Qayrat Mәmiyding tóraghalyghymen ótken Senattyng keshegi jalpy otyrysynda Din isteri agenttigining tóraghasy Qayrat Lama Sharif osynday mәlimdeme jasady. Esterinizde bolsa, byltyrghy jyl sonynda el Parlamenti «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» jana zang qabyldaghany mәlim. Agenttik basshysynyng aituynsha, osy zannyng 25-baby boyynsha «ótpeli kezen» belgilenipti, onyng merzimi biylghy jyldyng 25 qazanynda týgesiledi eken. Zangha sәikes, osy merzim ishinde barlyq diny birlestikter «memlekettik» tirkeuden ótuleri tiyis. Ótpegender kóp kórinedi! Qayrat Lama Sharif senatorlargha qayta tirkeu ýderisi boyynsha ózderining endigi bir jylgha juyq uaqyt boyy júmys jasap jatqandaryn jetkizdi. Biraq ol kózderi joyylatyn diny birlestikterding «qúnykeri» basqa ekendigin mәlimdeuge asyqty. «Birden aita keteyin, diny birlestikterdi tir­keumen jәne qayta tirkeumen Ádilet ministrligi jәne onyng aumaqtyq departamentteri ainalysuda, - dep birden barlyq aiyp ataulyny ózinen aulaqtatugha tyrysty Agenttik tóraghasy. - Din isteri agettigi Ýkimet qa­byldaghan qaulygha sәikes, diny sa­raptama jýrgizude, sonday-aq biz (diny birlestikti qúrugha) bastamashylar tizimin qaraugha qúqylymyz».

Qayrat Mәmiyding tóraghalyghymen ótken Senattyng keshegi jalpy otyrysynda Din isteri agenttigining tóraghasy Qayrat Lama Sharif osynday mәlimdeme jasady. Esterinizde bolsa, byltyrghy jyl sonynda el Parlamenti «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» jana zang qabyldaghany mәlim. Agenttik basshysynyng aituynsha, osy zannyng 25-baby boyynsha «ótpeli kezen» belgilenipti, onyng merzimi biylghy jyldyng 25 qazanynda týgesiledi eken. Zangha sәikes, osy merzim ishinde barlyq diny birlestikter «memlekettik» tirkeuden ótuleri tiyis. Ótpegender kóp kórinedi! Qayrat Lama Sharif senatorlargha qayta tirkeu ýderisi boyynsha ózderining endigi bir jylgha juyq uaqyt boyy júmys jasap jatqandaryn jetkizdi. Biraq ol kózderi joyylatyn diny birlestikterding «qúnykeri» basqa ekendigin mәlimdeuge asyqty. «Birden aita keteyin, diny birlestikterdi tir­keumen jәne qayta tirkeumen Ádilet ministrligi jәne onyng aumaqtyq departamentteri ainalysuda, - dep birden barlyq aiyp ataulyny ózinen aulaqtatugha tyrysty Agenttik tóraghasy. - Din isteri agettigi Ýkimet qa­byldaghan qaulygha sәikes, diny sa­raptama jýrgizude, sonday-aq biz (diny birlestikti qúrugha) bastamashylar tizimin qaraugha qúqylymyz».
Lama Sharif HQKO-lar (SON) jәne Ádilet ministrligi arqyly alghan derekterine silteme jasay otyryp, qayta tirkeu nauqanyna deyin Qazaq­standa barlyghy 4 myng 551 birlestik bolghandyghyn aitty. «Endigi barlyq oblystarda 2 myng 300-den astam meshit qayta tirkeuden ótti, - dedi ol. - Pravoslav shirkeuining 270 prihody qayta tirkeuden ótude. Qayta tirkeu prosedurasy ayaqtalghan son, diny birlestikterding shamamen 30 payyzy óz júmystaryn toqtatady. 25 qazangha qaray 4500 birlestikting 3 mynnan astamy tirkeletin bolady». Tirkeuden tys qalatyndar qatarynda qazaqtyng dini bar. «Birqatar shalghay­daghy auyl­darda imamdary joq meshitter bar, - dedi Qayrat Lama Shariyf. - Sondyqtan Qazaqstan Músylman­darynyng diny basqarmasy olardy jeke filialdar retinde tirkemeuge sheshim qabyldady. Olar namazhana jәne qúramdas ýi-jay retinde qalady».
Al pravoslavtardyng aiy onynan tughangha úqsaydy. «Orys pravoslav shirkeuine kelsek, olar biri qalmay, to­ly­ghymen tirkeledi, - dedi Qayrat Lama Shariyf. - Luterandyq shirkeu­ler­di tirkeu ayaqtaldy. Búl rette, atap ótkim keledi, búlar birinshi bolyp tir­keldi. Qazaqstanda luteran­dyq baghyt­taghy barlyghy 9 jergilikti diny birlestik júmys jýrgizedi. Bizding zanymyzgha deyin olardyng sany 32 dep esepteldi. Qalghandary sol jergilikti diny bir­les­tikterdi qúru bastamashy­larynyng bol­mauy nәtiyjesinde tirkeuden óte almady».
Din isteri agenttigi diny birlestikter­ding qysqaruy konfessiyalargha eshqanday núqsan keltirmeydi degen ústanymda. Qay­ta tirkeu tek is jýzinde joqtaryn ghana alyp tastaytyn kórinedi: «90-jyl­dary kóptegen nemister jәne basqa da etnostar ózderining tarihy otandary­-
na kóship ketti, - dedi Qayrat Lama Shariyf. - Al әlgi diny birlestikter qayta qúru kezeninde jәne 90-jyldardyng basynda tirkelgen. Endi mine, 20 jyl óte kele, biz olardyng tek qaghaz jýzinde ghana qalghandyghyn anyqtap otyrmyz. Múny diny birlestikterding ókilderi de týsinedi, olarmen, mәselen, baptistermen, tiyisti әn­gimelesuler jýrgizdik. Eger bizding zanymyzgha deyin Qazaqstan aumaghynda 197 baptistik birlestik tirkeude túrsa, al qazir nebәri 60 diny birlestik qana qú­jattaryn tapsyrdy. Búl konfessiyalarda eshqanday qúqyq búzushylyqtar joq». Agenttik kezinde Qazaqstan auma­ghynda kóp shu tudyrghan baptisterding qújat­ta­ry­na «múqiyat diny saraptama jýrgizipti», nәtiyjesinde «ong bagha bergen»! «Son­dyq­tan búl konfessiya Qazaqstanda tirkele­-
di, - dep mәlimdedi Lama Shariyf. - Biraq onyng diny birlestikterining sany 60% qys­qarady!»
Áytse de alda Qazaqstanda katolikter ózderining uaghyz isin dóngelentip әketui ghajap emes. Keshe senatorlar da «Qazaq­stan men Qasiyetti Taq arasyndaghy Ózara qatynastar turaly» kelisimdi ratifikasiyalap, Memleket basshysynyng qol qongy­na joldady. Zang jobasy turaly bayan­daghan Din isteri agenttigining tóraghasy Qayrat Lama Sharif Qasiyetti Taq býgingi tanda 70-ten astam memleketpen, sonyng ishinde Izraili, Ázirbayjan, Latviya se­kildi zayyrly Europa elderimen kelisim­der jasasqanyn algha tartty. Agenttik basshysy «ótken ghasyrdyng 30-50 jyldarynda Qazaqstangha nemister, polyaktar, litvalyqtar men ukrainder jappay jer audarylyp, sonyng nәtiyjesinde katolik dinin ústanatyndar sany edәuir ósken­digin» aitty. Qazirgi tanda Qazaqstanda 150 mynnan astam azamat katolik dinin ústanady. Respublikamyzda 79 riym-kato­liyk, 2 grek-katolik qauymy qyzmet etedi eken. Al myna kelisim riym-katolik shir­keuine Qazaqstanda mektepter, prihodtar, missiyalar, qauymdastyqtar, seminariyalar, kolledjder jәne basqa da tәr­bie mekemelerin ashuyna jol ashpaq.
Bir aita keter jayt, Senattyng keshegi jalpy otyrysy ózgeshe ótti. Onyng basynda Astanagha resmy saparmen kelgen Týrkiyanyng Úly Últtyq jinalysynyng tóraghasy Djemil Chichek deputattar aldynda sóz sóiledi. Osydan keyin óz jú­mys­taryna kirisken senatorlar basqa da birqatar halyqaralyq kelisimderdi tal­qy­lap, ratifikasiyalady.

Eldos SENBAY
"Ayqyn" gazeti