Júma, 3 Mamyr 2024
Janalyqtar 2250 0 pikir 25 Mamyr, 2012 saghat 08:06

Syrym Dat. Ýsh qazaqtyng oraluyna kim qarsy?

 

Árbir ýshinshi qazaq shetelde ghúmyr keshude. Onyng kóbi atajúrtta túruda: Reseydegi, Qytaydaghy, Mongholiyadaghy, Ózbekstandaghy birshama qazaqtar turaly solay deymiz. Alayda, әr qazaq ýshin býgingi otan - Qazaqstan ghana. Ár qazaqtyng jalghyzy da - Qazaqstan.

Tәuelsizdik qarsanynda ondaghan sovhozdyng diyrektorlary ulap-shulap, Mongholiyany «basyp alghany» bar. Maqsat - auyl sharuashylyghynda tapshylyq sezile bastaghan mamandardy jeleu etip, qazaqtyng sanyn kóbeytu bolatyn. Ol kezde qazaqtyng sany elimizde 40 payyzgha jetpeytin. Sol kezdegi qazaq basshylar tәuelsizdikting iyisin sezip, últtyng sany esebinen taqta aman qalu jaghyn oilaghandary da jasyryn emes.

Odan bertin, tәuelsizdikting alghashqy jyldary tegeurini qattyraq bolghan últshyl «Azat» sekildi qozghalystar kýn tәrtibine sheteldegi qazaqtardy keltirudi qoyghan kezde, jas memleketting basym sayasaty da sol bolyp qaldy. Sol kezde birqatar Ákim Ysqaq sekildi últshyldar «oralman» termiynin engizip, shetel qazaqtaryn elge aldyrugha alghash ret qazaqtildi zang jobasyn jasady. Sol zang Qazaqstan tarihyndaghy әzirlengen eng alghashqy әri kópke deyin songhy qazaq tilindegi zang bolyp qaldy. Bir sózben aitqanda, syrtqy qazaqtargha baylanysty ishki qazaqtardyng taghdyry da qazaqtana bastap edi.

 

Árbir ýshinshi qazaq shetelde ghúmyr keshude. Onyng kóbi atajúrtta túruda: Reseydegi, Qytaydaghy, Mongholiyadaghy, Ózbekstandaghy birshama qazaqtar turaly solay deymiz. Alayda, әr qazaq ýshin býgingi otan - Qazaqstan ghana. Ár qazaqtyng jalghyzy da - Qazaqstan.

Tәuelsizdik qarsanynda ondaghan sovhozdyng diyrektorlary ulap-shulap, Mongholiyany «basyp alghany» bar. Maqsat - auyl sharuashylyghynda tapshylyq sezile bastaghan mamandardy jeleu etip, qazaqtyng sanyn kóbeytu bolatyn. Ol kezde qazaqtyng sany elimizde 40 payyzgha jetpeytin. Sol kezdegi qazaq basshylar tәuelsizdikting iyisin sezip, últtyng sany esebinen taqta aman qalu jaghyn oilaghandary da jasyryn emes.

Odan bertin, tәuelsizdikting alghashqy jyldary tegeurini qattyraq bolghan últshyl «Azat» sekildi qozghalystar kýn tәrtibine sheteldegi qazaqtardy keltirudi qoyghan kezde, jas memleketting basym sayasaty da sol bolyp qaldy. Sol kezde birqatar Ákim Ysqaq sekildi últshyldar «oralman» termiynin engizip, shetel qazaqtaryn elge aldyrugha alghash ret qazaqtildi zang jobasyn jasady. Sol zang Qazaqstan tarihyndaghy әzirlengen eng alghashqy әri kópke deyin songhy qazaq tilindegi zang bolyp qaldy. Bir sózben aitqanda, syrtqy qazaqtargha baylanysty ishki qazaqtardyng taghdyry da qazaqtana bastap edi.

Bertin kele «kvotany» oilap tauyp, qazaqty keltirudi belgili bir retpen shekteuding qiytúrqy tәsili oilap tabyldy. Sebebi, kvotamen kez kelgen qazaq kele almaytyny әri bólingen qarjynyng oralghan qazaqtyng jyrtyghyn jamamaytyny o bastan týsinikti edi. Shyn mәninde, elge oralghan bir millonday qazaqtyng jartysy ghana sol kvotadan auyz tiydi. Qalghany shúbyryndy retinde jetti.

Qazaq halqynyng kóbeyuine, onyng ishinde shettegi bostan sanaly qazaqtyng Qazaqstanda molayuyna kim qarsy? Áriyne, qoghamgha óz gegemondyghyn ornatyp, endi sodan aiyrylghysy joq qazaq biyligi ghana. Oghan eshbir Mәsimning de, Svoiktyng da qatysy joq. Áriyne, Reseyding sayasaty Qazaqstanda qazaq yqpalynyng kýsheyuine birjaqty qarsylyq etedi, sonshalyqty qazaqstandyq orys shovinisteri de sol pyighylda. Aynalyp kelgende, alghashynda atalghan shet qazaqtardy keltiruge qarsy sayasat reseylik syrtqy sayasat pen qazaqstandyq shovinisterding yqpalynan ghana tuyndap kelse, songhy 7-8 jyl kóleminde ol kózqaras qazaq biyligining jeke niyetin qamtyghan sayasatqa ainaldy. Búghan jetim qyzdyng toyynday bolyp ótken Dýniyejýzilik qazaqtardyng songhy qúryltayy da kuә.

Sebebi, shetki qazaqtar eldi qazaqtandyrugha yqpaldy birden bir әleumettik top. Al, qazaq biyligi degen aty bolmasa, eldi biyleushiler dýbәrә top ekeni beseneden belgili. Onyng ýstine, sheteldik qazaqtar reseylik bodanda bolyp myjylghandar emes, erkin de, yryqqa kóne qoyatyndar sanatyna jatpaydy. Osy syipattama Janaózen oqighasy kezinde de biylik tarapynan taratylghan aqparattyng arqauyna ainalyp, oqighagha birden bir kinәli retinde Shókeevting auyzymen oralmandar ataldy.

Esimizge songhy 2009 jylghy halyq sanaghynyng nәtiyjesi de eriksiz týsedi. Sanaqtyng shynayy nәtiyjesi boyynsha, qazaqtyng eldegi sandyq ýlesi 70 payyzgha taqap qalghan edi. Onday qisapqa el biyligi de, tipti, syrttan biylep otyrghan Resey de әzir bolmay shyqty. Sasqannan sandy kýzeuge kiriskeni sondyqtan bolatyn. Eger de shynayy sanaqty moyyndaghanda, elding ishki jәne syrtqy sayasatyn soghan sәikestendiruge tura keledi, al oghan biylik subektisi dayyn bolmady jәne әli de әzir emes. Qysqasy, Qazaqstan qazaq últynyng sayasy obektisi ekendigin moyyndaytyn sayasy kýsh payda bolghanda ghana  eldegi qazaqtardyng sany men sapasynyng artuy sayasy qúndylyqqa ainalady. Al, әzirge ony boldyrmaudyng 99 qiytúrqysy qolgha alyna beredi.

«Abay-aqparat»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 661
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 445
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 401
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 401