Júma, 26 Sәuir 2024
4023 14 pikir 14 Qyrkýiek, 2021 saghat 13:32

Reseyshil Qazaqstan: qayda baramyz?

Qazaqstan tәuelsizdik tizginin alghan sәtte ózining әlemdik sayasattaghy baghytyn kópvektorly dep aiqyndaghan bolatyn. Biz syrtqy sayasata eshbir memleketti jau sanamaymyz, bizding últtyq mýddemizge say olarmen qarym-qatynas ústap, ózara sauda, ekonomika, әskeri, mәdeny baylanysty arttyramyz dep aiqyndaghan edik. 70 jyl boyy KSRO qúramynda bolyp, әlemdik eki bloktyng aiqasynyng kuәsi bolghan Qazaqstan ýshin, búl sheshim manyzdy. Alayda kópvektorly sayasatty ústau jәne kýsh balansyndaghy tepe-tendik mәselesin tarazyda jýieleu geosayasy kiykiljinderge baylanysty jyl ótken sayyn qiyndap bara jatyr. Sonymen, Qazaqstan kópvektorly ma? 

Kez kelgen memleketting syrtqy sayasatyn anyqtaytyn basty faktor ol sauda qatynasy bolyp tabylady. Sauda baylanystary az memleketterdi ózara tyghyz baylanysta dep aitu qiyn. Qazaqstannyng sauda qatynasyna nazar audaratyn bolsaq, elimizding basty ekonomikalyq seriktestigi Resey bolyp qaluda. Onyng sauda qatynasyndaghy ýlesi 20,1%-dy qúraydy. Artynsha Qytay túr, onyng ýlesi 18,0%. Italiya, Ontýstik Koreya men Niyderlandy elderi de bastapqy bes seriktes qatarynda. Al AQSh tipti alghashqy on seriktes elding ishine de kirmeydi. Búl túrghydan alghanda Qazaqstan Resey men Qytay naryghyna basymdyq beretinin týsinuge bolady. Ony shekaranyng tiyip túruy men sayasy baylanystyng terendigi arqyly sipattaymyz. Yaghny Qazaqstan ýshin basty ekonomikalyq seriktes ol - Resey.

Ekspertnoe mneniye: Bez importa vnutry EAES nam praktichesky nechego drug drugu predlojiti, no proteksionizm daet shans na vyjivanie mestnym proizvodiytelyam

Búl baylanystyng ýlesi arta beretin borlady. Sebebi Qazaqstan Reseymen bir ekonomikalyq odaqta. Euraziyalyq Ekonomikalyq Odaqqa mýshe elderding ishinde Reseyding salmaghy basym jәne paydanyng 90%-dan astamyn da Mәskeu alyp otyr. Ekonomikalyq odaq oqtyn-oqtyn sayasy sipat alugha tyrysyp jatyr. Mysaly birneshe mәrte ortaq Parlament qúru iydeyasy sarapshylar dengeyinde aitylyp ta qaldy. 2025 jylgha deyin baghdarlamalardy bekitip alu mәselesi iske asuda. Odaqta elderding ózara qarama-qayshylyghy da joq emes. Ásirese shekaralyq aimaqtarda jýk kólikterin ótkizbeu mәseleleri jii tuyndauda. Yaghny ekonomikalyq odaqtyng ishinde ózara kelispeushilik jeterlik. "Odaq arasyndaghy qarama-qayshylyqtardy sheshuding birden bir joly ol ortaq valuta engizu" dep Kremli sayasatkerlerining aityp jýrgenine biraz boldy. Alayda ortaq ógizden, onasha búzau artyq degendey, ortaq valuta el tәuelsizdigin shayqau ekeni anyq. Oghan Qazaqstan biyligi әzirge tabandy qarsylyq kórsetip keledi.

PIYR-Sentr

Áskery túrghydan da Reseymen baylanys tyghyz jәne sózsiz búl salada Qazaqstan Mәskeuge tәueldiligi artyp keledi. 1992 jyly 15-mamyrda TMD elderining birqatary újymdyq qauipsizdikke baylanysty shartqa qol qoyyp, ÚQShÚ úiymy qúryla bastady. Úiymnyng basty maqsaty ortaq qorghanu, terrorizmmen birlese kýres mәselesi. Býginde úiymgha Resey, Qazaqstan, Qyrghyzstan, Belarusi, Tәjikstan, Armeniya mýshe. Ózbekstan da úiym qúramynda bolghan, alayda ortaq qorghanys shartynan bas tartyp, shyghyp ketti. Artynsha Ózbekstan Konstitusiyasyna әskery bazalardy kirgizbeu jәne әskery úiymdargha mýshe bolmau turaly bap engizdi. 2021 jyly Ózbekstangha ÚQShÚ úiymyna qayta kiru turaly úsynys tastalghan sәtte, Tashkent bas tartyp, Konstitusiyagha sýiendi. Osylasha ÚQShÚ qúramynda Qazaqstan qalyp otyr. Aughanstandaghy jaghdaygha baylanysty ÚQShÚ-ny kýsheytu, Ortalyq Aziyadaghy әskery yqpalyn Resey arttyru mәseleleri de kóterilip jatyr. Tәjikstandaghy Reseyding әskery bazasy kýsheytildi, búl degenimiz tútas aimaqtaghy Reseyding yqpaly arta týsti degendi bildiredi.

Qosymsha Qazaqstanda Reseyding birneshe synaq alany men әskery nysandary baryn da esten shygharmaugha tiyispiz. Býginde Resey men Belarusi birlese úiymdastyryp jatqan "Batys-2021" jattyghuyna Qazaqstan da qatysyp jatyr. Al atalmysh jattyghudyng maqsaty NATO-gha qarsy baghyttalghan. Jazda Qazaqstanda koronavirustyq shekteulerge baylanysty AQSh úiymdastyrghan "Dala qyrany" jattyghuynyng ótpey qaluy da ýlken messedj jatqanday.

Realinoy aliternativy Baykonuru do sih por net» – Ogonek № 25 (5620) ot 29.06.2020

Qazaqstan Reseyge tútas bir qalashyqty jalgha berip otyr. Bayqonyr gharysh ailaghyn ghana emes, tútas qalashyq Mәskeu iyeliginde túr. 2030 jylgha deyin Resey ózining gharysh keshenin damytyp, zymyrandardy óizshnde úshyryp, Bayqonyrdyng ýlesin 7 ese azaytady degen boljam bar. Alayda búl kóp boljamnyng biri ghana.

Kak ustroeny atomnye elektrostansiy — Naked Science

Býgingi tanda Qazaqstanda AES salu mәselesi qayta kóterildi. Ony Resey tarapy saluy mýmkin. AES salugha qatysty oiyn preziydent Toqaev Reseyde ótken "Shyghys ekonomikalyq forumynda" onlayn qatysu arqyly aitqan. Yaghny ekonomikalyq túrghydan Reseyge tiyimdi, yqpal etu túrghysynan Kremlige ynghayly jobany soltýstik kórshimiz alsa, tútas energetikalyq qauipsizdik mәselesin de sol tarapqa ótti degen sóz.

Sberbank oseniyl, vo skoliko oboydetsya ustoychivosti sifrovogo rublya :: Finansy :: RBK

Endi mine elektrondy ýkimetti Reseymen birlese júmysyn jaqsartpaq. Sbermen kelisimge kelu arqyly, atalmysh jobagha 500 mln dollar qarjy júmsalady. Búl ekonomikalyq shyghynmen birge, sifrlyq qauipsizdikti ózgege óz qoldymyzben tapsyru degendi bildiredi.

Geosayasy shiyelenister kýsheyip, әlemde jana teketiresting qúlaghy qyltiyp túr. Qazaqstan kópvektorly sayasat ústanymz dese de, Reseyge barynsha jaqyndau ýstinde.

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz

14 pikir