Bizdegi eshqashan emi tabylmay jýrgen «aurudyn» biri - budjet qarjysyn óz әkesinen múra bolyp qalghan mol qarjy kórip, ony eshbir esepsiz, ondy-soldy júmsay beru. «Áy, deytin әje, qoy, deytin qoja» bolmaghan son, búl «syrqat» bizdegi biylikting barlyq satysyna júqqan. Ásirese, oblystyng әkimderi múnday «myrzalyq» tanytuda aldyna jan salmaydy...

Búl negizinen elimizding kәsiby sportyna qatysty mәsele. Elimizding bedeli tek sporttyng osy týrinen ghana tanylyp, aty shyghady dep oilaydy ma eken, kim bilsin, búl saladaghy júmsalyp jatqan milliardtaghan tengening obaly turaly eshkim basyn qatyrghan emes. Qayta, budjet aqshasyn bey-bereket shashuda birimen-biri bәsekege týse me dep oilap qalasyn.

Endi jaqynda ghana osy saladaghy taghy bir bylyqtyng beti ashylyp, ertenin oilamaytyn «Atymtay jomart» esebinde taghy da әlemge kýlki boldyq.

«Sports.kz» saytynyng FIFA-nyng resmy saytyna silteme jasay otyryp habaralauyna qaraghanda, Qazaqstannyng futbol klubtary transfert boyynsha adam aitqysyz qyp-qyzyl shyghyngha úshyrapty. Mәselen, songhy 10 jyl ishinde elimiz shetelderden 989 futbolshy satyp alghan. Al qayta satqandary 636 sportshy. Búghan bas-ayaghy 29 klub qatysqan. Eger aqshagha shaqsaq, talay qyzyqqa batady ekenbiz. Qazaqstannyng klubtary әlgindey oiynshylardy satyp alugha 34,1 million dollar júmsaghan da, al tapqan paydasy nebәri 6,4 milliondy qúrap otyr. Taza shyghyn anau-mynau emes, túp-tura 27,7 million dollargha bir-aq jetken.

Al endi múny ózgelermen salystyryp kórelik. Biz sarandyq tanytyp jatpay-aq, jogharyda aitqanday 34,1 milliondy sózge kelmesten bere saldyq. Al britandyq klubtar bolsa, oghan nebәri 12,5 million ghana júmsaghan. Niyderlandyqtar bolsa, futbolshylaryn shetelderge satugha kelgende ózgelerding barlyghyn da shang qaptyryp ketti. Olar búl biznesten tapqan taza paydasy - 2 milliar dollardan asyp ketken. Mine, myqty esepke qúrylghan ýnemshildik degen osy.

Jalpy, osy kәsiby sportqa bólinetin qarjyny barynsha azaytyp, onyng ornyna búqaralyq sportty damytu qajettigin elimizding preziydenti Toqaev myrza talay aitty da. Alayda oblystarda ózderin «jarty qúday» sanaytyn әkimder múny qúlaqtaryna da qystyrghan joq. Mәselen, ózgesin bylay qoyghanda bizding Qostanaydyng «Tobol» futbol komandasy esh uaqytta qarjydan tarshylyq kórgen emes. Biyl da onyng jyldyq budjeti 3 milliard tenegege juyqtap qaldy. Onyng ýstine, olargha taghy da qosymsha 600 million tenge bólinetindigi turaly tender jariyalanyp otyr.

Al endi bizdegi búqaralyq sportqa keler bolsaq, onyng jaghdayy mýldem mәz emes. Mәselen, oblys ortalyghyndaghy balalar men jasóspirimder mektebining 115 balasy jenil atletikadan jattyghu jasaytyn oryn bolmaghandyqtan, osyndaghy №7 orta mektepting ayaday ghana jertólesin panalaugha mәjbýr. Qysta qapyryq, ishi esh uaqytta jeldetilmeytin, әbden eskirgen, ayaday jerde jattyqqan balalardan bir nәtiyje kýtu de qiyn. Ata-analar tiyisti memlekettik organdargha neshe ret aryz jazsa da, oghan kónil audaryp jatqan eshkim joq. Búl bir ghana fakti. Al jalpy jenil atletikadan basqa, velosport, triatlon, pauerlifting, kikboksing sekildi sport týrlerinen ózderining jattyghatyn orynnyng joqtyghynan, olar әrtýrli ghimarattardy jalgha alyp, amaldap jýr.

Múnday mәselelerdi shesheuge jergilikti sport basqarmasynyng eshbir mýmkindigi joq. Olardyng aituynsha, jenil atletikalyq manej salugha birneshe milliard tenge kerek kórinedi. Memlekettik jeke-menshiktik seriktestik shenberindegi jobalargha qatysugha investorlar da niyet bildire qoymaytyn kórinedi.

Shyndyghynda, múnysy jay ghana shygharyp salmalyq syltau ghana. Áytpese, búqaralyq sportqa kelgende taptyrmaytyn investor da, mol qarjy da kәsiby sport degende yldam-jyldam tabyla ketetindigin qaytersin?.. Mәselen, bizde osydan ýsh-tórt jyl búryn 3,2 milliard tenge túratyn «Tobyl-arena» jabyq stadiony boy kóterdi. Onyng syrtynda qazirgi tanda qúny dәl osynday Múz sarayynyng qúrylysy da qarqyndy jýrip jatyr.

Demek, mәsele qarjyda emes, niyette ekendigi belgili ghoy. Minekey, búqaralyq sportty damytuda shynayy janashyrlyq jetispegendikten búl sala әbden aqsap túr. Onyng boy týzep keteri jaqyn bolashaqta bayqala qoymaydy.

Jaybergen Bolatov

Abai.kz