Kononovirustan saqtanu jayly jattandy jarnamalar kógildir ekran men radiodan  kýndelikti birneshe ret qaytalanyp  jatady. Onyng eng tiyimdi joly ekpe saldyru ekeni belgili. Elimizding azamattaryna ekpe saldyru jayly jarnamada  aytylatyn: " ol әrkimning óz erkinde" dep mәimónkóleu únamaydy. Újymdyq immuniytet qalyptasu ýshin eresek túrghyndardyng 70 payyzyna salynu kerek.  Reseylik Sputnik V, otandyq Kazvakpen qatar, arab elinde shygharylghan Sinopharm Hayalvax  ekpeler elimizde qoldanylyp jatqanyna ýsh aidan assa da olardyng eki dozasyn saldyrghandar sany 2 milionnan,  tolyq jasatqandar 3 milionnan  jana asty, demek eresek túrghyndardyng 25 payyzyna jete qoymady. Úlybritaniya men AQSh  bir eki aidyng ishinde ondaghan million túrghyndary ekpe salyp ýlgerdi, qazir olardyng sany újymdyq immuniytet qalyptasatyn  dengeyge jetti.

Endi halyqty vaksina saldyrugha qyzyqtyru ýshin neshe týrli aila sharghygha baryp jatyrmyz. Mәselen Elordada pәter útyp alu mýmkindigi, Almatyda turistik joldama t.s.s. Sayyp kelgende ekpe jasatu әr sanaly azamattyng mindeti emes pe? Jasym seksenge taqasa da osydan bir eki ay búryn Sputnikting eki ekpesin saldyrdym.

Mening oiymsha densaulyghynda kinarat bolmasa halyqqa qyzmet kórsetetin ortalyqtar men mekeme qyzmetkerleri, atap aitqanda dәrigerler men múghalimder, poliyseyler men memleket sheneunikteri, sauda oryndary men meyramhana, kafe, ashana  qyzmetkerleri, qoghamdyq kólik jýrgizushiler, joghary jәne ortalau bilim  beretin uniyversiytet jәne kolledj oqytushylary  men studentter men mindetti týrde vaksina saldyruy kerek. Keleshekte jogharghy synyp oqushylaryna da ekpe saldyru qajet, shetelderde búl baghytta izdenister jýrgizilip jatyr.

Bir eskeretin mәsele, ekpening tiyimsizdigi jayly jalghan aqparattargha asa mәn bermeu nemese senbeu kerek. Mәselen resmy aqparatta Sputnik V- ning tiyimdiligi 95 -98 payyz  bolsa, demek bir myng ekpe saldyrghan adamnyng 20-50 keselge shaldyghuy mýmkin. Uyttylyghy asa joghary delita shtamyna onyng tiyimdiligi  90 % ekeni anyqtalyp otyr .  Ekpe saldyrghannan  qaytys bolghandar jayly estimedim,  kovidpen, virusty pnevmoniyadan songhy kýnderi tәuligine 15-20 nauqas qaytys boluda. Virustyn  delita shtamy Ýndistannan shyqannyn eskersek, ol jogharghy temperaturagha beyimdelgen, shilde men tamyz ailarynda indet órshy týsui mýmkin. Jalpy virus adam aghzasyna enip, sonda kóbeyetindikten  auanyng temperaturasyna asa tәueldi emes.

Elimizde virustyng delita shtamynyng taraluyna baylanysty qater arta týsude.  Mausymda bir tәulikte  aurugha shaldyqqandar sany eki mynnan asty.  Almaty men Núr-Súltan qalalary, Atyrau men Batys Qazaqstan  men Qaraghandy oblystary, Respublika  qyzyl aimaqqa endi. Indetting órshuine halqymyzdyng salghyrttyghy, qarapayym saqtyq sharalarynyng saqtalmay, óreskel búzyluy da óz әserin tiygizip otyr. Eger qys pen kóktem ailarynda qoghamdyq kólikte betperde taqpaghan biren saran adamdar kezdesetin bolsa, songhy kezde ýshting biri, kóbinese jastar,  qorghanys qúralyn paydalanbaytynyn bayqaymyn.

Toy- tomalaq pen as beru rәsimderi de kóbeyip ketti.  Jaqynda mening bir tanysym Almaty qalasynyng kýnshyghysynda Qúlja avtokólik jolyna  jaqyn ornalasqan meyramhanalarda ótken  eki ýilenu toyynda bolghanyn,  әrqaysysyna eki jýzden asa adam jinalghanyn aitty.  Toy jasaushylar  qaladan 250 shaqyrym jerdegi Kegen túrghyndary eken. Meyramhana iyeleri jasyrynu tәsilderin jaqsy iygergen.  Toygha kelushilerding kólikterin jasyratyn arnayy oryn bar kórinedi, meyramhana terezeleri tolyqtay túmshalanghan.   Birinshi toy saghat beste bastalugha tiyis eken, oraza kezinde bolghandyqtan toyshyl qauym segizde әreng jiylyp, týngi saghat birde tarapty. Ekinshi toydan  tanysym erterek, saghat on kezinde qaytypty,  syrtqa  shyghu ýshin  qyzmetshiler eki ýsh ýlken qaqpanyng qúlpysyn ashyp, shygharyp salypty.

Múrat Qoyshybaev 

Abai.kz