Senbi, 27 Sәuir 2024
Janalyqtar 2990 0 pikir 29 Nauryz, 2013 saghat 09:00

Biylik ózine or qazuda

Qysta Bolgariya túrghyndary kommunaldyq tólemderding qymbattauyna baylanysty narazylyq sharasyna shyqty. Bolgarlardyng ashynghany sonday, biylikten qymbatshylyqty toqtatudy talap etip, birqatar talaptaryn mәlimdegen-di. Tipti narazylyq sharasynda óz-ózderin órtep jibergen bolgarlar da bolypty. Sol bolgardyng basyna bizding eldegidey kýn tusa qayter edi?! 12 jyl boyy nebәri 3 ese ghana qymbattaghan kommunaldyq tarifter ýshin dýrligip, bolgarlar alangha shyqqan. Al osynsha uaqyt ishinde qazaq­s­tandyq bagha 5-7 esege kóterildi, әli de túraqtaytyn týri joq.

Ótkende mәjilis­shi­ler monopolisterden «halyqty qanauyn dogharudy» talap etkensidi. Biraq parlament ókilde­ri­ning búl sesine mono­polisterding qisayghan qylshyghyn kórmedik. Ke­ri­sin­she, endi eldegi aymaqtyq monopolister ta­rifti óz qalauynsha óz­gerte alatyn qúzyretke ie boldy. Búrynghyday tabighy monopoliyalardy retteu agentti­gining rúqsatyn kýtip әure bolmaydy, qalaghanynsha baghanyng sandaryn shimaylay beredi. Tútynushylardyng qúqyghyn qor­ghaugha tiyis agenttik basshysy "qymbatshylyq bi­reuge ýnem­deu­di ýiretse, endi bireu­ding qúbyrlaryn jóndeuine septigi tiyetinin" aitty.

Qysta Bolgariya túrghyndary kommunaldyq tólemderding qymbattauyna baylanysty narazylyq sharasyna shyqty. Bolgarlardyng ashynghany sonday, biylikten qymbatshylyqty toqtatudy talap etip, birqatar talaptaryn mәlimdegen-di. Tipti narazylyq sharasynda óz-ózderin órtep jibergen bolgarlar da bolypty. Sol bolgardyng basyna bizding eldegidey kýn tusa qayter edi?! 12 jyl boyy nebәri 3 ese ghana qymbattaghan kommunaldyq tarifter ýshin dýrligip, bolgarlar alangha shyqqan. Al osynsha uaqyt ishinde qazaq­s­tandyq bagha 5-7 esege kóterildi, әli de túraqtaytyn týri joq.

Ótkende mәjilis­shi­ler monopolisterden «halyqty qanauyn dogharudy» talap etkensidi. Biraq parlament ókilde­ri­ning búl sesine mono­polisterding qisayghan qylshyghyn kórmedik. Ke­ri­sin­she, endi eldegi aymaqtyq monopolister ta­rifti óz qalauynsha óz­gerte alatyn qúzyretke ie boldy. Búrynghyday tabighy monopoliyalardy retteu agentti­gining rúqsatyn kýtip әure bolmaydy, qalaghanynsha baghanyng sandaryn shimaylay beredi. Tútynushylardyng qúqyghyn qor­ghaugha tiyis agenttik basshysy "qymbatshylyq bi­reuge ýnem­deu­di ýiretse, endi bireu­ding qúbyrlaryn jóndeuine septigi tiyetinin" aitty.

Basqa tauar baghasyn tizgindey almay jatqanda, monopolisterge be­rilgen erkindik "jyghyl­ghangha júdyryq" bolmaq. Jaqyn mandaghy dýken-bazardy aralap, tútynu tauarlarynyng baghasymen tanysyp, qarapayym azamattardyng pikirin sú­rastyrdyq. Qymbatshylyqtyng qazirgi qarqyny biyliktegi­ler­ding ózine qaz­ghan ory boluy mýmkin.

Ásiya apa, zeynetker:

- Búryn jylyna әri ketse eki ret qymbatshylyq jaylaytyn. Onyng ózinde júrttyng jalaqysyn kóbey­tip baryp, bas­qa baghany ósiretin. Al qazir ne jalaqy, ne zeynetaqyny kó­beytip jat­­qan joq. Esesi­ne, azyq-týlikten bastap, kommunaldy tarifterding baghasy kýn sayyn qymbattap jatyr. Osydan birer ap­ta búryn ghana osy "Kók­bazardan" siyrdyng sý­yek-sayaghyn kelisin 600 tengeden alyp edim. Endi mine, býgin sol sýiek­terdi 750 tengeden alyp otyrmyn. Alatyn zeynet­aqym - 30 myng tenge. Onyng 10-15 myny kommunaldy qyzmet­terdi tóleu­ge ketedi. Qal­ghan 15 myng tengening 1500 tenge­sine eti sylynghan sýiek-sayaq, 100 tengeden 3 keli kartop, 150 tengeden 3 keli sәbiz, 70 tengeden 3 keli piyaz alam. Makaron, ún, jarma alugha 2-3 myng tenge, al kýndelikti nan men sýtke 5000 tenge júm­say­myn. Osylaysha zeynetaqymnan әri ketse 4-5 myng tenge artyluy mým­kin. Ári-beri jýretin jolyma búl aqsha әreng jetedi. Ay sayyn alatyn azyq-týligim osy ghana. Ózgeler siyaqty shújyq, et, júmyrtqa, kók­ónis, je­mis-jiydek degendi úmyt­­qaly qay zaman. Monopolisterge erkindik beril­geni jóninde estip, qanym qaynady. Halyqtyng aqshasynan jalaqy alyp otyrghan tabighy monopoliyalardy retteu agenttigi halyqqa qaraylaspasa, ne ýshin qajet? Álgi Múrat Ospanov halyqtyng qúqyghyn qorghay almasa, agenttigimen qo­sa qyzmet­terinen ketsin! "Jas Alash" arqyly osy talabymdy jetkizgim ke­ledi.

Kerimjan, satushy:

- Osy jerde eski-qúsqy kiyim-keshek, zattardy satyp kýnelt­kenimizge biyl alty jyl bolady. Jasym eluge tayaghanda, esh jer júmysqa almay, qayyrshygha ainaludyng az-aq aldynda qaldyq. Qalanyng qanghybastary men alqashtary (qaydan tauyp әkeletinderi belgisiz) kýn sayyn bizge eski kiyim-keshekter men zattar әkelip, bir bótelke araqtyng qúnyna satady. Al biz әlgi zattardy juyp-tazalap, 50-60 tengeden satamyz. Bayqaghanym, satyp alushylardyng basym kópshiligi ózimizding qandastarymyz. Keyde sózderinen kiyim-keshekti balalaryna alyp jatqanyn bilesin. Kýndelikti eng kóp degende, 2-3 myng tenge tabamyn. Sol tapqanymdy bir kýndik as-suymyz­gha jaratamyz. Áyelim mektepte eden juushy bolyp isteydi. Jalaqysy - 40 myng tenge. Búl aqshanyng 25 myng tengesin pәteraqysyna, 10 mynyn - kommunaldy qyzmet aqysyna, al 5 myng tengesin jýretin jolyna júmsaymyz. Eki balamnyng kiyimi   әlgi alqashtardyng dorbasynan tabylyp jatady. Biyliktegiler ýshin búl aitqandarymnyng bәri ótirik kórinui mýmkin. Ótkende bir sheneunikting "elimizde kýnkórisi qiyn adam kemde-kem" degenin estidim. Ókinishke qaray, qazaqstandyqtardyng jartysynan kóbi qazir men siyaqty kýn keshude. Osy aidyng basynda qymbatshylyqqa narazylyq tanytyp, kóshege shyqtyq. Qazir basqa da azamattar narazy topqa qosylugha niyettenip otyr. Eger sheneunikter baghagha toqtau salmasa, mamyrdyng biri kýni miting ótkizbekpiz. Búlay qol qusyryp qarap otyra beruge bolmaydy. Jyly ýii, toyymdy tamaghy, túraqty júmysy, sapaly kiyimi bar shendi-shekpendilerdi tәubesine týsiretin uaqyt jetti dep oilaymyn.

Raushan SERKEBAEVA,

ekonomist:

- Bagha 2005 jylmen salystyrghanda 2012 jyly 83,4 payyzgha ósipti. Ekonomikamyz 2012 jyldyng qorytyndysy boyynsha - 2,1 payyzgha, elding ishki jalpy ónimi (IJÓ) 5,4 payyzgha ósipti. Búl eger ras bolsa, halyqtyng túrmys dengeyining jaqsarghanyn bildiruge tiyis. Ókinishke qaray, bizde ýkimet tegiler aitqan sandar men shyndyqtyng arasy alshaq qoy. Bagha sharyqtap ketip barady. Al jalaqysyn soghan jaqyndatyp jogharylatqan mekeme­lerdi tappaysyz. Mәjilisshi J.Ah­metbekovting aituynsha, Qazaqstandaghy eng tómengi kýnkóris shegining shamasy Zimbabvege arnalghan esepteulerge negiz­delip belgilengen eken. Endi osydan keyin ne aitugha bolady? Júrt tamaqtana ma, joq, kommunaldy ta­riyf­terin tóley me? Órkeniyetti elderde agenttik basshysy M.Ospanovtyn әlgi bir auyz sózi ýshin qyz­metinen ketiretin edi.

Meruert HUSAINOVA

«Jas Alash» gazeti

0 pikir