Júma, 26 Sәuir 2024
Jahan janghyryghy 2981 17 pikir 6 Aqpan, 2023 saghat 13:07

AQSh pen Qytay qaqtyghysy: Soghys tenizge auysa ma?!

Álemning birinshi, ekinshi ekonomika alpauyty sanalatyn Amerika men Qytay qatynasy Shy tóragha biylikke kelgeli beri barghan sayyn ushyghyp barady. AQSh-tyng kommunistik biylikti túqyrtyp kelgen kisilik qúqyq, demokratiya qatarly ýirenshikti úrtoqpaghy basqa arnagha búrylyp, tipti de qataya týsti. Tramp «sauda soghysyn» bastasa, júmsaq pozisiya ústanady degen Bayden biyligi «Chip soghysyn» ashty. Qoyan jyly kirgeli beri eki el qatynasy jaqsarudyng ornyna, barghan sayyn ushyghyp barady.

Qytaygha qarsy jana qadamdy birinshi bolyp AQSh Kongressi jasady. Orta merzimdik saylauda parlamentte basym oryngha ie bolyp, artynan ózara aiday bolyp, tóraghasyn әreng saylaghan respublikashyldar ishterinen arnayy Qytay mәselesin retteytin zang jobalaryn dayyndaumen ainalysatyn komiytet qúrdy. Oghan Tramp zamanynan Qytaygha tisin qayrap kele jatqyn azuly Kongressmender toptasty. Olar birden Qytaydyng әlemdi jaylaghan koronavirusqa, jýieden indetten qaytys bolghan milliondaghan Amerikalyqtyng ólimine basty jauapker ekenin anyqtaytyn zang jobasyn dayyndap, 4.8 trillion ótemaqy óndirip aludy úsyndy. Qytaydyng jandy jeri Tayuangha baylanysty da jana zang jobasyn әzirlep, palata tóraghasy Makkarty demokrat Pelosy Nansidan qalyspay kóktemge qaray Tayuangha saparlay baratynyn mәlimdedi.

Jana jyldaghy Qytaygha qarsy ekinshi soqqyny AQSh әkimshiligi Aq ýy jasady. Aqpannyng basynda amerikanyng әr ónirdegi túrghyndary tóbelerinen ay deyin dese ay emes, ýshpa deneni bayqaghany jer jahangha mәlim boldy. Ol úshpazat Qytaydyng tynshylyq maqsattaghy kólemi ýsh dana avtobuspen parapar әue shary bolyp shyqty. Qytay tarapy basynda moyyndamaghanymen, artynan jel aidap ketken azamattyq maqsattaghy ózderine tiyeseli dýnie ekenin moyyndady. Senbi kýni AQSh soghys úshaghy alyp shardy ashyq tenizge shyqqan orayly sәtte atyp týsirdi.

Álem saqshysy atanghan Amerikanyng aspanyna Qytaydyng «adasqan», anyghynda anys andap kirgen әue shary AQSh júrtyn ala tayday býldirdi. Tramp bastap, Pampeo qostap Bayden biyligining beyqamdyghyn, shúghyl sheshim jasaugha qauqarsyzdyghyn synady. Aq ýy jaghdaydyng baqylauda bolghanyn, preziydent Baydenning aqpannyng biri kýni atyp týsiruge sheshim qabyldaghanyn, túrghyndardyng qauipsizdigin basty oryngha qoyyp, orayly sәtti kýtkenin jetkizdi. Qyzdy-qyzdymen Qytaydyng tynshy әue sharynyng Amerikada alghash bayqalyp otyrmaghanyn, Tramp kezinde ýsh ret kóringenin aityp saldy. Tramppen onyng búrynghy komandasy ony joqqa shyghardy. Aytyp-aytpay Qytaydyng jel aidaghan, ne әdeyi jibergen әue shary demokratiyanyng kesirinen aua jayylyp bara jatqan AQSh-tyng beyqam túrghyndaryn bir silkigendey boldy. Memleket hatshysy jeksenbige josparlaghan Qytay saparyn kýshinen qaldyrdy. Dýniyejýzilik ekinshi soghysta basa kóktep kirgen japon soghys úshaqtary men «11-qyrkýiek» oqighasy kezindegi Ál-Qaydanyng shabuylymen salystyryp jatqandar bar.

Qytaydyng jel aidaghan zattarynyng Amerikany ainalsoqtaytyny birinshi ret emes ekeni belgili. Búdan búrynghy jyldary qytaydyng kemeleri әr qúrlyqtyng teniz aidynynan boy kórsetkende de, «azamattyq maqsattaghy» dep qútylatyn. Búl jolghy әue sharlarynyng joly AQSh qorghanys kýshteri jaghynan kesildi. Bayden biyligi әue shardyng qaldyqtaryna zerthanada saraptama jasap, býge-shigesine deyin anyqtap, kezekti qatang sharany sodan song baryp qabyldamaq.

Qytay men AQSh qaqtyghysynyng oshaghy teniz tasymaly jolyna talas, Tayuan mәselesi ekeni barshagha mәlim. Áue shary oqighasy sonyng bir shetin kórinisi ghana. AQSh taraby ýshinshi merzimge saylanghan Shy tóraghanyng endigi maqsaty Tayuandy alu deydi. Olardyng mәlimetinshe Qytay biyligi 2025 jylgha deyin әskery dayyndyqty saqaday say etuge qúlshyna kirisken. Amerikanyng ukrainagha tank berui, Flippinmen tórt әskery baza salugha kelisim jasasuy, sonyng bәrin besqolday bilip otyrghandyqtan eken.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz

17 pikir