Seysenbi, 14 Mamyr 2024
Janalyqtar 4350 0 pikir 13 Qyrkýiek, 2012 saghat 07:20

Áziret Barbol. Búlútay ata-baba dinin búrmalap, búzyp jýr

N.Nazarbaev: ...Babalar ruhy - aruaq - meni kýn sayyn jelep-jebep otyrady. Diny sezim jәne babalaryma degen senim - búl mening ózekti isim. Men babalarymdy aruaqtyng qoldaghanyn bilemin, sonday-aq olar meni de jelep-jebeytinine senemin. Mine, mening payymdauymda, qazaqtyng klassikalyq dәstýrli kóshpeli qoghamynda qazaqtar osylay ghúmyr keshse kerek.

...Men ýshin ata-baba ruhyna, aruaqqa bas ii sezimderi olardyng iydealyn jalghastyru degen sezimdermen astasyp ketken. Al ata-babalarymyzdyng iydealy bizding býgingi ómir-tirshiligimizding eng kiyeli ústanymdarymen say kelip jatyr.

 

(N.Á.Nazarbaev. Tarih tolqynynda. Almaty «Atamúra» 2003 j., 41-bet)

 

Asyqpandar, artymyzda qazy bar,

Tergep talay, sýiektering qazylar.

Payghambardy satyp otyr tilla alghan,

Yahudamen birge attaryng jazylar.

Ahmet Baytúrsynúly

 

 

N.Nazarbaev: ...Babalar ruhy - aruaq - meni kýn sayyn jelep-jebep otyrady. Diny sezim jәne babalaryma degen senim - búl mening ózekti isim. Men babalarymdy aruaqtyng qoldaghanyn bilemin, sonday-aq olar meni de jelep-jebeytinine senemin. Mine, mening payymdauymda, qazaqtyng klassikalyq dәstýrli kóshpeli qoghamynda qazaqtar osylay ghúmyr keshse kerek.

...Men ýshin ata-baba ruhyna, aruaqqa bas ii sezimderi olardyng iydealyn jalghastyru degen sezimdermen astasyp ketken. Al ata-babalarymyzdyng iydealy bizding býgingi ómir-tirshiligimizding eng kiyeli ústanymdarymen say kelip jatyr.

 

(N.Á.Nazarbaev. Tarih tolqynynda. Almaty «Atamúra» 2003 j., 41-bet)

 

Asyqpandar, artymyzda qazy bar,

Tergep talay, sýiektering qazylar.

Payghambardy satyp otyr tilla alghan,

Yahudamen birge attaryng jazylar.

Ahmet Baytúrsynúly

 

 

Múrtaza Búlútaydyng Almaty qalasyndaghy «Bilim» baspasynan  «Ata-baba dini. Týrkiler nege músylman boldy?» atty enbegining jaryqqa shyqqandyghyna da biraz jyldyng jýzi bolghan. Avtor atalghan kitabynda tarihtaghy ótken babalarymyzdyng tútynghan dinine, senim-nanymyna, әdet-ghúrpyna, mәdeniyetine toqtalyp, ózinshe taldau jasap, sarapqa salyp, tarihy derek kózderinen biraz mәlimet keltirgen.

Álgi enbeginde Múrtaza myrza qazaqtyng últtyq qúndylyqtaryna eskilikting sarqynshaghy retinde bagha berip, tozyghy jetken dәstýrdi osy  damyghan zamanda tútynudyng ózi nadandyqqa, qaranghylyqqa aparatyn birden bir bastau dep tauyp, ata-baba jolyna qarsy aitylghan Qúran ayattarynan mysal keltire otyryp, qazaqtyng senim-nanymyn, jalpy ata-baba jolyn dinsizdikting sarqynshaghy dep qarapty.

Al, ol enbekting qanshalyqty ghylymy dәlelinin, islamy negizinin, aitqan uәjderining dúrys-búrystyghyn nemese, jat pighylmen tek birjaqty synarjaq, qasang qaghida negizinde jazylghandyghyn kórsetip, tariyhqa, ata dinge, dәstýrge, últqa qarsy qoyylghan asa qauipti әdebiyettegi «jalghan» pikirler men «qaterli oilardy» ashyp, aqiqatyn aitu alashshyl azamattyng paryzy dep bilem.

Endi M.Búlútaydyng atalghan «Týrkiler nege músylman boldy?» kitabynda últqa qauipti oilarynan mysal keltireyik. Kitaptyng 391,92-betterinde:

«Endi bir mәsele, shynymen biz ata-babalarymyzdyng jolyn aina-qatesiz quuymyz kerek pe? Sonda, ózimizding aqylymyzdyng bolmaghany ma? Eger olardyng qatalyqty, janylysty qylyqtary bolsa jәne biz olardyng qate ekenin bilsek, sonda da olardyng jolynda boluymyz kerek pe? Yaghni, ata-babamyzdyng joly dep biy-tórelik, handyq nemese, shahtyq ya bolmasa shahanshahtyq ol bolmasa patshalyq, qaghandyq, haqandyq memleket ornatuymyz kerek pe? Bertindegi qazaqtar barymtalap jýrgen eken dep, barymtalasuymyz kerek pe? Ne bolmasa atalarymyz kóshpeli ómir sýrgen eken dep, qazirgi adamzattyng jolyn emes, sol búrynghy kóshpelilikke qaytadan kóship, elimizdi otyryqshylargha ataq, danq ýshin beruimiz kerek pe? Ata-babamyzda әmengerlik boldy dep janúya jәne neke turaly zandy ózgertip, eskilikting qaldyghy hәm ghayriadamy (adam emes) әmengerlikti qaytadan engizuimiz kerek pe? Áyelderding húqyqtaryn qolynan ata-baba joly dep tartyp aluymyz kerek pe? Ata-babalarymyz kóshuge qolaysyz bolghandyqtan siyr malyn baqpaghan eken dep, elimizdegi siyr ataulynyng bәrin qúrtuymyz kerek pe? Ne bolmasa ata-babamyz tek et jegen dep, ghylymy shyndyqtardy bir jaqqa tastap, tek et jeuimiz kerek pe? t.t.

IYә, osy súraqtardyng jauaptary aqyly túrghydan alghanda, shynshyl kózben qaraghanda kórinip-aq túr. Biraq, ata-baba joly óz nәpsisining hoshtyghyn kózdegender ýshin jay syltu ghana; Ata-baba degeninning ózi bizder sekildi adamdar emes pe? Erteng biz ólgen song bizder de keyingi úrpaqtargha ata-baba bolmaymyz ba? Bizding zamanymyzda jaqsy menen jamannyn, dúrys penen teristing kýresi jýrip jatyr, ol kýres bizden búrynghylarda da bolghan, bizden keyingilerde de bolmaq emes pe? Adal niyettiler ýshin ata-babanyng jasaghany emes, adal adamnyng jasaghany joghary bolugha tiyisti. Sonda ghana búrynghylardyng qatalyqtary qaytalanbaydy, eskilikting qaldyqtary joyylady, keleshek úrpaq tura jol tabady»- depti.

Ata-babasyn,  qazaqty qorlaudyng búdan asqan týri joq shyghar. Múnday súmdyqty ótken tarihta aghylshyndardyng qyzyl terilerdi qyrghany sekildi qyzyldardyng qazaqtardy qyryp, joyyp, kemsitip, eng tómengi sorttaghy últ dengeyine týsirgende aitqan sózderinen estip-oqyp, bilgenbiz.

Qazaq atam:

Atadan úl tusa iygi

Ata jolyn qusa iygi

Ata jolyn qumasa

Barynan joghy iygi demep pe edi?

Qazaq atamnyng sózimen aitsam: «Barynnan joghyng iygi» bolghyr Múrtaza!

Adyra qal ata jolynan, ata tariyhqa qalam tartam dep, qiyanat qylypsyn!

«Diuany hikmetti» jazghan Qoja Ahmet Yasaui, «Qútty biliktin» avtory Jýsip Has Hajiyp, «Diuany lúghat-at Týrik» enbegimen әigili Mahmút Qashqari, Ábil Qasym Mahmúd Omarúly әz-Zamahshariy,  Ahmet Iýgneki, Sýleymen Baqyrghani, Nasreddin Rabghúzi, Qútyb, Húsam Kәtip, Horezmiyler dәstýrli Islamnyng әlemdik dengeyde tanyluyna, islam órkeniyetining órkendeuine bar ghúmyryn sarp etken әuliye-danyshpandar, diny ghúlamalar ekendigi tarihtan belgili. Al, halqymyzdyng ghasyrlar qoynauynan osy kýnge jetken dәstýrining qalyptasyp, ony salt-sanasyna sinirip, úrpaqtan-úrpaqqa miras bolyp jetuine jogharyda attary atalghan oy alyptarynyng qyzmet etkendigi anyq. Ol atalghan әuliye-danyshpandardyng barshasy әlem moyyndaghan qazaqtyng ata-babasy bolyp eseptelinedi. «Sonda ózimizding aqylymyzdyng bolmaghany ma?» depMúrtaza Búlútay jogharyda attary atalghan tarihy túlghalardan dindi jetik bilip, artyq taratqanday ózin aqyldy sanapty. Nemese, moyyndaghysy kelmeydi ol danyshpandardy.

«Qazirgi adamzattyng jolyn emes, sol búrynghy kóshpelilikke qaytadan kóship, elimizdi otyryqshylargha ataq, danq ýshin beruimiz kerek pe?» - depti.

Birinshiden, qazirgi kezde boyynda alash ruhy bar, ózining qazaq bolghanyn maqtanyshpen aita alatyn әrbir qazaqtyng avtor atap kórsetkendey: «búrynghy kóshpelilikke qaytadan kóshudi» kóksemeytindigi anyq. Al, ata-babasynyng jolyn ansap, dәripteytinning kóbi eshqashan ózining ruhany qúndylyghyn joymaytyn, qay zamandarda bolsa da ómirshen, adamzat aqyl-oyynyng mezgil biyiginen oryn alatyn salt-dýstýr men әdet-ghúryptaryn ansaytyndyghy anyq.

«Eskilikting qaldyghy hәm ghayriadamy (adam emes) әmengerlikti qaytadan engizuimiz kerek pe?» dep, qazaqtyng әmengerlik әdetine tipti ghayriadamy (adam emes) dep bagha beripti.

Últty últ retinde úiytyp, dәstýrli rulyq jýieni qalyptastyruda tarihtaghy әmengerliktin  alar orny erekshe ekendigi belgili. Al, búl dәstýr bertinge deyin jalghasyp kelegen. Mәselen, inisi Ospan ómirden ótkende úly Abaydyng onyng jesirimen shanyraq qúrghandyghy belgili. Al, әmengerlikke Múrtaza myrzanyng «ghayriadamy (adam emes) әmengerlik» dep atap kórsetkenindey bagha beretin bolsaq, sonda әlemge qazaqty tanytqan, әlem moyyndaghan hakim Abay da ghayriadami, yaghny adam emes bolyp shyghady eken.(?!)

Kenesary keyin aghasy Sarjan qaytys bolghan son, jengesin әmengerlikke alghan ghoy. Sol nekeden Sydyq, Omar, Ospan, Ábubәkir, Jәke degen bes úl tuylghan. (Nәpisa Kenesarina Qazaqstan-Zaman, 3-jeltoqsan, 2009 jyl)

Qazaqtyng eng songhy hany, qaharmandyq erligimen әlemning kez-kelgen qolbasshysyn moyyndatyp, qiyn-qystau zamanda tәuelsizdik tuyn jyqpay ótken asa ardaqty da úly hanymyz da  dinbúzardyng sózimen aitsaq «ghayriadamiy» bolyp shyghady ma sonda?!

«Áyelderding húqyqtaryn qolynan ata-baba joly dep tartyp aluymyz kerek pe?» dep,qazaqtyng ata-baba dәstýrin әiel tendigine qarsy qoyyp,osy kezde dauly mәselege ainalyp ýlgergen «genderdik tendikti» kóksepti. Qazaq halqynday әlemde desem artyq aitqanym emes, әiel zatyna, qyzyna qúrmet kórsetken, «jat júrttyq» dep tórinen oryn berip tóbesine kótergen halyq kem shyghar.  Osy uaqytqa deyin qay ata-babamyz qyzdyng qúqyghyn qolynan tartyp alypty? Oghan qanday dәiekti dәlel keltire alamyz? Dәlel keltire almasaq, sebepsizden-sebepsiz ata-babagha soqtyghugha, dәstýrge qiyanat qylugha ne iytermeledi?! Qanday kýsh, qanday senim týrtki boldy?

«Ata-babalarymyz kóshuge qolaysyz bolghandyqtan siyr malyn baqpaghan eken dep, elimizdegi siyr ataulynyng bәrin qúrtuymyz kerek pe?Ne bolmasa ata-babamyz tek et jegen dep, ghylymy shyndyqtardy bir jaqqa tastap, tek et jeuimiz kerek pe? t.t.»

Tarihy jyrlardaghy «Baybóri degen bay bopty, tórt týligi say bopty» dep kórsetiletin tórt týlikting biri siyr maly emes pe? Tipti búl sózimen avtor tariyhqa qalay qalam tartqan? Ata-babamyz siyr baqpaq týgili onyng piri Zengi babagha qúrmet kórsetpedi me?  Ár últtyng ózining ómir sýru jaghdayyna, tabighy ortasyna oray últtyq tól taghamynyng bolatyndyghyn ghylym dәleldese,  qazaqtyng negizgi qoregining et boluynyn, ony da jegizgen qazaqtyng malynyng kóptigi emes, tabighy súranystan, qajettilikten tuyndaghandyghynyng da ghylymy negizi, dәleli bar.

«Biraq, ata-baba joly óz nәpsisining hoshtyghyn kózdegender ýshin jay syltu ghana» -dep, «qarnynyng ashqanynan emes, qadirining qashqanynan qorqatyn, malyn jany ýshin, janyn ary ýshin qúrban etetin  qazaqty, onyng dәstýrin nәpsi qúmar etip kórsetui tipti týsiniksiz bolyp túr.

«Ata-babagha tabynu men olardyng jolyn quu mәselesi kópten meni oilandyryp kelgen órtti mәsele edi. Qúr úran salyp húrafalardy myqtap ústaghan adamdardy kórgende, olargha mәselening býge-shýgesin týsindirudi ózime paryz sanagham. Bir nәrsening aq-qarasyn, adal-aramyn ajyratqanda, eng basty kriyteriya sol nәrsening Allah Taghalanyng aldyndaghy jaghdayyn anyqtau boluy kerek. Eger ol nәrse Jaratushymyz rúqsat etken, únatatyn, hosh kóretin nәrse bolsa, onda onyng aq adal bolghany, әitpese qara, aram bolghany. Jә, endi osynday kýmәndi nәrselerding Allah húzyryndaghy jaghdayyn qalay anyqtaymyz? Qaytip bilemiz? Qanday kriyteriya ústanuymyz kerek? -degen súraqtar bolatyny sózsiz... Ata-baba joly, ata-baba dini degen mәseleler Qúranda erekshe oryn alghan manyzdy taqyryptargha jatady. Sondyqtan Allah Taghalanyng Sózine jýgineyik» dep, Qasiyetti Qúran Kәrimnen birneshe ayattar keltiripti.

Mәselen Mýminun sýresinin: «Ant bolsyn! Núhty qauymyna jiberdik. Ol: «Ey qauymym Allah Taghalagha qúlshylyq etinder. Senderding odan basqa tәnirlering joq. әli de qoryqpaysyndar ma?» dedi. Búghan oray onyng qauymynyng keri qaghushy úlyqtary bylay dedi: «Búl (Núh) tura sender syqyldy bir fәny adam ghana. Senderden ýstem hәm әkim bolmaqshy. Eger Allah (payghambar jibermekti) qalaghanda, shýbәsiz ol perishtelerdi jiberer edi. Biz búrynghy ata-babamyzdan múnday nәrse estigen emespiz» dep keltirilgen 23-24 ayattaryn keltirgen.

Sol sekildi Aghfar sýresinin: «7/65: Ghad qauymyna da bauyrlary Húdty jiberdik. Ol: «Ey qauymym! Allah Taghalagha qúlshylyq etinder, senderding odan basqa tәnirlering joq, endeshe qoryqpaysyndar ma?» dedi. 7/66: qauymynyng joghary auqatty keri qaghushylary bylay dedi: «Biz seni qútyrghan (essiz) dep sanaymyz jәne shynynda seni ótirikshilerden dep oilaymyz!» 7/67: (Húd olargha): «Ey qauymym! Men qútyrgham joq, biraq, men әlemderding Rabby tarapynan jiberilgen bir elshimin» dedi. 7/68: «Senderge Rabbym tarapynan jiberilgen haqiqattardy týsindiremin jәne men senderge asa senimdi bir nasihatshymyn». 7/69: «Senderdi oyatu ýshin ishterinnen bireu arqyly senderge bir oi, sóz kelgenine tang qaldyndar ma? Oilandarshy, (Allah) senderdi Núh qauymynan keyin olardyng ornyna әkimder etti hәm jaratylysta senderdi olardan ýstem qyldy. Allah bergen nyghmetterdi (rizyqtardy, izgilikterdi) eske alyndar, sýitip, falahqa (qútylysqa) jetersinder». 7/70: olar bylay dep jauap qatty: «Solay ma? Demek, sen tek bir Allahqa qúlshylyq etip, ata-babamyz tabynghandardy tastayyq dep bizge kelgen ekensin? Eger turalardan bolghanyng ras bolsa, bizdi seskentken sol azapty bizge tóndir!». 7/71: (Húd) dedi. «Endeshe senderge Rabbylarynnan bir azap pen qahar keldi. Ózderi turaly Allah tarapynan eshqanday aighaq týsirilmegen, tek sender men ata-babalaryng ataghan qúr esimder turaly menimen daulasyp túrsyndar ma? Olay bolsa kýte túryndar! Kýdik joq, men de sendermen birge kýtushilerdenmin!». 7/72: Húd pen onymen birge bolghandardy (iman etkenderdi) rahmetimizben qútqardyq ta ayattarymyzdy jalghandap, iman etpegenderding tamyryn qúrttyq!» delingen ayattaryn keltirgen.

Au, Múrtaza myrza! Qasiyetti Qúran maghynasyn búrys úghyp, qazaqtyng ata-dәstýrine, dinine qarsy qoyghandyghyna jol bolsyn! «Tәpsir dep qasiyetin talaq qylyp, búzghanmen Qúran bolmas adasqan hat» dep, Shәkәrim әulie aitqanday, kókiregi oyau, kónili sergek qazaqtyn  Qúran syryn talaq etken tәpsirindi oqyp ata-babamyzdyng haq jolynan taymaytyndyghy haq!

Qazaq halqynyng dәstýrli senimi myng jyldyq tarihy bar islam dinimen astasyp ketse,

onda qazaqtyng salt-dәstýri, ata-baba joly islam qúndylyqtaryn boyyna sinirip, islamy negizde ata dәstýrimiz, ata-dinimiz saltqa ainalmady ma? Al, ol salttyng qay jeri sharighatqa qayshy, dinge teris túsy qaysysy?!

Al, jogharyda ata-baba jolyna qarsy qoyylghan Qúran ayattary bolsa, shyndyghynda  da ne salty, ne senimi, ne yrym-tyiymy islamy qúndylyqtarymen astaspaytyn, kerisinshe dinge qayshy, dinsiz qauymnyng ata-jolyna baylanysty aitylyp túrghandyghy kórinip túr ghoy kózi qaraqty, kókiregi oya qauymgha. Atalmysh ayattarda anyq aitylghan dinsiz qauym Alla jibergen úlyq elshilerin moyyndaudan bas tartqan. Sóitip,  dinsiz atalarynyng jolyn kórsetip, sol jolmen, yaghni, Allagha qarsy jolmen jýretindikterin ashyq aityp otyr. Al, Aghfar sýresining atalghan ayattaryn qalaysha qazaqtyng ata jolyna qarsy qoyasyn, eger de Qazaq atam myng jyldan astam tarihy bar dәstýrli islam negizin tútynsa?! Ony nege avtor jasyrady?

Aghylshyndyq ghalym B.Luiys: «Týrikter Islamgha kirgennen son, olar osy dinning arqasynda jap-jana bir túlghagha ie boldy jәne de olar ózderining ótken tarihtaghy qylyqtarynan tez alshaqtap ketti, tipti úmytyp ketken deuge bolady» (Lewis.B. The Emergency of Modern Turkey, London, 325-bet ) dep, atap kórsetkenindey ata-babalarymyz haq dindi qabyldaghannan keyin islamgha deyingi zoroastrizm, totemizm, animizm, naturizm, maniyheyzm t.t. senimnen birjola arylyp, tipten jazuyna deyin arab haripterine negizdelmedi me? Al, qazirgi kezdegi sózdik qorymyzdaghy arabsha ataulardyng dendep enip ketuining ózi tikeley islam dinining yqpalymen emes pe? Ony qalay joqqa shygharamyz? Ortalyq Aziyadaghy islam tarihyndaghy attary әlemge mәshhýr ghúlamalar men islam mәdeniyetining órkeniyet oshaqtary atalghan Samarqand, Búhara, Horasan, Mәru, Yasy, Taraz, Otyrar, Balasaghún, Ispidjab sekildi ortaghasyrlyq kentterdi qalay joqqa shygharamyz?!

Álemdegi eng ataqty ensiklopediya «Britannikada»: «Ortalyq Aziya Resey patshalyghynyng okkupasiyasyna» deyin, yaghny 1870 jylgha deyin Islam maghariyfining eng manyzdy ortalyghynyng biri boldy. Osy aimaqtyng adamdary arabsha klassikalyq әdebiyet jasady. Islam әlemining tarihyndaghy eng mәshhýr ghalymdar men shayyrlar, arab nemese, parsy tilinde jazghanyna qaramastan, osy territoriyanyng ókili boldy» (Turkic Languages, Encyclopaedia Britannica, 15 th Edition, 1994-1998) - dep, jazylghan.

Mahmút Qashqary babamyz Múhammed Payghambarymyz s.gh.s.-nyn: «Úly Tәnir aitady: Mening bir taypa qosynym bar. Olardy týrik dep atap, Kýnshyghysqa qonystandyrdym. Keybir taypalargha renjisem, týrikterdi qarsy attandyramyn» degen, hadiysin «Diuany lúghat at-Týrikte» keltirgendigin eskersek tipti ata-babamyz dinsiz bolmaq týgili Allanyng әskeri, qylyshy bolghan.

Mәselen, Altyn Ordanyng biyleushileri Berke, Ózbek handar, Mysyr biyleushisi Beybarys súltan, әulie Q.A.Yasauiyge r.gh. zor kesene túrghyzghan Ámir Temir, Ýndistandy biylegen, Tadjmahaldy túrghyzghan Babyr men úrpaqtary haq din ýshin kýres jýrgizgendigin tarih joqqa shygharmaydy.

Qazaqstannyng halyq jazushysy Qadyr Marza ÁLY aghamyz M.Búlútaydyng atalmysh kitaby turaly: «Búl kitap qay-qay jaghynan da qomaqty dýniye. Ras, men ózim úzaq oqydym. Asyqpay bayybyna baryp oqydym-au deymin. Bir ghajaby qanday úzaq oqysam da,  tipti sharshasam da jalyqqan joqpyn! Óitkeni, avtor taqyrybyn barynsha jaqsy iygergen. Mәlimetteri men dәlelderi aghyl-tegil, logikasy búltarpaytyn berik, onyng ýstine tili tartymdy. Kóp tilderdi erte iygergen poliglot ghalym bizge mýldem beytanys avtorlardyng pikirlerin birneshe ret dәleldeme retinde paydalanyp, búryn-sondy islamdy madaqtap aty shyqpaghan, tipti basqa, tipten obektivti avtorlargha arqa sýieydi. Kitaptyng teng jartysy týrki halyqtarynyng tereng tarihyna arnalady; olardyng bastan keshken aluan-aluan azaptaryn, týrli diny senimderin bilmey túryp, býgingi islamnyng rólin qalay baghalaugha bolady?!

Eng bastysy - Múrtaza Búlútay myrzanyng negizgi dәleli, negizgi arqa sýieri - Qúrannyng ózi. Endi bir bayqaghanym: Múrtaza Búlútayjay ghana avtor, jay ghana ghalym emes, islamnyng shyn mәnindegi janashyry. Ol ózining búl enbeginde islamgha jónsiz tiyisushilerge, әsirese, «islam qylyshtyng kýshimen engizilgen qiyanatshyl din» degenge osy kitaptyng basynan ayaghyna deyin ýzbey jәne dәleldi jauap berip otyrady. Bir sózben toq eterin aitqanda, búl kitap der kezinde jazylghan qúndy enbek. Pendeuy maqsattardan emes, perzenttik paryzdan tughan parasatty dýniye»- dep, bagha beripti.

Basqa basqa, esimi elge mәlim aghamyzdyng Múrtaza Búlútaydaydy «islamnyng shyn mәnindegi janashyry»  dep baghalauyn óz basym týsine almadym?!

Áli-aq ol (M. Búlútaydy aitamyz) arly úrpaq aldynda jauap beredi haq dinge, ata-baba jolyna osynshama qylghan qiyanaty ýshin!

«Abay-aqparat»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1990
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2398
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1960
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1575