Sәrsenbi, 15 Mamyr 2024
Janalyqtar 2602 0 pikir 8 Qyrkýiek, 2009 saghat 09:24

Dәuren Quat. Orystar ketip jatyr. Joldary bolsyn!

Jaldyq sipattaghy Bayqonyr qalasynan reseylik mamandar ketip jatqan kórinedi. Reseylik mamandardyng keri qayta bastaghany turaly Interfaks agenttigi shaghyn mәlimetting shetin shygharysymen Qazaqstannyng baqshasyna kýnine bir tas atyp otyrmasa basy auyryp, baltyry syzdaytyn orys baspasózi әdettegidey baybalam salugha qúlshyna kirisip ketti. Ágәrәki, atalghan aqparat agenttigine senimdi derek kózinen berilgen aqpar ras bolsa, songhy birer jyldyng shiyreginde gharysh ailaghynan eki myng otbasy týp qoparyla kóship, otandaryna oralghangha úqsaydy. Álgi «úly kóshke» tayauda taghy da myng otbasy qosylypty. Olardyng deni kelisim shartta kórsetilgen kesimdi merzimderi  ayaqtalghan song at basyn eline búrghan mamandar bolsa kerek. Qaysybirin әleumettik mәseleler de tolghandyruy mýmkin. Interfakske osy jayttardy bayandaghan adam Bayqonyrdaghy jalaqynyng Reseyde taghayyndalghan ortasha ailyq kórsetkishining dengeyinen әri óspegenin aitady. Onyng ýstine Resey 2018 jyly Amur oblysynyng jerinen jana kosmodromnyng qúrylysyn ayaqtap, Bayqonyrdan birtindep kóshudi oilastyryp otyr emes pe? Endeshe, mamandar aldyn-ala Amuragha baryp jayghasyp ta jatqan shyghar. Asa qat mamandaryn Medvedev pen Putinning dalagha tastamasy aidan anyq. Tek mamandaryn ghana emes, olar TMD aumaghyndaghy orys diasporasynyng Reseyge oraluyna mýddelilik tanytyp keledi emes pe? Óitkeni Reseyde adam resursy kәdimgidey apatty ahualgha jetti.

Jaldyq sipattaghy Bayqonyr qalasynan reseylik mamandar ketip jatqan kórinedi. Reseylik mamandardyng keri qayta bastaghany turaly Interfaks agenttigi shaghyn mәlimetting shetin shygharysymen Qazaqstannyng baqshasyna kýnine bir tas atyp otyrmasa basy auyryp, baltyry syzdaytyn orys baspasózi әdettegidey baybalam salugha qúlshyna kirisip ketti. Ágәrәki, atalghan aqparat agenttigine senimdi derek kózinen berilgen aqpar ras bolsa, songhy birer jyldyng shiyreginde gharysh ailaghynan eki myng otbasy týp qoparyla kóship, otandaryna oralghangha úqsaydy. Álgi «úly kóshke» tayauda taghy da myng otbasy qosylypty. Olardyng deni kelisim shartta kórsetilgen kesimdi merzimderi  ayaqtalghan song at basyn eline búrghan mamandar bolsa kerek. Qaysybirin әleumettik mәseleler de tolghandyruy mýmkin. Interfakske osy jayttardy bayandaghan adam Bayqonyrdaghy jalaqynyng Reseyde taghayyndalghan ortasha ailyq kórsetkishining dengeyinen әri óspegenin aitady. Onyng ýstine Resey 2018 jyly Amur oblysynyng jerinen jana kosmodromnyng qúrylysyn ayaqtap, Bayqonyrdan birtindep kóshudi oilastyryp otyr emes pe? Endeshe, mamandar aldyn-ala Amuragha baryp jayghasyp ta jatqan shyghar. Asa qat mamandaryn Medvedev pen Putinning dalagha tastamasy aidan anyq. Tek mamandaryn ghana emes, olar TMD aumaghyndaghy orys diasporasynyng Reseyge oraluyna mýddelilik tanytyp keledi emes pe? Óitkeni Reseyde adam resursy kәdimgidey apatty ahualgha jetti. Resmy derek kózderine sýiensek, Reseyde jylyna on millionnan astam adam kóz júmady eken. Demek, orys halqynyng tughan otanyna qaray qonys audaruy tabighy әri zandy qúbylys. Oidaghy qyrdaghy  orysyn jiyp ormanday el bolyp otyrudy Putiyn-Medvedev tandemi qalaghanymen ol ekeuining sheshimine  shovinistik pighyldaghy kýshter tabandaghan qarsylyq tanytumen keledi. Mysaly, KM.RU saytynyng avtory da reseylik mamandar qazaqtardyng tarapynan sayasy qyspaqqa úshyraghandyqtan kóshuge mәjbýr boldy dep jazady.

Dýnie týbegeyli ózgerip, janaryp jatyr. Polishagha barghan saparynda Putin Reseydi tipti býgingi әlemdegi «jana Resey» dep te atady. Alayda orys últshyldyghynday tonmoyyn, kertartpa, janalyqqa  jatbauyr, kelisimge kerbaqqan, jasampazdyqqa jany qas  últshyldyq ózge últtargha búiyrmaghan sybagha siyaqty. Olar Qazaqstan biyligine qatysty toqsanynshy jyldardyng basynda aitqan syny pikirleri men kózqarastaryn ózgerete almay әli kýnge  qor boluda. Esimizde shyghar, bir kezderi orys baspasózi «Nazarbaev orystargha basqasha, qazaqtargha basqasha sóileydi. Eki jaqty sayasat jýrgizedi» dep jylaytyn. Sol sorghymaghan qalpy taghy da «Nazarbaev 2 qyrkýiekte Parlament deputattarynyng aldynda sóilep túryp Qazaqstan azamattarynyng tegine, últyna, dinine qaramastan jarastyghy men tendigin qamtamasyz etetin zandyq normany qatang saqtau qajettigin mәlimdedi. Alayda onyng búl mәlimdemesi jariya sayasat ýshin ghana qajet. Is jýzinde bәri basqasha» deydi atalghan sayttyng avtory. Búl pikriding Reseydegi qaydaghy bir jazarmannyng  jalqy pikiri emestigine kýmәnsizbiz.

Degende, óktem sóilep ýirenip qalghan Resey sayasatkerleri nemese solardyng soyylyn soghatyndar soyqandy әreketke barghan sayyn bizding biylikting de iyini týsip, ii ketip qaytkende orystyng qybyn tauyp, yghyna jyghylatyn jolgha birjola týsip aldy. Aqiqattan júrday, shyrayy shyndyqpen júghyspaytyn, arandatu amalyna qúrylghan artyq-auys sózge qúlaq týrip qúldyq úratyn biylik amal ne, Qazaqstanda ómir sýrude. Naqtysyna kóshsek, elimizdegi biylik orystildilerding josyqsyz pikirimen sanasyp qana ómir sýrip otyr.

Al, Bayqonyr mәselesine kelsek jaghday bylay. 1995 jyly "Qazaqstan Respublikasy men Resey Federasiyasy arasynda Bayqonyr qalasynyng mәrtebesi jәne ondaghy atqarushy organdardy qúrudyng tәrtibi men olardyng mәrtebesi turaly" eki jaqty kelisimge qol qoyylghan-dy. Atalghan kelisimning ayasynda Bayqonyr gharysh kesheninde  sot, prokuratura, Últtyq Aerogharysh agenttigi, Qazaqstan Respublikasy preziydentining arnayy Ókili, memlekettik mýlik komiyteti, QR Últtyq Bankining bólimshesi, әskery komissariat, QR ishki ister Ministrligi men Memlekettik tergeu komiytetining ókildikteri túraqty qyzmet atqaruda. Búl organdar qayta tirkeluge jatpaydy. Alayda, eki jaqty kelisimge enuge tiyis bolghanymen kezinde eskerilmegen qúzyretti oryndar Bayqonyrdyng ishki ómirine aralasu qúqyghynan ada. Mәselenki, otbasy qúrghan jastar Bayqonyrda zandy tirkele almaydy. «Qyzylorda oblystyq әdilet deparamentining qúzyryndaghy Bayqonyr  qalalyq  әdilet  basqarmasy  elimizding "Neke jәne otbasy"  turaly  Zanynda kórsetilgen azamattardyn  hal aktilerin  memlekettik  tirkeumen ghana  ainalysugha mәjbýr bolyp otyr» dep jazady oblystyq «Syr óniri» gazetining tilshisi Núrlan Tilegenúly. Sonday-aq, keden baqylau komiyteti de Bayqonyrgha syrttan tasymaldanatyn tauarlargha baqylau jasaugha qúzyreti jetpeydi.

Songhy jyldary Bayqonyrdaghy Resey azamattarynan birneshe ret esirtki zattary tәrkelenip alyndy. Jurnalist Núrlan Tilegenúly «abai.kz» aqapartyq portalyna arnayy joldaghan «Bayqonyr baghynbay barady» atty maqalasynda «2008 jyly Qazaqstan Respublikasy Ishki Ister Ministrligining Bayqonyr qalasyndaghy Ókildigining qyzmetkerleri irgeles Qarmaqshy audanyna qarasty Tóretam kentindegi avtokólik beketining janynda narkotikalyq zatty zansyz saqtaumen birge  tasymaldaugha tikeley qatysy boluy mýmkin eki kýdiktini qúryqtady.  Olardyng aty-jónderin anyqtau barysynda Ishki ister ministrlerining ókilderi 1977 jyly tughan Vakulenko Andrey Vyacheslavovich pen 1962 jyly tughan Kim Eduard Livovichting Bayqonyr qalasynda túratyn Resey Federasiyasynyng azamattary ekendigin naqtylghan. Kýdiktilerding jeke basyn tintu kezinde alghashqysynan 8,65 gr. geroin tәrkilense, songhysynyng boyynan da 12,02 gramm tabyldy» dep jazady resmy oryndargha silteme jasay kelip.

Qysqasy, Bayqonyrdan songhy birer jyldyng aumaghynda ýsh myngha juyq maman otbasymen birge otandaryna aua kóshipti. Orys kóshi toqsanynshy jyldardyng basynda qazirgisinen de qarqyndy edi. 1989 jylghy sanaqta Qazaqstandaghy orys últynyng sany alty millionnan asypty. 2006 jylghy statagenttikting jariya etilgen dereginde Qazaqstandaghy orys diasporasynyng sany ýsh milliongha deyin kemigendigin kórsetti. Federalidyq migrasiya jónindegi qyzmet 2008 jyly Reseyge oralghan orystardyng 30 payyzy Qazaqstannan qonys audarghanyn aitady.

Sonymen orystar kóship jatyr. Ol kóshti orys últshyldary da, orysqa jaghayymsyp otyratyn qazaqstandyq biylikte toqtatugha sharasyz. Sondyqtan tek «úly kósh» irkilmesin dep qana tileyik.

Bayqonyr 1994 jyly Reseyge jalgha berilip, keyingi barys-kelisting nәtiyjesinde jaldyq merzim  2050 jylgha deyin úzartylghan edi. Endeshe әne-mine gharysh keshenin orystardyng tastap shyghuy shyndyqpen sәikespeydi. «Resey gharyshtyq әleuetin joghaltatyn boldy, Bayqonyrdan orystar ketip jatyr» degen Resey basylymdarynyng baybalamy baryp túrghan bos danghaza. Eki jaqta qazir búrynghy uaghdalastyqty búzugha qúlyqsyz. Gharyshtyq derjavagha ainalugha mýmkindigi bar Japoniya siyaqty elder súranys bildirgenmende Qazaqstan jaghy ózining ýirengen Reseyinen tipti de qol ýzuge joq. Al, Resey mamandary bolsa, ózderine sonday senim artyp sert baylasqan Qazaqstandy birneshe ret úyatqa qaldyrdy. Qaraghandy men Qyzylordanyng jerine qúlaghan protondardyng ekologiyalyq zardaptary Toqtar Áubәkirov siyaqty kәsiby mamannyng aituynsha, halyqtyng densaulyghy men qorshaghan ortagha úzaq jyldar zalalyn tiygizip jatatyn kórinedi. Resey mamandary jasap bergen «Qazsat» ol qanghyp joghaldy. Osydan keyin Bayqonyrdan kóship bastaghan reseylik mamandardy qalay ústap otyrugha bolady? Búl saualgha gharyshtyq derjava mәrtebesinen dәmeli, әri Bayqonyrday baytaq ólkesi bar Qazaqstan ókimeti ózgede taraptarmen jaqsy baylanysyn mýddeli paydalanghanda ghana naqty jauap bere alatyn bolady.

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2020
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2437
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2022
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1587