Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Kórshining kólenkesi 5821 39 pikir 21 Jeltoqsan, 2021 saghat 12:37

Derjavalar qaqtyghysy: qosaq arasynda ketpeyik

Resey men NATO arasyndaghy shiyelenis búryn-sondy bolmaghan dengeyge jetti. Qazirgi tandaghy qarsylas taraptar arasyndaghy jaghdaydy sarapshylar «Karib daghdarysy» kezenimen úqsas dep sipattauda. Tipti, әne-mine qaruly qaqtyghystar da boluy yqtimal deydi. 

2014 jyly Resey Ukrainagha qatysty agressiyalyq sayasatyn jýzege asyrdy. Mәskeu «Kiyev NATO-gha kirudi josparlap otyr jәne EO-gha mýshe bolmaq» degen payymmen bauyr, dos, tili men dili úqsas kórshisine basyp kirdi. Artynsha Qyrymdy otarlap, el shyghysynda separatistik kýshterdi qoldady. Mine, búl әreketi Batys tarapynan qatang reaksiyany tuyndatty. Europa elderi men AQSh Reseydi qyspaqqa aludy bastady. Alghashynda sanksiyalar jariyalap, artynsha ekonomikalyq qysymdy arttyra týsti. Reseyding ýmiti bolghan «Soltýstik aghym-2» gaz qúbyrynyng iske qosyluyn birneshe jylgha shegerip, qúrylys júmystary san mәrte toqtap qaldy.

Reseyge salynghan sanksiyalar syrt kózge qaraghanda әlsiz kóringenimen, onyng әseri pandemiya kezinde naqty kórindi. Reseyding IJÓ tómendep, halyqtyng әleumettik jaghdayy nasharlay týsti, al Mәskeu týrli halyqaralyq úiymdardan shettetilip jatyr. Batys sanksiyalary Reseydi tyghyryqqa tiredi.

2020 jyly Belarusi elinde preziydenttik saylau ótip, arty saylau nәtiyjesine qarsy halyqtyq tolqulargha úlasty. Minsk әdettegidey kómekti Reseyden súrady. Batys endigi tanda Reseyge ghana emes, Belarusiqa da sanksiyalardy tópeletip jatyr. Búl әreketteri Lukashenkony Resey qúshaghyna iytermelep jatyr, al ekinshi jaghynan Mәskeuden Minsk nesiyeni kóbirek súraugha mәjbýr boluda. Sanksiyalar osylaysha «Odaqtas memleket» jobasyn iske asyryp jatqan Mәskeu-Minsk tandemin ayamauda.

Minsk Reseyding tikeley núsqauy boyynsha Shyghys Europada jana oiyndy bastady. Ol bosqyndar arqyly bopsa. Lukashenko biyligi Tayau Shyghys elderinen myndaghan bosqyndy әkelip, «EO-gha kiruge kómektesemiz» dep ótirik uәdeni ýiip-tókti. Minskting maqsaty bosqyndar arqyly bopsalap, sanksiyalardy aldyryp tastau jәne kelissózderge manevr ashu bolatyn. Degenmen EO elderi búl qúryghyna týspedi. Polisha shekarashylary bosqyndardy ótkizuden bas tartyp, qatang kýzet qoydy, al Baltyq elderi әskerdi ayaghynan tik túrghyzdy. Nәtiyjesinde myndaghan bosqyn Tayau Shyghysqa keri qaytuda, qazir Belarusi jerinde resmy derek boyynsha 5 mynnan astam bosqyn bar.

Al Resey Batyspen sayasy saudany Ukraina manyna әsker toptastyru arqyly jýrgizuge tyrysuda. Naqtylap aitqanda, Ukrainamen shekaralas aimaqqa jýz myngha juyq әsker toptastyryp, basyp kiru qaupin arttyrdy. Sarapshylar «Resey tyghyryqqa tirelgen son, basqa amaly qalmauda», - deydi.

7 jeltoqsan kýni Resey men AQSh basshylary arasynda onlayn kezdesu ótti. Kezdesuding basty taqyryby Ukraina boldy jәne Putin barlyq shiyeleniske Kiyevti kinәlap, ózin sýtten aq, sudan taza etip kórsetti. Al ótken aptada Mәskeu AQSh-qa «qauipsizdik kepildigi» turaly úsynys jasady. Qauipsizdik kepildigi degenimiz ne? Resey AQSh arqyly NATO elderimen kelispek. Mәskeuding úsynysy kelesidey: NATO shyghysqa jyljymaydy jәne óz qúramyna Ukraina men Gruziyany qabyldamauy tiyis. «NATO postkenestik elderdi qúramyna qabyldamaydy jәne taraptar Ortalyq Aziya, Shyghys Europa, Ukraina jәne Kavkazda qanday da bir әskery әreketke kóshpeydi. Sonymen qatar, Kremli AQSh Ortalyq Aziya elderimen әskery әriptestik ornatudan, olardyng әskery nysandaryn qoldanudan, birlese jattyghu ótkizuden bas tartuy tiyis», - deydi. Reseyding búl úsynysyna AQSh әli jauap qatpady. Vashington «odaqtastarymyzben kenesemiz», - dep qysqa qayyrdy.

Resey «bizding úsynysymyzdy qabyldamasa, onda qarsy әreketke kóshemiz», - dep otyr. Onyng ishinde әskery әreketti de joqqa shygharmaydy. Ony sarapshylar Gruziyagha qysym men Ukrainagha qarsy әskery operasiya retinde sipattaydy.

AQSh Reseyding úsynysyn qabyldauy ekitalay deydi sarapshylar. Sondyqtan, jaghdaydyng ushyghuy әbden mýmkin. Qazirgi uaqytta tútas Shyghys Europa kýrdeli qaqtyghys oshaghyna ainalu aldynda túr, al sayasy jәne ekonomikalyq qaqtyghys bastalyp ta ketti. Resey Kiyevke basyp kiru arqyly Ukrainany tiyimsiz sharttargha kóndirip, Batyspen sauda kózine ainaldyrugha tyrysady degen boljam bar. Ol ýshin Kremli birneshe ssenariydi qoldanuy mýmkin. Olardyng ishinde maydan jasap, biylikti tónkeru, separatister arqyly jana aimaqtardy basyp alugha tyrysu nemese jan-jaqty soghys ashu núsqalary da jetkilikti.

Ukraina manynda toptasqan Resey әskerining sany qazirding ózinde shabuylgha shyghugha jetkilikti. Jana eshelondar kýn sayyn kelip jatyr. Sondyqtan, qanday da bir agressiya boluy yqtimal. NATO barlaushylary Resey qantar aiynda shabuylgha shyghady deydi. Qaqaghan qysta әskery agressiyagha kóship, Europa elderin gaz arqyly qysymgha alyp, belsendi әreket etu jolyn kesui mýmkin degendi de aitady.

NATO men Resey qaqtyghysy ushyghyp ketse, Mәskeu ÚQShÚ (ODKB) elderine jýginui әbden mýmkin degen de aityluda. Reseyding senimdi seriktesi sanalatyn Belarusi qazirding ózinde ÚQShÚ elderin qaqtyghysqa tartudy úsynyp jýr. Al Batystyng sanksiyalaryna «EEO birlese jauap berui tiyis» degendi Lukashenko aitudan jalyqqan emes. Mәskeuding әskery avanturasy bizding elge de kesiri tiyip, qosaq arasynda ketpeymiz ba degen qauip bar...

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz

39 pikir