Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Janalyqtar 2468 0 pikir 14 Qyrkýiek, 2012 saghat 14:32

Sәken Aldashbaev. Bәrine jýrgizushi kinәli me?

Alysty jaqyn etken temirtúlpar kóbeygeli beri odan keletin shyghyndar men zardaptar da arta týsude. Mәselen, Qyzylorda oblysynda jyl basynan bergi jeti aida  10 ret jol kólik oqighasy bolyp, 5 bala dýniyeden qaytyp, 7 bala әrtýrli dene jaraqattarymen auruhanagha jat­­qyzyldy. «Al ótken jyly 1 bala ghana qaytys bolghan bolatyn»,- deydi oblystyq jol polisiyasy bas­qarmasynyng baspasóz hatshysy. Osyghan oray jol saqshylary jýrgizushilerge arnalghan «Abaylanyz, ba­lalar!», «Sizding jolaushynyz-ba­la!», «JKO-da zardap shekken balagha kómek!», «Qymbatty, jýrgizushi joldas!» at­ty sharalar ótkizude. Búl is-sharalardyng negizgi maqsaty jýrgizushilerge týsindirme jasau, sol arqyly jol kólik oqighasyn azaytu.

Mamandardyng aituynsha: jol kólik oqighasy kólikti shamadan tysqarudan, jol erejelerin saqtamaudan, ishimdik iship tizginge otyrudan bolady eken. Múny jogharyda ataghanday ótkizgen is-sharalar atauynan da biluge bolady. Degenmen búl tek Syr ónirining jol saqshylarynyng mәlimdemesi emes, elimiz boyynsha aitylatyn jayt. Yaghni, qandayda bir jol kólik oqighasy oryn ala qalsa, oghan tek ghana jýrgizushi kinәli bolyp shagha keledi.

 

Men búl arada esersoq, jýrgizushi kuәligin satyp alghandardy aqtayyn dep otyrghan joqpyn, aitpaghym osy jol kólik oqighalarynyng oryn aluyna ózge de sebepter bar ekenin bildiru.

 

Alysty jaqyn etken temirtúlpar kóbeygeli beri odan keletin shyghyndar men zardaptar da arta týsude. Mәselen, Qyzylorda oblysynda jyl basynan bergi jeti aida  10 ret jol kólik oqighasy bolyp, 5 bala dýniyeden qaytyp, 7 bala әrtýrli dene jaraqattarymen auruhanagha jat­­qyzyldy. «Al ótken jyly 1 bala ghana qaytys bolghan bolatyn»,- deydi oblystyq jol polisiyasy bas­qarmasynyng baspasóz hatshysy. Osyghan oray jol saqshylary jýrgizushilerge arnalghan «Abaylanyz, ba­lalar!», «Sizding jolaushynyz-ba­la!», «JKO-da zardap shekken balagha kómek!», «Qymbatty, jýrgizushi joldas!» at­ty sharalar ótkizude. Búl is-sharalardyng negizgi maqsaty jýrgizushilerge týsindirme jasau, sol arqyly jol kólik oqighasyn azaytu.

Mamandardyng aituynsha: jol kólik oqighasy kólikti shamadan tysqarudan, jol erejelerin saqtamaudan, ishimdik iship tizginge otyrudan bolady eken. Múny jogharyda ataghanday ótkizgen is-sharalar atauynan da biluge bolady. Degenmen búl tek Syr ónirining jol saqshylarynyng mәlimdemesi emes, elimiz boyynsha aitylatyn jayt. Yaghni, qandayda bir jol kólik oqighasy oryn ala qalsa, oghan tek ghana jýrgizushi kinәli bolyp shagha keledi.

 

Men búl arada esersoq, jýrgizushi kuәligin satyp alghandardy aqtayyn dep otyrghan joqpyn, aitpaghym osy jol kólik oqighalarynyng oryn aluyna ózge de sebepter bar ekenin bildiru.

 

Mәselen, kólikting qarsy baghytqa shyghyp ketip, sәtsiz oqighagha úrynuyna kóbine qanday jaghdaylar sebep bolady? Birinshiden, joldyng tarlyghy bolsa, ekinshiden joldardyng shúryq-tesiktigi sebep (qala aralyq ta, qala ishilik joldar da osynday. Búghan birneshe mysaldar bar) Al qysqa qaray jaughan janbyr men qardy tazalau óte bayau jýredi. Joldy tazalaushylar qashan tazalap, qúm seuip shyghamyn degenshe talay kólik trassadan tayyp týsip jatatynyn bilesiz. Sonda búghan da tek jýrgizushi kinәli me?

 

Sol siyaqty kólikti apatqa úshyratatyn birden-bir mәsele onyng jol ýstinde jogharghy jyldamdyqqa shydamay synyp ketetin temirinen bolady. Múnyng sebebi ne, әriyne kólikterding eskiligi. Yaghni, sheteldegi uaqyty bitken kólikti әkelemiz de, óte nashar, sor әri tar jolgha salamyz. Aqyrynda sharshap túrghan kólik shashyrap qalady. Búghan da jýrgizushi kinәli me? Bәlkim su jana otandyq kólik al dersin. Alayda Elbasymyz basshylargha mingize almay jýrgen sol otandyq kólikting baghasy qarapayym halyqtyng qaltasyna say kelmeydi. Ári ony mingender múnyng janasy sheteldik kólikting kónesinen sadagha deydi. Demek Ózbekstannan ónege almay jasaghan búl isteri de qarapayym halyq jaghdayyn jasau ýshin bolmady. Endeshe búny aqymaqtyq deymiz be, әlde...

 

Mine, osynday osynday kemshilikterding saldarynan qansha janymyzdan aiyrylyp jatyrmyz. Búl әrbir jýrgizushining jýikesin júqartsa, MAY qyzmetkerlerining júmys barysy da elding yzasyn tudyryp jýrgenin jasyra almaymyz.

 

Mәselen jol belgilerin jii auystyru, jol belgilerin tal jauyp, kórinbey qalu da jýrgizushilerdi  aiyppúlgha jyghyp jatady. Ózderiniz de bilesizder, sol aiyppúl kórsetkishi qarapayym halyq qaltasyna auyr týsedi. Yaghni, bizdegi tabyspen sәikes emes. Sonymen qatar jasalghan bolmashy kemshilikti (remen taqpay qalu, jaryq jaqpay qalu) endi qaytalamau jóninde jýrgizushilerge MAY qyzmetkerleri tarapynan eskertpe jasau degen bolmay qaldy býginde. Al osy is-sharagha qatysqan keybireuler «Mynanday etip is-sharalardy formalidy týrde jýrgizgenshe, kishkentay qatelikke keshirim beru jýiesin engizgen dúrys» deydi. Onyng ýstine Zang men talap kýnde ózgerip túrghan zamanda keshirim beru jәne sol jerde eskertu degen bolu kerek ekeni barshagha ayan.

Sonymen qatar kólikting qúnyna qaray aiyppúl salu kerek siyaqty. Mәselen bireu 10 myng tengelik aiyppúldy tóleuge qinalsa, bireuler ol aqshany sol jerde tólep (ondaylardy toqtata, tólettire alsa), qaytadan jol erejesin búzyp kete beredi.

Sondyqtan «ana kýndi pәlenning atyndaghy mereke eteyik, myna jerge ananyng atynan bereyik, ýsh tildi bolayyq, mektepke anayy sabaq kirgizeyik, toqal aludy zandastyrayyq» dep otyrghan halyq qalaulylary qu temirmen nan tauyp jýrgen jandardyng jaghdayyn da biruaqyt oilap qoysa bolar edi...

Sonyng ishinde jol saqshylaryna degen elding kózqarasyn ózgertu, kólik apatyn tek jýrgizushige jauyp qoya salmay, joldyng jaghdayyn, kólikting eskiligin de eskerudi algha tartqan jón. Olay deytinim halyqtyng isten shyqqan eski kólik minuine de, joldyng shúryq tesik bolyp jatuyna da memleket kinәli (eger biz damydyq, bәlen eldi basyp ozdyq, әlem tanydy dep maqtanbasaq, songhy mәsele memleket aldyna qoyylmaghan bolar edi. «Ýkimet qalay maqtansa solay syna» degen). Osy mәselelerdi Ýkimet pen ministrlikterge tikeley qoyyp, tabandy talap etu kerek.

«Abay-aqparat»

0 pikir