Úyatymyz oyana bastady
Jalanash qyzdar búdan bylay oqushy dәpterleri men kýndelikterinde «әbýiirli jerlerin búltityp» túrmaydy! Mәjilis deputattary men Ýkimet ókilderi qatysqan júmys toby keshegi otyrysynda arnayy zannyng osyghan tyiym salatyn babyn týpkilikti maqúldady. Parlament qarap jatqan «Balalardy densaulyghy men damuyna ziyan tiygizetin aqparattan qorghau turaly» zanynyng jobasy basqa da tyng janalyqtargha toly.
Osy júmys tobynyng jetekshisi, Mәjilis deputaty A.Smayyl «mektepterde kezdesetin aqparattarda, oqulyqtarda, dәpterlerde, kýndelikterde de balalargha ziyandy aqparattar tolyp jatqandyghyn» aitady. Jalpy, búl mәsele zannama jýzinde túnghysh ret bekitilgeli otyr. Parlamentting aldynghy shaqyrylymynda Bekbolat Tileuhan sekildi últjandy deputattar oqushylargha arnalghan oqugha qajetti baspa ónimderining múqabasyndaghy beyәdep suretter jayyn talay ret mәsele etip kóterip, dabyl qaghyp, barlyq jauapty memqúrylymdargha tyiym salu úsynysymen jýgingen. Biraq ol ýnder jartasqa soghylghan. Endi Ýkimet beti «beri qarap», osy iste qalaulylargha qoldau kórsete bastapty. Ras, keybir qatysushylar «dәpter múqabasyn zanmen retteuding qajeti ne?» degen tandanys bildirgen. «Búl jerde men keybireulerinizdi týsinem, - dedi júmys tobynyng jetekshisi. - Óitkeni múnday úghym joq. Búryn bolmaghan. Osydan kelip, keybireuleriniz týs kórgendey bolularynyz mýmkin».
Jalanash qyzdar búdan bylay oqushy dәpterleri men kýndelikterinde «әbýiirli jerlerin búltityp» túrmaydy! Mәjilis deputattary men Ýkimet ókilderi qatysqan júmys toby keshegi otyrysynda arnayy zannyng osyghan tyiym salatyn babyn týpkilikti maqúldady. Parlament qarap jatqan «Balalardy densaulyghy men damuyna ziyan tiygizetin aqparattan qorghau turaly» zanynyng jobasy basqa da tyng janalyqtargha toly.
Osy júmys tobynyng jetekshisi, Mәjilis deputaty A.Smayyl «mektepterde kezdesetin aqparattarda, oqulyqtarda, dәpterlerde, kýndelikterde de balalargha ziyandy aqparattar tolyp jatqandyghyn» aitady. Jalpy, búl mәsele zannama jýzinde túnghysh ret bekitilgeli otyr. Parlamentting aldynghy shaqyrylymynda Bekbolat Tileuhan sekildi últjandy deputattar oqushylargha arnalghan oqugha qajetti baspa ónimderining múqabasyndaghy beyәdep suretter jayyn talay ret mәsele etip kóterip, dabyl qaghyp, barlyq jauapty memqúrylymdargha tyiym salu úsynysymen jýgingen. Biraq ol ýnder jartasqa soghylghan. Endi Ýkimet beti «beri qarap», osy iste qalaulylargha qoldau kórsete bastapty. Ras, keybir qatysushylar «dәpter múqabasyn zanmen retteuding qajeti ne?» degen tandanys bildirgen. «Búl jerde men keybireulerinizdi týsinem, - dedi júmys tobynyng jetekshisi. - Óitkeni múnday úghym joq. Búryn bolmaghan. Osydan kelip, keybireuleriniz týs kórgendey bolularynyz mýmkin».
Osy zang jobasynyng 4-tarmaghy «balalargha arnalghan baspa jәne dybys-beyne ónimderin, onyng ishinde dәpterlerdi, kýndelikterdi, kitap tystaryn, kitap betbelgilerin jәne bilim beru mekemelerinde, onyng ishinde qosymsha bilim beru mekemelerinde de balalardy oqytu kezinde paydalanylatyn ózge de poligrafiyalyq ónimderdi bezendiru» osy zang jobasymen tyiym salatyn «aqparattardy qamtymaugha tiyistigin» mindetteydi. Búl zang jobasy (7-baby) balalar arasynda mynaday aqparattardyng ainalymyn shekteydi: búlar qataryna - birinshiden, zorlyq-zombylyqty kórsetetin, ekinshiden, qatygezdikti kórsetetin, ýshinshiden, balany ómiri men densaulyghyna yqtimal qaupi bar is-әreketke arandatatyn, tórtinshiden, balany qoghamgha jat jәne qúqyqqa qayshy is-әreketke arandatatyn, besinshiden, otbasy institutynyng bedelin týsiretin, altynshydan, normativtik emes leksika qamtylghan, jetinshiden, qorqynysh tughyzatyn sipattaghy jәne segizinshiden, erotikalyq sipattaghy aqparattyq ónimder jatqyzylyp otyr.
Ras, 4-tarmaqtan deputat Ramazan Sәrpekov «dәpterlerdi, kýndelikterdi» degen sózderdi alyp tastau turaly úsynys engizipti. Búghan top jetekshisi qarsy shyqty. «Al biz aitamyz: búlardy qaldyru kerek! - dep shart týidi Aldan Smayyl. - Óitkeni ótken shaqyrymda biz osy mәseleni birneshe ret qaraghan bolatynbyz. Kýndelikterde sheteldik akterlardy salyp qoyady, búlshyq etterin búltityp. Qyzdardyng suretin salyp qoyady. Dәpterlerding tysynda da neshe týrli suret aiqysh-úiqysh salynady. Soghan baylanysty kýndelikter men dәpterler syrtynda endi múndaygha jol berilmesin dep otyrmyz.Ekinshiden, búlardyng tysynda neshe týrli jarnamalar berip jatady, osylaysha dәpter-kýndelikterdi jarnama taratudyng qúraly retinde paydalanu bastaldy. Mening oiymsha, baptan dәpter men kýndelikterdi alyp tastaugha bolmaydy!» Desek te, Mәdeniyet jәne aqparat ministrligining ókili ol tarmaqtaghy «poligrafiyalyq ónimder» degen sóz óz úghymyna onsyz da osy sózderdi syidyratyndyghyn týsindirdi: «Ol dәpter men kýndelikti, bәrin qamtidy.
Onyng ýstine dәpter, kýndelik degen úghymdar eskire bastady, týrik liyseyleri, «Holiyberi» mektebinde basqa qúraldar paydalanylady, basqasha atalady olarda. Sondyqtan naqtylamau kerek. Áytpese, basqalary «bizding ónimder atalmapty, bizge bolady» deui mýmkin». Júmys toby osyghan toqtady.Eng ghajaby sol, osy zang qabyldanghan son, Internet-kafeler bos qaluy ghajap emes! Sebebi onday oryndardyng kliyentterining negizgi bóligi «qan josa qyrghyngha» negizdelgen kompiuterlik oiyndardy oinaugha qúmartqan balalar men jasy kәmeletke tolmaghan jasóspirimder ekendigi jasyryn emes. Al myna zang әlgi aitylghan 7-bapta shekteu qoyylghan aqparattary bar, yaghny qatygezdik pen erotikagha negizdelgen barlyq «kompiuterlik jәne elektrondy oiyndarmen, internet-resurstardaghy onlayn oiyndarmen, úyaly baylanystyng tehnikalyq qúrylghylaryna arnalghan oiyndarmen» 16-gha jasy jetpegen balalardyng oinauyna tyiym salady.
Búl rette zang jobasynyng 3-tarmaghynda «Internet resurstar jәne úyaly, radiotelefon baylanys jelileri qyzmetterining provayderleri, Internet-resurstargha újymdyq qol jetkizu punkterining iyeleri men әkimshileri» osynday oiyndargha balalardyng qoly jetpeuin, shekteulerding saqtaluyn qamtamasyz etuge mindetti delingen.
Eldos SENBAY
"Ayqyn" gazeti
