Parlament Mәjilisindegi «Aq jol» partiyasy fraksiyasynyng deputattary Premier-ministr S.N. Ahmetovke deputattyq saual joldady. «Aqjoldyqtar» óz saualdarynda terminderdi qoldanu tәrtibine qatysty mәsele kóterdi.   

-          Terminderdi qoldanu tәrtibin «Til turaly» zannyng shenberinde retteudi úsynghan bizding partiyanyng Parlamenttik fraksiyasynyng úsynysy  sarapshylar tarapynan ong bagha alghanynymen, Ýkimet tarapynan qoldau tapqan joq, - deydi olar. –  Salalyq, ghylymiy-tehnikalyq terminderding әr jerde әrtýrli jazyluynan bir vedomstvo ekinshisin úqpaytyn dәrejege kelip qaldyq. Býginde qazaq tilinde qoldanylatyn halyqaralyq terminderding sany jýz mynnan asady. Biraq sonyng 3% ghana resmy týrde bekitilipti. 

Parlament Mәjilisindegi «Aq jol» partiyasy fraksiyasynyng deputattary Premier-ministr S.N. Ahmetovke deputattyq saual joldady. «Aqjoldyqtar» óz saualdarynda terminderdi qoldanu tәrtibine qatysty mәsele kóterdi.   

-          Terminderdi qoldanu tәrtibin «Til turaly» zannyng shenberinde retteudi úsynghan bizding partiyanyng Parlamenttik fraksiyasynyng úsynysy  sarapshylar tarapynan ong bagha alghanynymen, Ýkimet tarapynan qoldau tapqan joq, - deydi olar. –  Salalyq, ghylymiy-tehnikalyq terminderding әr jerde әrtýrli jazyluynan bir vedomstvo ekinshisin úqpaytyn dәrejege kelip qaldyq. Býginde qazaq tilinde qoldanylatyn halyqaralyq terminderding sany jýz mynnan asady. Biraq sonyng 3% ghana resmy týrde bekitilipti. 

Orys tilinen ne shet el tilderinen  bizding ana tilimizge engen terminderding ózindik tarihy bar. Shetelde terminge ainalghan sózdi birinshi qoldanghan oqymystynyng aty sol sózge beriledi. Mysalgha: fortepiyano degen sózdi alayyq. «Piyano» degen sózdi italiyandar birinshi qoldanghan. «Kóp ishekti soqpaly aspap» degen maghana beredi eken. Endi sony «kýisandyq» dep alyp jýrgenimiz qalay? Bizding dombyramyzdy basqa halyq óz tiline audarmaq bolsa, biz qalay qarar edik?! Nemese, bes ghasyrlyq tarihy bar «kalendari» degen sózdi «kýntizbe» dep alghanda ne boldy? Dýniyejýzining halqy passport dep qoldanatyn sózdi «tólqújat» dep aitamyz, al qújatymyzdyng syrtynda «pasport» dep jazylyp túr. «Prosent» degen sóz she?! Álemde búl sóz procentum dep jazylyp, prosent dep aitylyp keledi. Ol – sannyng jýzden bir bóligi degen maghynany avtomatty týrde kez-kelgen tilde úqtyrady. Dýnie jýzining matematikteri men ekonomisteri qoldanady. Sony «payyz» dep alyp kerege ne? Onyng ne sóz ekenin eshkim týsinbeydi.

Eger biz qazaq tilin tez ýiretkimiz kelse, dýniyejýzi qoldanyp jýrgen sózderdi orynsyz audaryp, til ýirene almay jýrgenderge qiyndyq tughyzbauymyz kerek.

Qazaq tili terminologiyasynyng negizin qalaghan Ahmet Baytúrsynov pen Qúdaybergen Júbanov halyqaralyq terminderdi qazaq tiline audarghanda onyng naqty maghynasyn bermegen jaghdayda ózgerissiz qabyldau jóninde eskertken bolatyn. Olar  halyqaralyq terminderdi jón-josyqsyz, ondy-soldy jappay audarugha qarsy bolghan. Sondyqtan biz de tilimizge engen termin sózderdi maghanasyz audarghansha – olardy óz tilimizge beyimdep alghan jón bolar.

            Jana terminder men ataulardy bekitumen tek Memlekettik terminologiyalyq komissiya ghana ainalyspay, Ýkimet te terminderdi tiyisti qaulylarmen bekitui kerek. Sodan keyin ghana jana terminder qajetti zandy kýsh aluy jәne mindetti týrde qoldanysqa engizilui tiyis dep sanaymyz. Jana terminologiyany joghary dengeyde bekitu praktikasy tipti memlekettik til qogham ómirining barlyq salasyna berik engen elderding ózinde oryn alghan. Mysal retinde әr jana termin tiyisti zandarmen bekitiletin Týrik respublikasynyng zannamasyn ataugha bolady.

            Jogharyda bayandalghandargha baylanysty, qúrmetti Serik Nyghmetúly, memlekettik tildi damytugha baghyttalghan sharalardy әri qaray jýzege asyru maqsatynda Sizden Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining jana terminderdi bekitu qúziretin zannamalyq negizde sheshu mәselesin qarauynyzdy súraymyz.

Redaksiyadan: «Aq jol» partiyasynyng atynan saylanghan deputattardyng payyzdy qaytadan «prosent» dep, kýntizbeni búrynghysha «kalendari» atayyq, t.b. degen úsynysymen býgingi júrttyng kelise qongy kýmәndi. Óitkeni búl sózder qazaqtilining bay qoryna enip ýlgerdi. Endi kelip olardy bayyrghy «otanyna» qaytaru degen bos әuire. Qazaq óz ishinde prosentti «payyz», pasportty «tólqújat» degennen qiyndyq kórip nemese bir-birin týsine almay jýrgen joq. Atalghan sózderding balamasyn qoldanghan qazaq әlemnen jyraq qalady dep ýreylenu de beker. Shetmemleketterge shyqqan elimizding azamaty payyzdyng procentum, tólqújattyn   passport ekenin de jaqsy biledi. Solay emes pe? Álde terminderdi qazaqshalaymyz dep jýrip bәrinen maqúrym qaldyq pa? Endeshe termin sózderdi audarudyng qajeti qansha?..

Abai.kz