«Qazaq» gazetine - 100 jyl

A.Baytúrsynúly - 140 jyl

Alashtyng adamynyng bәri mәlim:

Kim qaldy tarazygha tartylmaghan?

Degender «men jaqsymyn» tolyp jatyr,

Jaqsylyq óz basynan artylmaghan

****

Aqshagha abyroyyn, aryn satyp,

Azghan júrt, adamshylyq qylmay syny.

Jany ashyp, jaqyn ýshin qayghyrar ma

Jany mal, jaqyny mal, maldyng qúly?!

A.Baytúrsynúly

«Qazaq» gazetine - 100 jyl

A.Baytúrsynúly - 140 jyl

Alashtyng adamynyng bәri mәlim:

Kim qaldy tarazygha tartylmaghan?

Degender «men jaqsymyn» tolyp jatyr,

Jaqsylyq óz basynan artylmaghan

****

Aqshagha abyroyyn, aryn satyp,

Azghan júrt, adamshylyq qylmay syny.

Jany ashyp, jaqyn ýshin qayghyrar ma

Jany mal, jaqyny mal, maldyng qúly?!

A.Baytúrsynúly

HH-ghasyrdyng bas kezinde «Qazaq» degen atpen dýniyege kelip, nebәri bes jylday jaryq kórgen «Qazaq» gazeti últ tarihynda aty altyn әriptermen jazylyp, Ahang aitqan: «Halyqtyng kózi, qúlaghy, hәm tili» bola bildi. Alash qozghalysynyng ókilderi - Álihan, Ahmet, Mirjaqyptar basshylyq jasaghan «Qazaq» gazeti óz manyna últtyq intelliygensiya ókilderin shoghyrlandyryp, negizgi iydeyasy - «Tәuelsizdik», «Últ azattyq», «Jer taghdyry», «El taghdyryn» tu etti jәne songhy sanyna deyin nebir qiyn qystau, zúlmat zamandar - patshalyq otarshyl sayasat pen bolishevizmning qiytúrqy әreketterin basynan ótkerse de o bastaghy basty úrany últtyng úly múrattary - «kemge kendik, erge tendik» sayasatynan tanbay ótti. Qúryltayshysy qazaqtyng óz arasyndaghy oily, qaltaly azamattarynan qúralghan «Qazaq» gazeti jalpyúlttyq mәselelerdi shynayy әri ashyq kótere otyryp, sol uaqyttaghy kez-kelgen últtyq dengeydegi gazet-jurnaldardan әldeqayda joghary túrdy.

Gazetting «Qazaq» dep ataluy jóninde gazetting bas redaktory Ahmet Baytúrsynúly: «Ataly júrtymyzdyn, audandy últymyzdyng aty dep, gazetimizding esimin «Qazaq» qoydyq. Últ ýshin degen isting úlghangyna kýshin qosyp, kómektesu, qyzmet etu qazaq balasyna mindet. ...Jol úzaq, ghúmyr qysqa, qoldan kelgenshe, ghúmyr jetkenshe istep ketelik. Malsha ottap, asap iship, halyq ýshin qam qylmay, qaryn toyghansha mәz bolyp, mal óliminde ólmeyik» - deydi. Gazetting eng alghashqy sanynda shyqqan «Qúrmetti oqushylar!» atty maqalasynda Ahan: «Áueli gazet - halyqtyng kózi, qúlaghy, hәm tili».

Ekinshiden, «Gazet júrtqa qyzmet etetin nәrse, olay bolatyn mәnisi júrttyng bilimdi, pikirli, kórgeni kóp kósemderi, oqyghany kóp adamdary, gazet arqyly halyqtyng aldyna týsip, jol kórsetip, jón siltep, basshylyq aityp túrady».

Ýshinshiden, «gazet halyqqa bilim taratushy, olay deytinimiz gazetten júrt estimegenin estip, bilmegenin bilip, birte-birte bilimin molaytyp, zeyini ósip, pikiri ashylyp, parasaty jetpekshi».

Tórtinshiden, «gazet halyqtyng daushysy. Yaghni, gazet arqyly halyqtyng sózin sóilep, paydasyn qorghap, zararyna qarsy túryp, qarghagha kózin shoqytpasqa tyrysady» dep, 1913 jyldyng 2-aqpanynan 1918 jyldyng 2-nauryzyna deyin yaghni, bes jyl aralyghynda jaryq kórgen «Qazaq» gazetining maqsatyn anghartady.

«Qazaqtyn» alghashqy sandarynan-aq gazet otarshyl patsha ýkimetining qudalauyna tsýti. Sol uaqyttaghy otarshyl ókimet pen onyng jandayshaptary, yaghni, Orynbor gubernatory Suhomlin gazetke 1500 som kóleminde aiyp tóleuge nemese maqala avtoryn ýsh aigha qamaugha sheshim shygharady. Qashanda jeke bastan últ mýddesin joghary qoyatyn Ahang últ mýddesi ýshin aiqasqa týsip jatqan «Qazaqtyn» qarajatyn shyghyndamay, gubernatordyng ekinshi sheshimimen abaqtygha kete bardy.

«Qazaqtar Shynghys han men Temirlannyng ordasynyng úrpaqtary, demek Amerikada ýndister qalay joyylsa, olardyng da basyna sonday soyqandy ornatu kerek», - dep Duma deputaty Markov ataghanday «ólim úiqysynda» jatqan últ basyna «soyqan» tónip túrghan zamanda Alash ziyalylary «Keregemiz - aghash, úranymyz - Alash» dep atqa qonghan bolatyn. Á.Bókeyhan: «Kitap jazyp, gazet-jurnalgha maqala shygharyp, Alashqa qyzmet qylmasaq, basqa jol bógeuli» - dep, «Qazaq» gazetin shyghuy «Alashqa qyzmet» etuding basy tóteshe joly dep eseptedi.

Alash qayratkerlerining jәne olar ashqan «Qazaq» gazetining qazaq halqyna etken qyzmetin bir ghana maqalamen qamtyp shyghu әriyne, mýmkin emes. Sondyqtan Alashorda ziyalylary men onyng jarshysy bolghan - «Qazaq» gazeti kótergen kóp mәselening bәrin emes, tek aghartushylyq qyzmeti men dәstýrli dinimizdi dәriptep, qorghau jolyndaghy últ ruhaniyatyna qosqan sýbeli ýlesi turaly bilgenimizshe jazyp, oy qorytsaq.

HH ghasyrdyng iri qúbylysy -  Alash ziyalylary, olardyng jarshysy - «Qazaq» gazeti liyberaldy demokratiyalyq baghytty tandady. Al, sol ghasyrda ghylym bilimmen, tehnikasymen algha damyp, ósip-órkendegen Europanyng tehnikasy, ghylym-bilimi zamanauy talap ýlgiden artta qalghan qazaq qoghamy ýshin әriyne, auaday qajet bolatyn. Ony da der kezinde sezingen últ ziyalylary «Qazaqty órkeniyetke jeteleytin tek - Europa bilimi, tehnikasy» dep atady. «Bilim jarysy» atty maqalasynda Ahmet Baytúrsynúly: «Neshe týrli ghylym, óner - bәri de tirshilikting auyrlyghyn azaytu ýshin, raqatyn molaytu ýshin shygharghan nәrseler. Ghylym, óner artylghan sayyn dýniada beynet kemimekshi» dey kelip: «Europada, mysaly, Nobelepskiy bilim jarysy bar. Búl jarysta bәigeni ghylym audanynda ia әdebiyet audanynda enbek etip, ozghan adam ia soghysqa qarsy hәm halyq arasyn jaqyndastyrugha pikir jayghan adamdar almaqshy. ...Europaday zor isteuge bolmasa, boyymyzgha shaghyndap, «sabasyna qaray pispegi, múrtyna qaray iskegi» degendey etip isteuge bolady. ...Júrttyng bilim turasyndaghy isterin algha sýireuge qolayly hәm naghyz kerek joldyng biri, bizding oiymyzsha, osy», - dep jazdy. Jazyp qana qoyghan joq ózi ataghanday «sabasyna qaray pispegi, múrtyna qaray iskegi» - dep, aghartushylyq jolda ózi últyna ayanbay qyzmet etti. Mektepke qajetti oqulyq jazdy, oqugha qajetti keregin joqtady, oqulyq jazdyrdy, artta qalghan elin algha qaray órkeniyet biyigine sýiredi. A.Baytúrsynúlynyng «Oqu qúraly» (1912) - qazaqsha jazylghan alghash әlippelerding biri bolsa, «Ádebiyet tanytqyshy» (1926) qazaq әdebiyettanu ghylymynyng negizi sanalady.

Biraq, Abay aitpaqshy, «Shyghysym - Batys bolyp ketti», biraq «zararynan qashpaq kerek» degen qaghidagha bekem bolyp: «Ýlgili europa últtarynan ýlgi al dep aitugha auyz úyalyp túr» dedi Ahan, Shәkәrim, Maghjan, Smaghúl, Súltanmahmúttar. «Alash tuy astynda kýn sóngenshe sónbeymiz» - dep úrandaghan alashshyl aqyn Súltanmahmút: «Adam balasynyng auyr kýn kóristen qútylyp baqytty boluyna sebep bolatyn Evropadaghy ghylymdy men eki jikke aiyryp úghamyn, biri - dene azyghy, biri - ar azyghy. Dene azyghy degenimiz - osy kýni adam balasynyng jenil kýn kóruine sebep bolyp jýrgen saymandar bilimi. Mysaly, parohod, ot arba, telegramma, telefon, úshatyn aeroplan, kóliksiz elektrik yaky par quatymen júmys atqaratyn mashina, taghy taghy sondaylar. Telegramma arqasynda atpen kisi jibergende bir jylda alatyn habarymdy bir saghat ishinde alamyn, neshe myng shaqyrym jerdegi kerekti kisilermen bir kýnning ishinde tildesemin. Búl kýn kóristing jenildeui emes pe? Qalghandary da osy telegramma sekildi týrli kýn kóristing týrli jaghyn jenildetedi. Dene degenimiz búlar bolsa, ar azyghy degenimiz - әdildik. Osy songhy ar azyghy - әdildik tabylmay basqa dene azyghy ónerlerding kóbengimen jalpy adam balasynyng kýn kórisi auyraymasa, jenileymeydi, baqytsyzdyghy kóbeymese, azaymaydy. Ar azyghy er jetpegendiginen Evropadaghy adam balasynyng kýn kórisin, jenileytedi, baqytty qylady degen ónerlerding bәri, adam balasynyng birining etin biri jeuine, birining qanyn biri úrttauyna júmsap jatyr», - deui ne әsireqyzyl sózben sovettik mentaliytetke, ne әsire dinshildikke, ne bolishevizm dertine, ne últshyldyqqa úrynbaghan «eki әuliye» - Lev Tolstoydyn: «mәdeniyetti jer jútsa, e, demeymin», Shәkәrimnin: «Ne denege, ne jangha jayly emes qoy» nemese «Ghylymyn al, ónerin al, múny tasta!» degeni bolsa kerek! Óitkeni bir últshyl agham aitqanday: «Eshbir zamanda «Qarnyng toq bolady. Kóileging kók bolady. Qatynyng qoynynda bolady. Atyng astynda bolady» degen «últtyq iydeya» qazaqtyng qanyn qyzdyrghan emes. Jerim túl bolady, din ústauym múng bolady, tilim jym bolady, qatyn-balam kýng bolady» degen qauip qana qamshylap túrdy namysymyzdy». Sondyqtanda Alash ardaqtylary «tughan jerimdi, dәstýrli dinimdi, ana tilimdi, mәdeniyetimdi mansúq etip» «batysshyl» bolyp «razy keyipte túrghansha kie úrsyn, әruaq atsyn meni!» degen  bolar.

«Halyqtyng isi mashinanyng tetigi emes, búrap qalsa, basqa jónge týsetin. Júrt júmysy qúmyrsqanyng iyleuindey júmys siyaqty. Qúmyrsqasha jabyla tynbay istesek  ónedi. Biri ony, biri múny istep, iyleude qarap túrghan qúmyrsqa bolmaydy. Júrt júmysyn da solay istese, algha basady. Ár qúmyrsqa bәrine kerek iyleuding ósui ýshin kýshi jetip kótergen shópshegin aparyp salady. Últyn kerek qylyp, halyqqa qyzmet etemin degen qazaq balalary qazaq júmysyna qolynan kelgeninshe qarap túrmay, kirisip istey berse, últ júmysy úlghayyp, tolyqpaqshy. Qazaqtyng is qolynan kelmeytinderine sóz joq, is qolynan keletinderi de qarap jatyr» - dey kelip, Ahan: «Júrtqa keregin biletinder kóp, isteytinder az. Bilushilerimiz bilgenimen qoymay, isteuge kirisse eken. Bilushilerimiz isteushi bolsa, olardy kórip, ózgeler de ister edi. Sóitip, kósemder kóbeyse, erushiler de kóbeyer edi.

Bireu júmys qylayyn desem, túrghan jerim jaman deydi, bireu manayymdaghy elim jaman deydi. Búlardyng bәri de bos sóz. Abaqtydan jaysyz oryn joq, onda da otyryp júmys isteuge bolady» - dep qanday jaghdayda bolsyn últqa qyzmet etuding ýlgisin әueli ózi kórsete bildi, odan song basqalargha ýlgi etip aitty. Á.Bókeyhan: «Týgen degen han, pәlen degen bi, batyr ótken, erligi, enbegi kóp dep maqtanamyz. Olar sonday bolsa, qazaq nege sorly? Bizding kemshiligimiz - әrkim tarih arqalatqan jýkti belgili jerge aparmay, sonyndaghylargha tastap ketetindigi» - dese, Ahmet Baytúrsynúly:

«Úzaq jolgha niyet qyp bir shyqqan son,

Jarym joldan qaytpaspyn, qaryndasym!»

Nemese:

«Mynau payda, mynasy ziyan demek,

Ol erlikting isi emes, sauda bolar» - deui Alash qayratkerlerining últtyq mýdde jolyna qanshalyqty beriktigin, qay dengeyde bas tikkendigin kórsetse kerek. S.Seyfullin aitqanday «Qazaqtyng ol uaqyttaghy keybir oqyghandary gubernator, sottargha kýshin satyp tilmash bolyp, keybir oqyghandary arlaryn satyp úlyqtyq istep jýrgende, Ahmet qazaq últyna janyn ayamay, qyzmetterin qyldy».

1918 jyldyng 30 shildesindegi «Jas azamattyn» №1 sanynda «Alash azamattaryna!» atty maqalada Ahmet Baytúrsynúly: «Alash azamattarynyng qaysysy qaranghy tar abaqtyny kórdi, qaysysy búlt jamylyp, múz tósenip qashyp jýrdi. Alash ýshin ajaldan tayynbady, basqa júrttyng bolisheviygi bireu bolsa, Alashqa degende ekeu boldy. Ózimshildikpen últ paydasyn satqan jaqynnan jat jaqsy. ...Ayaqtan, qoldan kisen, auyzdan qaqpaq ketken Alash balasy óz qúryltayyndy kórip ólsen, armanyng joq. ...Aqsaqaldar, aghalar! Aqyl aityp jol bastandar! Bayaghy er kýnderden sóz qozghap, jastardyng jýrekterine qyzulyq jalynyn salyndar! Qazaq bir kezde kemeline kelgen, óz aldyna handyq qúryp, biylik jýrgizgen emes pe edi? Top bastaghan kósemi, sóz bastaghan batyry bar emes pe edi? Dәuletti baylar myrzalar! Kisilik malda emes, qylghan iste, býgin bar dýnie erteng joq. Árkim namysyna qaray últyna qyzmet qyluy tiyis.

...Jastar! Atqa min! Basqa júrttar kórsin! Oral, Altay, Ertis, Esil, Núra, Edil-Jayyq boyynda sharq úrghan arystanday aqyrghan Alashtyng ruhynyng sónbegenin kórsin!

Yapyrm-ay, keshe ghana emes pe edi 6 mln. Alash balasynyng basy qúralmay jer-sudan aiyrylyp pende bolyp jýrgeni, meyirimsiz tas bauyrdan raqym tilep jýrgeni. Mine, Alashordagha jәrdem qylmasandar, úrangha qyzbasandar sol kónilsiz kýndering aldarynda dayar» dese, «Au, Alash! Sen kim? Sen jauynger týrikting ornyn basyp qalghan ýlken úlysyn, babalaryng at ýstinde jýrip, qylyshpen ózderin dýniyening jartysyna ie qylghan, Stambuldy alghan, Karpat taularynyng qalyng qamalyn búzghan. Er týrikting er jýrekti úldary, silkin, quan, at-túrmanyndy dayarlap atqa min, jaugha attan! ...Osy zaman últtardyng tiri yaky óli boluy ashylatyn qiyn bir zaman. ...Namystan, jas Alash! Últynnyng qadirli úldarynyng qanyn, kegin jiberme!» - dep jazdy. Al, 1918 jyly «Qazaqtyn» №262 sanynda:

Qara baluan Jәnibek!

Qaz dauysty Qazybek!

Jetim qalghan halqyna,

Túlgha bolyp artyna,

Kim tiyanaq qazyq ed?

Qúnsyz bolyp erimiz,

Jesir bolyp jerimiz,

«Jan meniki» dey almay,

«Mal meniki» dey almay,

It pen qúsqa azyq ek.

Baryn satyp talasqa,

Aryn satyp qalashqa,

«Júrt bolalyq» degen joq,

Júrt qayghysyn jegen joq,

Irip-shirip, azyp ek.

Nemese,

Baylattyrghan qolymdy,

Bógettirgen jolymdy,

Jaqynym bar, jatym bar,

Habarlana jatyndar!

Men senderge jýgindim,

Tóresi әdil qazy dep! - deydi.  «Jan meniki», «Mal meniki» dey almaytyn «It pen qúsqa azyq bolghan» zamanda «El qorghany Ering qayda?» «Tura aitatyn Biying qayda?» «By bardaghy Kýning qayda» - dep,  Qara baluan Jәnibek pen Qaz dauysty Qazybekke «Tóresi әdil qazy dep!»   «Men senderge jýgindim» deydi. Yaghni, «Jesir bolghan jeri» men «Jetim qalghan halqyn» órkeniyet biyigine sýireytin - «Europa ghylymy» men «Qazaqtyng by bardaghy kýni» dep ataghan.

«Dәreti joq ayaqtar,

Qorsyldaghan sayaqtar

Bylghamasyn qasyndy,

Qasiyetti basyndy! -

Degenimiz bolmasa,

Qazaqqa ne jazyp ek?!» - deuinen, Ahannyng últ ruhaniyatynyng kósemi ekendigin angharyp, «Dәreti joq ayaqtar» men «Qorsyldaghan sayaqtardan» Qazaqtyng «qasiyetti basy» men «qasyn» qorghaghan ruhany túlgha retinde de tanimyz.

Jaqyn jerden jau shyghyp,

Maqúl sózden dau shyghyp,

Dúshpan ústap qolymnan,

Itter tistep tonymnan,

Maghan tosu bolghan shaq.

Tútqyn bolyp taryghyp,

Jalghyz jatyp zaryghyp,

Ashu qysyp, oidy alyp,

Ot jayylyp, boydy alyp,

Dert jýrekke tolghan shaq.

Qatty aitty dep kektemey,

Syiynghandy tek demey,

On eki imam әuliye,

Jiyrma segiz әnbiye

Qolda ónsheng aruaq! - deydi. Yaghni, Ahannyng sózimen aitsaq, «Salynyp daugha», «Satylyp jaugha» «Bolystyqty alysqan» nemese, «Qoryqqangha qos kórinip, qoyday ýrkken», «Dajaldyng ithanasyna tyghylghan», «Qúdaydy da Qúrandy da úmytyp» «Lat, Manat aghashyna bas úrghan» zamanda:

Joldar bar ózge,

Joba bar sózge

Jýrekke dóp, oigha jón.

Jamandy jaman

Demekpin haman,

Meyling tula meyling kón.

Ilanbasam aitpaymyn,

Imanymnan qaytpaymyn» - dep, «syiynghandy tek demey, «On eki imam әuliye» «Jiyrma segiz әnbiyeden» «Qoldau» súrady. Pirinen medet tiledi, ata-baba aruaghynan attamady. Babalar salghan joldy jalghap, Alash úlyna osynday ruhany múra tastap ketti.

«Balam degen júrt bolmasa, júrtym degen bala qaydan shyqsyn!» dey kelip Ahan: «Balany úlsha tәrbiyeleseng úl bolmaqshy. Qúlsha tәrbiyeleseng qúl bolmaqshy» - dep kórsetedi. «Bastauysh mektep» atty maqalasynda Ahan: «...Bastauysh mektepter jalghyz hýkimet paydasy ýshin bolmay, halyq paydasy ýshin de bolargha kerek. Hýkimetke keregi memlekettegi júrttyng bәri de bir tilde, bir dinde, bir jazuda bolu, әr halyqqa keregi - óz dini, tili, jazuy saqtalu. Solay bolghan son, bastauysh mektep, әueli, missionerlik pikirden, politikadan alys bolargha kerek, yaghny qazaqtyng dini, tili, jazuy súmdyq pikir, suyq qoldan tynysh bolargha kerek» - dep jazdy.

Yaghni, úrpaq tәrbiyesine kónil audaryp, úrpaghyn «qazaqtyng dininen», «tili», men «jazuynan» aiyrudy kózdegen «súmdyq pikir, suyq qoldardan»  saqtaudyng amalyna ashyq kirisip: «qazaqty basqa dinge audarudyn», «jazuy men qazaq tilin joghaltudyn» qúr әureshilik ekendigin aitty.

Ahannyng shәkirtterining biri bolghan M.Áuezov 1923 jyly: «Qazaq jastarynyng ardaqty tәrbiyeshisi Aqang sóilegende mening esime «Qazaq» gazetining әuenderi týsedi. Biz ol kýnde mektep ishinde jýrgen bala edik. Biraq patsha sayasaty temir búghauday moyyngha batyp, qazaq júrtyn әlsiretip, «kedeydi shalapqa mas qylyp, baydy qymyzgha mas qylyp», eldigin joghaltyp bara jatqanyn túmandy oimen sezushi edik. Kómeski jauy qazaqtyng besiktegi balasynyng kózine de elestegendey edi.

Sol uaqyttarda «Qazaq» gazetining betinen anda-sanda oqyp otyrghan әserli anyq sózder qauipting pishinin aiqyn qylyp kórsetip, mekteptegi jas balalardyng sezimin týzu jolgha bettetkendey bolushy edi. Jas buynnyng jana tuyp kele jatqan әlsiz oiyn «jol múndalap», jetegine alyp bara jatqanday bayqalushy edi. Mekteptegi sabaghyn oqymaytyn bala «Qazaq» gazetin kórgen jerde qadalyp túryp qalatyn» - dey kelip, «Aqang - enbegi janghan jannyng biri. Istegen isining jemisi - artynan kele jatqan jastar. Onyng arty Aqang mektebine tizilip kirip jatqan jas buyn. Jana ósip kele jatqan qazaq әdebiyeti Aqandy ózining basshysy sanaydy» - dep, jazdy.

«Aqang - enbegining janghany - artynan kele jatqan jastar» - dep, M.Áuezov aitqanday Alash ziyalylary - Ahandardyng enbegining «janghany» últ múratyna basyn tikken artynda kele jatqan jastar bar edi. Yaghni, «Qazaqtan» últqa qyzmet etuding ozyq ýlgisin ýirengen, Ahandardyng últshyldyq ruhynan nәr alghan jastar sol uaqytta-aq últ mýddesi jolyna sózben emes, ispen bas tigip, «últ qúrbany» bolyp jatqan edi.

«Qabirge qoyyp, qúran oqylyp bolghannan keyin Shәkәrim aqsaqal halyqqa qarap sóz sóiledi: «Áleumet! Mynau jatqan kim? Búl últy ýshin shybyn janyn qúrban qylghan Alash azamatynyng túnghyshy. Múny óldi demender, búl kýngi hәm múnan songhy «últym» degen azamattar myna men siyaqty bolyp «últym» dender dep ózining últshyldyghyn sózben emes, ispen kórsetti.

Marqúmnyng aty da Qazy edi. Qazy by degen sóz, Qazy biyligin etip ketti.

Qaraghym Qazy, ólimine ókinbe! Armanyng joq, qúday aldynda da, júrt aldynda da sening ornyng bólek.

Oqyghandar! Jastar! Mynau joldastaryndy úmyta kórmender. Múnyng ýy ishining mindeti senderding moyyndarynda. Bir kishkentay kózining qarashyghy (bir jasar úl bala) qaldy. Sony tәrbiyelep adam qylu, bәrinnin, barlyq Alashtyng moynyna paryz hәm ózdering de búl uaqighagha qajymandar. Qúday taghala Alashqa shyn úl bergenine býgin ghana kózim jetti. Alpys jasqa kelgende múnday últ ýshin qúrban bolatyn azamatty kóremin degen ýmitim joq edi. Kórdim endi, býgin ólsem de armanym joq...» ,- degen Shәkәrim qajynyng jan tebirenisin 1918 jyly «Qazaq» gazetining №262 sanynda «Alash qúrbandary» atty maqalasynda J.Jәnibekov jazady.

M.Dulatúly, M.Áuezov, J.Aymauytúly, S.Seyfulliyn, bashqúrt Zaky Validy Togan, qyrghyz IYshenaly Arabaev, Ábdikerim Sydyqovtardyng Ahana shәkirt boluynyng ózi enbegining janghanyn kórsetip, últqa, jalpy týbi bir týrki júrtyna istegen qyzmetining nәtiyjesi bolsa kerek.

(Jalghasy bar)

Abai.kz