Atty arbada kór,
Jigitti Ordada kór.

11. Atyng jaman bolsa – armanyng keter,
Dosyng jaman bolsa – dәrmanyng keter...

12. Ayt – Attyniki, toy – tondyniki.

13. Asyng barda er tany berip jýrip,
Atyng barda jer tany jelip jýrip.

14. Aqyrlas Attyng minezi júghady.

15. At – óledi, qús – qashady.

16. Artqy aiylym berik bolsa, Atym tulap ne etersin?

17. Tay – Atqa jetkizedi, At – múratqa jetkizedi.

18. Atsyzdyng atasynyng qúny ketedi...

19. At qartaysa úrynshaq bolady,
Er qartaysa janylshaq bolady.

20. As qadirin bilmeseng asharshylyq bersin sazandy,
At qadirin bilmeseng jayaushylyq bersin jazandy.

21. Arghymaq At jaby bolmaydy,
Jaly ketip arysa da.
Jaqsy adam jaman bolmaydy,
Jasy jetip qarysa da...

22. At pen esek aqyrlas bolsa, zeni júghady.

23. Aqyldy Atyn maqtaydy,
Aqymaq qatynyn maqtaydy.

24. Atyndy tyng saqtama,
Tamyryndy tyng saqta.

25. Qatyn alma – qayyn al,
Jaqsy kórer tamyrdyng Atyn alma, tayyn al!

26. Atynnan airylsang da, er-toqymynnan airylma.

27. Aqylsyz jigit – auyzdyqsyz At.

28. At basy men Er basy qayda qalmaydy?

29. Atalastyng Aty ozghansha,
Auyldastyng tayy ozsyn!

30. Attyng jamany – tayymen oinaydy,
Áyelding jamany – bayymen oinaydy.

30. At aqymaghy – jorgha, adam aqymaghy – molda.

31. At jaqsysy boz bolady,
Adam jaqsysy taz bolady.

32. Aryq Atqa qamshy ýiir,
Jyrtyq ýige tamshy ýiir.

33. At jýirigi aiyrydy,
Til jýirigi qayyrady.

34. Andyzdy jerde At ólmeydi,
Ýiirli jerde er ólmeydi.

35. At qyzyghy – aryghansha.

36. Az ghana jylqyly aighyryn jaylaydy,
Azdan kóbeygen tentek shoqparyn saylaydy.

37. Tósekten shoshyghan er onbaydy,
Kónekten shoshyghan bie onbaydy...

38. Esek mingen At súramaydy,
Balyq jegen et súramaydy.

39.Q atynnyng moldasy qúrysyn,
Baytaldyng jorghasy qúrysyn...

40. Qu qanjygha jýirikten,
Beli juan berik artyq...

41. Jorgha mingen joldasynan airylady,
Kóp jasaghan qúrdasynan airylady.
 
42. Júrttyng jaqsysy ketip, jamany qaldy,
Jylqynyng jýirigi ketip, shabany qaldy...

Abai.kz

0 pikir