Sәrsenbi, 15 Mamyr 2024
46 - sóz 1949 3 pikir 3 Tamyz, 2023 saghat 15:58

Ghasyrdan da úzaq jaz. Qazaq ýmitin arqalaghan Karachy

Suret: Áleumettik jeliden

2023 jyldyng jazy qazaq halqyna auyr tiydi. Tarihtaghy eng aptap shilde - qazaqtyng biraz ýmitin kýidirip jiberdi. Tehnogendi apattar kóp boldy, biz órtendik, biz shóldedik. Onyng ýstine, kóbimizge bildirtpey, múnaydyng arzandauynan eksporttyq týsimderimiz azaya bastady. Nәtiyjesinde, syrtqy tólem balansynda 2,7 milliard dollar defisitke tap boldyq.

Qazir Qazaqstan bólmeden dalagha úshyp shygha almay, tereze aldynda yzyndap túrghan shybyngha úqsaydy. Álemdik múhiytqa shyghar joly joq, qarjy jýiesi Batysqa negizdelgen, biraq shekarasy batysqa qarsy eki derjavanyng arasynda qysylghan, kez-kelgen kriziys, embargo, sanksiyalargha giypersezimtal el ýshin Qara teniz arqyly әlemdik múhiytqa shyghar soqpaq kýn sanap tarylyp barady.

Sondyqtan Pәkistan, onyng Arab tenizinde túrghan Karachy portyna qatynau perspektivasy Qazaqstandy kópten beri oilandyryp jýrgen. Biraq eng qúryghanda, bizge jaqyn Peshavargha jetip alu ýshin, Týrkimenstan men Aughanstandy kesip ótu kerek.

Tәlipting artyn baghu

Qazaqstan Taliban qozghalysyn resmy moyynday qoyghan joq. Biraq eksporttyq-tranzittik mýdde qyssa, onda dýniyejýzine tanymal "qazaq diplomatiyasy" iske qosylary sózsiz. Onyng klassikalyq formulasy: "moyynday otyryp, moyyndamaymyz", "moyyndamaymyz, biraq dey túra moyyndaymyz". Aughanstanmen dos bolmasaq, ontýstik baghyt arqyly múhiytqa shyghamyz degen armannyng bәri beker.

Iya, bizge Talibannyng geroindi ókirtip óndirip jatqany únamaydy. Biraq sol geroinnen týsken dollargha bizding astyghymyzdy joghary baghagha satyp alugha kónip otyrghany únaydy. Bizding eksportqa shyghatyn bidaydyng 70 payyzyn satyp alushy - Aughanstan. Sondyqtan ol bizding iri kliyent.

Búl rette, ministr Júmangharinning jynyna tiyetin bir nәrse bar. Tәlipter songhy jyldary bizden dayyn ún satyp aludy azaytyp, tek biday aludy kóbeytken. Sol arqyly olarda jer-jerde shaghyn diyirmender jelisi damyp keledi. Ózbekstan da tura osylay istegen bolatyn. Esesinde, 2021-2022 jyldary bizdegi birneshe diyirmen jabylugha mәjbýr boldy.

Orystar kórshiden konkurentke ainaldy

Reseyge salynghan sanksiya bizdi әu basta kýtkendey basymyzdan emes, bútymyzdan úrdy. Qazaqstan syrtqa satatyn pozisiya: biday, múnay, ferroqorytpa, metall, himiyalyq tynaytqysh boyynsha endi Resey bizding kliyentterge jarmasyp otyr. Qazaqstannyng Iran, Aughanstan, Pәkistan, BAÁ syndy shyghystaghy dәstýrli naryqtaryna Reseyding sauda ókilderi kelip, arzan biday men tynaytqysh úsynuda.

Jәne kezinde bizding betimizge qarap otyrghandardyng kóbisi endi Reseymen dostasugha qarsy emes siyaqty. Áriyne, búl Nothing personal, it's just business, sondyqtan Qazaqstan búl jaghdayda logistikamen qatar, bәsekelespen kýresuding amalyn qarastyrugha mәjbýr bolmaq.

Sondyqtan tәlipterdi Astanagha biznes-forumgha shaqyrdyq. Qazaq-aughan biznes otyrysy bizge óte manyzdy. Sebebi, aughandardyng jana eksporttyq kontraktilerge qol qoyghany kerek.

Al strategiyalyq túrghydan, transaughan logistikalyq jobasy: Mazariy-Shariyf-Kabul-Peshavar temirjoly qúrylysyna aralasqymyz kelip-aq túr. Peshavardan Karachy portyna jetu qiyn emes. Qazaqstan 2014 jyly Týrkimenstan arqyly Irangha shyghatyn temir joldy salyp tastaghan bolatyn. Endi Týrkimenstannan Aughanstangha jetu ýshin "Atamúrat - Akina" temirjolyn qoldanudy oilastyra alady.

Serdar faktory nemese skidka beretin preziydent

Ómir sýru onay emes. Aughanstan dep qoyamyz. Biraq ortaq shekara joq qoy. Bizge Aughanstangha jetu ýshin Týrkimenstan kerek. Sondyqtan Serdar Berdimúhamedov (jәne onyng papasy) - qazaq ýshin strategiyalyq túlghagha ainalyp shygha keldi. Qazir Týrkimenstan Turgundy shekara beketi arqyly ótetin jýkterge 30 payyz jenildik berip otyr. Biz ýshin tipti 40 payyzgha deyin júmsaruy mýmkin.

Qazaqstan uaqytpen jarysuda. Biz bolashaghymyzdy qazir aiqyndap tastaghymyz keledi. Reseyge artqan ýmitimiz aqtalmady. Jana ghasyrda jana jol izdeuge mәjbýrmiz. Biraq tereze aldynda yzyndaghan shybyn erte me, kesh pe, dalagha úshyp shyghady eken.

Aybar Oljaev

Abai.kz

3 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2021
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2437
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2022
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1587