Senbi, 18 Mamyr 2024
3743 4 pikir 5 Tamyz, 2021 saghat 15:38

Ekpe alu: Din mamany ne deydi?

Elimizde qalyptasqan kýrdeli epiydemiyalyq ahual býkil qoghamdy alandatyp otyr. Qazirgi tanda koronaviruspen kýresuding birden-bir әri senimdi joly vaksina salu mindeti túr. Qiyndyqtan shyghu jolyn erterek oilastyrghan ózge elderding tәjiriybeside dәleldedi. Mәselen, Izraili men Birikken Arab Ámirlikterinde vaksina saldyrudan kósh basyndaghy elderde bilim, turizm, sauda, shaghyn jәne orta biznes sekildi týrli salalardyng júmystary qayta jandanyp otyr. Koronavirustyng jappay taraluyn auyzdyqtay aldy. Ekonomikanyng qayta qalpyna keluin qamtamasyz etti. Sondyqtan bizge pandemiyagha qarsy kýreste jәne vaksina salu kezinde osy elding útymdy tәjiriybesin eskergenimiz jón.

Qazaqstan azamattardyng indetke qarsy immuniytetin kóteru júmysy turaly tiyimdi aqparattyq-týsindiru júmystaryn jýrgizip, әueli ózimizdi, ata-ana jәne jaqyndarymyzdy qorghau ýshin vaksina saldyrugha shaqyru kerek. Búl bizding azamattyq paryzymyz.

Qazirgi kýnde búl indetke jauapkershilikti sezinbey qaraugha bolmaydy. Indet júqtypghan adamdapdyng cany da kóbeyip, aupuhanalap nauqactapgha nyq toluda. Búl indetting kecipi bipaz ghalymdardy, belgili azamattardy optamyzdan alyp ketti. Dulaty Uniyvepciytetin de aynalyp ótken joq, ótken oqu jylynda 8 oqytushy, biyldyng ózinde 4 oqytushy kóz júmdy.

Elimizdegi Qazaqstan músylmandary diny basqarmasy koronavirusqa qarsy vaksina salugha qatysty óz mәlimdemesin jasaghan bolatyn. Kez kelgen adam emdeluding jәne aurudyng aldyn alu joldaryn qarastyruy tiyis ekenin aitty. Qazaqstan músylmandar diny basqarmasynyng tóraghasy, bas mufty Nauryzbay qajy Taghanúly: «...sharighat boyynsha zәru jaghdayda ekpe salugha bolady. Biraz qyzmetkerler, aimaqtyq imamdar indetke qarsy ekpe saldyryp jatyr. Mamandardyng sózine qúlaq asyp, densaulyq ýshin manyzdy degen song osynday qadamgha baryp otyrmyz» degen oiyn bildirip ótti.

Qasiyetti Qúran kitabynyng «Baqara» sýresining 195 - ayatynda: «Ózderindi óz qoldarynmen qauip-qaterge salmandar» dep búiyrghan. Islam dininde adamnyng ómiri men densaulyghynan asqan qúndylyq joq. Sondyqtan әrbir adam óz densaulyghyna asa mәn berui qajet. Al, ardaqty Múhammed Payghambar óz sózinde: «Emdelinder, rasynda Alla әrbir dertti shipasymen qosa jaratty. Bir dertting ghana dauasy joq, ol - kәrilik» dep ósiyet qaldyrghan. Islam dininde adamnyng immuniytetin kýsheytetin dәrumenderdi qabyldaugha, qoldanugha tyiym salynbaghan. Al vaksina bolsa aurulardyng uyttylyghyn әlsiretetin, oghan qarsy immuniytetti kýsheytetin preparattardyng biri bolyp tabylady. Álemdegi indetke baylanysty Mysyrdaghy әl-Azhar Islam uniyversiyteti janyndaghy ghúlamalar kenesi, Islam Konferensiyasy Úiymyna qarasty Islam fiyqh kenesi ghúlamalary, Marokko men Saud Arabiyasy korolidigining ghalymdar kenesi týrli júqpaly aurulardan saqtanu ýshin vaksinasiyalyq ekpege jýginuge bolady dep pәtua shygharghan. Atalghan diny mekemelerding ghalymdary hadisterge jýgingen.

Árbir adam óz densaulyghyna asa mәn beru qajettiligi turasynda qazaq halqynyng danalyghynda: «Auyryp em izdegenshe, auyrmaytyn jol izde» dep beker aitpasa kerek. Qazaq jeti júttyng birine indetti de jatqyzghan. Kezinde sheshek, tyrysqaq, oba, sýzek aurularynan talay adam qyrylghany tarihtan belgili.

1796 jyly aghylshyn dәrigeri Edvard Djenner birinshi ret «vaksinasiya» sózin engizip, siyr sheshegine qarsy ekpe jasaghan. Keyin jelsheshek, qyzamyq, qyzylsha, tuberkulez syndy bas-ayaghy 40-tan astam júqpaly aurugha qarsy 100-den asa vaksina shygharyldy. Sodan beri jer shary túrghyndarynyng kózi ashylyp, talay aurudan aman qaldy. Osydan 30-40 jyl búryn ish sýzeginen, qyzylshadan balalar ólimi jii bolsa, qazir búl jóninde siyrek estiytin boldyq. Mysaly, tuberkulez – eng kóp taralghan auru. Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymynyng mәlimeti boyynsha, jer sharyndaghy halyqtyng ýshten bir bóligi qúrt auruyn júqtyrghan. Jyl sayyn әlemde tuberkulez júqtyrghan 4 mln adam tirkelse, osy júqpadan 3 mln adam qaytys bolady eken. Aua arqyly jyldam taralatyn dert balagha óte qauipti. Sondyqtan elimizde jana tughan sәbiyge ýsh kýnning ishinde tuberkulezge qarsy ekpe salynady. Búl jas aghzany aurudy júqtyrudan jәne tuberkulezding býkil aghzagha taralatyn auyr týrinen qorghaydy.

QR Bilim jәne ghylym ministri Ashat Aymaghambetov koronavirustyq (COVID-19) infeksiyasyna qarsy otandyq vaksinasyn jasau mindetin qoydy. Biologiyalyq qauipsizdik problemalary ghylymiy-zertteu instituty 2 aidan astam «QazVac» vaksinasyn jasap shyghardy. Búl bizding ghalymdarymyzdyng enbegi ekeni sózsiz.

Kórshi elimizde Resey Federasiyasynyng músylmandar diny basqarmasy jәne vaksina jasaytyn ghylymy instituty ókilderi birlese otyryp, koronavirusqa qarsy «Sputnik V» vaksinagha qatysty teologiyalyq-qúqyqtyq sheshimin shyghardy. RF MDB tóragha orynbasary I.Alyauiddinov: «Ázirleushilerden jauap keldi. Shoshqa jelatiyni joq, adamnyng qúramdas bólikteri (jasusha syzyqtary) da joq. Bir qaraghanda, biz islam túrghysynan tyiym salynghan nәrse joq dep aita alamyz» dep óz pikirin bildirgen bolatyn. Al, Qazaqstandaghy barlyq vaksinalar arasynda "Sputnik V" vaksinasy barlyq kezeninen ótip jәne eng jaqsy tiyimdiligin kórsetti. Resey Federasiyasynda memlekettik tirkeuden ótti jәne birneshe ay boyy halyqtyng osal toptaryn immundau ýshin qoldanylyp keledi. Resey Federasiyasynyng Tikeley investisiyalar qorynyng mәlimetteri boyynsha búl vaksinany satyp alugha 50-ge juyq memleket ótinish bergen, al keybir elder (Belarussiya, Argentina, Serbiya) qazirding ózinde ony sәtti qoldanuda.

Sondyqtan tiyimdi vaksina bolsa, nege ózimizdi ekpe arqyly aurudan qorghap qalmasqa?! Álemde vaksina alugha qauqary jetpey, túrghyndaryn týrli aurulardan qor¬ghay almay otyrghan elder de baryn úmytpaghan jón.

Sondyqtan qauipti indetten qopghanugha, memleket tapapynan jacalynyp jatqan júmyctap men belgilengen dәpigeplepding eckeptpelepin mýltikciz opyndaugha mýddeli bolghanymyz abzal.

Bahtiyar Qarjaubayúly Alpysbaev

Dulaty uniyversiyteti
Dintanu ortalyghynyng bas mamany, dintanushy

Abai.kz

 

 

 

 

 

 

 

4 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2137
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2546
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2309
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1650