Juyrda tilderdi damytu jónindegi әldebir jiynda QR Bilim jәne ghylym ministri Baqytjan Júmaghúlov: «Qazir әlemde jedel qarqynmen damyp jatqan ghylym, bilim, innovasiya týgel aghylshyn tilinde sóileytindikten balalarymyzgha aghylshynsha ýiretuimiz kerek. Sonymen qatar orys tilin de bilu manyzdy, óitkeni tóniregimizde osy tilde sóileytin 200 mln-nan astam halyq bar», - degendi aityp qaldy.
Kezinde Reseyde biraz jyldar ómir sýrip, túnghysh balam sonda dýniyege kelgende orys dostarym: «Saspa, balandy oryssha tәrbiyelesen, ainymaghan orys bolady», - deushi edi miyghynan kýlip. Óitkeni, kóshede, balabaqshada, mektepte qarym-qatynas tili tek oryssha bolghandyqtan, ýide balamdy qazaqsha tәrbiyeleymin deu aqymaqtyq bolar edi. Keyin atamekenge oralghanda da sol Reseyden qalysyp túrmaghanymyzgha kózim jetti.
Úly aghartushy Ahmet Baytúrsyn­úlynyn: «Balandy úlsha tәrbiyeleseng úl bolady, qúlsha tәrbiyeleseng qúl bolady», - degen danalyq sózin býgingi zamangha layyqtap: «Balandy oryssha tәrbiyelesen, orys bolady» desek te artyq bolmaytynday.

Juyrda tilderdi damytu jónindegi әldebir jiynda QR Bilim jәne ghylym ministri Baqytjan Júmaghúlov: «Qazir әlemde jedel qarqynmen damyp jatqan ghylym, bilim, innovasiya týgel aghylshyn tilinde sóileytindikten balalarymyzgha aghylshynsha ýiretuimiz kerek. Sonymen qatar orys tilin de bilu manyzdy, óitkeni tóniregimizde osy tilde sóileytin 200 mln-nan astam halyq bar», - degendi aityp qaldy.
Kezinde Reseyde biraz jyldar ómir sýrip, túnghysh balam sonda dýniyege kelgende orys dostarym: «Saspa, balandy oryssha tәrbiyelesen, ainymaghan orys bolady», - deushi edi miyghynan kýlip. Óitkeni, kóshede, balabaqshada, mektepte qarym-qatynas tili tek oryssha bolghandyqtan, ýide balamdy qazaqsha tәrbiyeleymin deu aqymaqtyq bolar edi. Keyin atamekenge oralghanda da sol Reseyden qalysyp túrmaghanymyzgha kózim jetti.
Úly aghartushy Ahmet Baytúrsyn­úlynyn: «Balandy úlsha tәrbiyeleseng úl bolady, qúlsha tәrbiyeleseng qúl bolady», - degen danalyq sózin býgingi zamangha layyqtap: «Balandy oryssha tәrbiyelesen, orys bolady» desek te artyq bolmaytynday.
Byltyr Mәskeu qalalyq «Qazaq tili» qoghamynyng mýshesi Ábuislam Túrsynbaevtyn: «Reseydegi orystar­dyng ózi balalaryn bizde bilim dengeyi tómen dep basqa tilde janasha oqytu ýshin janyn salyp, Batysqa, Amerikagha jiberip jatyr. Al qazaqtardyng balalaryn oryssha oqytyp, Reseyge jiberip jatqanyna tanghalamyn», - degeni ýlken oy salyp edi. Tipti Júmaghúlovtyng ózi: «Álem dengeyinde ghylym, bilim, innovasiya ýlken qarqynmen damyp jatyr. Onyng bәri aghylshyn tilinde», - dep ashyq moyyndap otyrghan joq pa? Alayda ministrding 200 mln. orysty qaydan alghany belgisiz. Songhy sanaq boyynsha olardyng halyq sany bar-joghy 110 mln-dy ghana qúrady, qalghandarynyng óz tilderi bar. Al Júmaghúlov myrza aitqanday, orys tilin orystardyng bizden kóp bolghany ýshin ghana ýirenetin bolsaq, aldymen qytay tilin ýirenu qisyndy emes pe?
Juyrda Almatygha qydyryp barghanymda, ony-múny alugha bazargha soqtym. Kiyim satatyn saudager men siyaqty kózi syghyrayghan bireu eken, oiymda eshtene joq, qazaqsha sóilep, alar zatymdy súrasam, qay tilde sóilegenin bilmeymin, maghan týsiniksiz tilde birdenelerdi aitty. Qaytalap súrap edim, ol da óz tilinde qaytalady. Orys tilinde sóilep edim, oryssha jauap berdi. Tauarymdy alghan son: «Memlekettik tildi nege mengermegensin?» - dep edim, «Qazaqstanda demokratiya, az últtar tili zanmen qorghalghan,  kim qay tilde sóilese de qúqy bar», - dep qarap túr.  Auzyma qúm qúiyldy. Almatydaghy Doyrabay agham: «Búl - qytaylyq.  Almatyda qytay últynyn  mәdeny ortalyghyn qúrugha dayyndyq jasap jatyr», - deydi. Endi on jyldan keyin  «mәdeniyetin» kóterip, mektepterin ashyp, «biz Qazaqstandaghy  (diaspora emes) az últpyz, mәdeniyetimizdi qorghau ýshin, tilimiz joyylmas ýshin «resmy til» mәrtebesi kerek» dese, bermegende qayda baramyz? Sosyn aghylshynnyn, arabtyng mәdeny ortalyqtaryn qúryp, olardyng da mәdeniyetin kóterip, tilin qorghaymyz.
Jaqynda auyldaghy bir qazaq otbasy balasy oqyp jatqan orys synyby jabylyp, orys mektebin izdep Astanagha kóshti. Qaladaghy orys mektebine bala jetpeydi eken, jýrekteri jaryla jazdap, quana-quana qabyl alypty. Balalarymyzdy óz qolymyzben «orys­tandyryp», qúldyq sananyng kesirinen osylay óz tamyrymyzgha ózimiz balta shauyp jatyrmyz. Qazaqtyng ózi qazaq tilin mensinbegen song ózgelerge ne dep kinә qoyarsyn? Qyrghyzstannan jan baghu ýshin kelgen qyrghyz kelimsekterining ózi qazaq tilin mensinbey, balalaryn orys mektebine berip otyrghany kóp jaydy anghartsa kerek.
Toghaybay NÚRMÚRATÚLY
Astana

"Halyq sózi" gazeti