Osydan 21 jyl búryn, 2001 jyldyng 11 qyrkýieginde Niu Yorktegi Dýniyejýzilik Sauda Ortalyghynyng ontýstik jәne soltýstik qanatyndaghy ghimarattargha eki úshaq soghylyp, 2750 adamnyng ómirin ýzdi. Sol kýni Pentagon aumaghyna taghy bir úshaqtyng qúlauy saldarynan 184 adam, Pensilivaniya shtatyndaghy osynday oqighadan 40 adam qaza tapqany habarlandy.

Osynyng artynsha kóp úzamay Federaldyq Tergeu Burosynyng diyrektory Robert Muller úshaqtardy aidap әketken 19 arab «terroristerinin» tizimin jariyalady. Baspasózdegi resmy habarlarda olardyng bәri Ál-Qaida úiymymen jәne Aughanstan tablibandarymen, Iraktaghy Saddam Huseyn biyligimen baylanysqan degen jeleumen 2003 jyldyng nauryzynda AQSh Irakqa soghys ashty. Birikken Últtar Úiymy Qauipsizdik kenesining qoldauyna ie bolu ýshin Djordj Bush әkimdigi Irak himiyalyq qaru óndirip otyr degen nasihat taratty. Biraq BÚÚ arnayy komissiyasynyng tekserisi kezinde de, soghystan keyin de Irakta eshqanday himiyalyq qaru tabylmady.

Qazaqstandyq aqparat qúraldarynda osy uaqytqa deyin qyrqýiek oqighasy AQSh resmy nasihaty túrghysynan sipattalady. Búl Qazaqtan jurnalistikasynda shyn mәninde tәuelsiz oi, pluralizm joq ekendiginen bolar. Sondyqtan da bizding aqparat qúraldary ýnemi shetel nasihatynyng jeteginde jýredi. Abaysha aitqanda «kóp aitsa kóndi, júrt aitsa boldy».

Batystyng tәuelsiz jurnalisteri men sarapshylarynyng pikirine nazar audarsaq on birinshi qyrkýiek AQSh jәne Izraili arnauly qyzmetteri tarapynan Kenes Odaghy ydyrap, aimaqtaghy basty bәsekeles әlsiregennen keyin Tayau Shyghysta, odan song Aughanstan men Orta Aziyada ýstemdik ornatu ýshin arnayy úiymdastyrylghan degen qorytyndygha kelemiz.

Qyrkýiek oqighalarynyng resmy mәlimettermen qabyspaytyn tústary kóp. Fransiya azamaty, tәuelsiz Voliter qoghamynyng zertteushisi Tierry Meysan 2018 jyldyng 30 tamyzynda búrynghy AQSh preziydenti Donald Trampqa joldaghan ashyq hatynda resmy derekterding shyndyqqa janaspaytynyn, resmy jariyalanghan 19 kýdiktining bir de birining aviakompaniyanyng jolaushylar tiziminde bolmaghanyn aityp, shynayy qylmyskerlerdi anyqtaudy talap etken.

Biraq búl hat jauapsyz qaldy, al Tierry qughyngha úshyrap, Siriyagha qashty. Taghy bir sarapshy, Piyter Meyer resmy derekterde «terrorister qoldandy» delingen  AA11 jәne AA77 reysterining 11 qyrkýiekte mýldem úshpaghanyna Tasymaldau Burosy Statistikasynyn (BTC) mәlimetterin keltiredi (Evidence that Flights AA 11 and AA 77 Did Not Exist on September 11, 2001). Osyghan úqsas kýmәndi tústar, qarama-qayshylyqtar tolyp jatyr. Keybir derek kózderi qyrkýiek qasireti salyq tóleushilerding «joghalyp ketken» 2.3 trillion dollaryn Dúniyejýzilik Sauda Ýii qirandysynyng astyna «kómip tastau» ýshin úiymdastyryldy degendi jazady (http://www.oilempire.us/trillions.html.)

Álemdi dýrliktirip, «terrorister» degen jeleumen dýniyening әr týkpirinde músylmandardy qudalaugha, Irak pen Aughanstangha soghys ashugha syltau bolghan, milliondaghan adamdy bosqyngha ainaldyryp, basqynshylargha qarumen qarsy túrghandardy «terrorist» atandyryp, diny ekstremizm órtine may qúighan on birinshi qyrkýiekting júmbaghy, resmy nasihattyng qapasynda túnshyghyp jatqan shyndyghy kóp. Al júmbaqty ashyp, shyndyqqa kóz jetkizu ýshin ózgening nasihatyna emes, ózinning tәuelsiz sana-týisigine jýginu kerek.

...Sol jyldyng kýzinde bir top jurnalister Astanadan keletin әldebireudi qarsy alugha әuejaygha barghanbyz. Úshu jolaghynyng bir shetinde shaghyn ghana auyl sharuashylyghynda qoldanylatyn «iynelik» úshaq túr eken. Qasymdaghylargha qarap: «Mynaghan otyryp úshsam Niu Yorktegi Sauda Ortalyghyna jete alar ma ekenmin?» dep әzildegenmin. Olar búghan kýldi de qoydy. Eger qaraly qyrkýiekting saldary qalay bolatynyn bilsem búlay әzildemes edim.

Marat Ermúqanov

Abai.kz