Senbi, 27 Sәuir 2024
4099 25 pikir 24 Mamyr, 2021 saghat 12:36

Odaqtyng betin tyrnaghanda oraq shyqpasyn

21 mamyr kýni Euraziyalyq ekonomikalyq odaqqa mýshe memleketter onlayn formatta bas qosty. Basqosugha bes memleket preziydentteri men Odaqtyng qúrmetti tóraghasy N.Nazarbaev, Euraziyalyq ekonomikalyq komissiya tóraghasy men Kuba jәne Ózbekstan basshylary qatysty. Kuba men Ózbekstan odaqta baqylaushy memleketter statusyndaghy elder bolyp sanalady. 

Euraziyalyq Odaqtyng Joghary Kenesining otyrysy Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Kemelúly Toqaev bastady. Kýn tәrtibinde jalpy jiyntyghy 15 mәsele kóterildi. Onyng ishinde pandemiyadan keyin ekonomikany qalpyna keltiru, azyq-týlik tapshylyghy mәselesi tuyndasa ortaqtasa sheshu, shekaradaghy mәselelerdi retteu, salyqty mәselesi men júmys izdeudi jyldamdatu jәne basqa mәseleler qaraldy.

Otyrys barysynda Armeniya premier ministrining qyzmetin uaqytsha atqarushy Nikol Pashinyan Qazaqstan preziydentining tegin qate aitty. Ol Toqaev deuding ornyna «Tokaevich» dedi. Búl kishigirim qatelik bolghanymen, shyn mәninde Qarabaq soghysynda Qazaqstannyng Armeniyamen bir ekonomikalyq jәne әskery odaqta bola túra nyq pozisiyasyn kórsetpeui, qazir Armeniyadaghy Sunik oblysynyng Sev kóli manyndaghy armyan-әzerbayjan jasaqtarynyng tartysyna baylanysty aiqyn mәlimdeme jasamauyna baylanysty aitylghan «sayasy renish» syndy kórindi.

Jiynda әr el ózine qajetti mәseleni kóterip, sony sheship alugha tyryspaq boldy. Mysaly Ózbekstan preziydenti Mirziyeev otyrys barysynda «odaqqa mýshe elder men oghan baqylaushy statusyndaghy elder arasynda әue jәne temirjol baylanysyn qalpyna keltirsek», degen úsynys jasady. Búl Tashkent ýshin asa manyzdy mәsele. Sebebi pandemiya saldarynan enbek migranttary Ózbekstannan syrtqa kóp kólemde shygha almay, ishki túraqsyzdyq artuda. Al Tashkentke syrt elden aqsha aghyluy azaydy. Búl halyq arasyndaghy júmyssyzdyqtyng artuyna әkelude. Qazaqstan arqyly Reseyge baratyn enbek migranttary da pandemiya saldarynan júmyssyz qaldy.

Belarusi basshysy Lukashenko tipti sayasy qauipti úsynys jasady. «Odaq mýsheleri arasyndaghy saudany dollarmen emes, odaqqa mýshe memleketterding últtyq valutasymen jasayyq», dedi. Búl úsynysyn ol odaq ýshin syrtqy yqpaldan saqtanu maqsatynda tiyimdi bolmaq dep týsindirdi. Alayda búl úsynystyng sayasy qaupin de eskergen dúrys. Dollardan bas tartu AQSh biyligi men ústanymyna qarsylyq retinde de baghalanatyny anyq. Al kópvektorly sayasat ústanatyn Qazaqstan ýshin ol qajet emes. Dollardan bas tartu arqyly bastapqyda últtyq valutamen sauda jasap, artynsha odaq ishinde ortaq valuta qúrayyq deytinder de kóbeyetini anyq. Sondyqtan búl úsynystyng ekonomikalyq tiyimdilikke qaraghanda, sayasy tәuekeli kóp ekeni bayqalyp túr.

Al Elbasy odaqtyng integrasiyalyq prosesine qarsy kýshter baryn aitty. «Qauipsizdik mәseleleri birinshi oryngha shyghady. Búl azyq-týlikpen, dәri-dәrmekpen qamtamasyzdandyrudan bastap, sifrlyq, qarjylyq, fizikalyq infraqúrylymnyng qauipsizdigine deyingi kóptegen mәselelerdi qamtityny anyq. Keybir elder ózderine qaray tarta bastaydy. Saldarynan memleketaralyq qatynastardyng shiyelenisui, saudanyng nasharlauy jәne ózara kedergilerding artuy bayqalady. Biz jahandyq sipattaghy synaqtan jәne bizding odaqtyng belgili bir aimaqtarynda mezgil-mezgil kezdesetin erekshe syrtqy qysymynan sәtti óttik. Bizding aimaqta tyghyz integrasiyalanudy qalamaytyn kýshter bar. Biz múnday kózqarasqa ermeuimiz kerek. Múnyng sony qalay ayaqtalatynyn biz birneshe ret kórdik», dedi Elbasy.

Sonday-aq N.Nazarbaev búl odaqtyng júmysyna Shanhay yntymaqtastyq úiymyn da kiristiru kerektigin aitty.

«Jaqyn jyldarda dәri-dәrmek pen medisinalyq búiymdardyng naryghyn tolyq qúru qajet. Ekinshisi – azyq-týlik qauipsizdigi men agroónerkәsip sayasaty. Búl baghyttaghy kooperasiyany jedeldetip, azyq-týlik tapshylyghyna jol bermey, býkil kenistikte biznesting damuyna mýmkindik jasaghan abzal. Sarapshylardyng aituynsha, osy jyldary bankterde qalyptasqan 10 trilliondyq inflyasiya jalpy inflyasiya tuyndatady. EAEO-nyng әleuetin Europa men Aziya naryghynyng arasyndaghy kópir retinde paydalanu úsynysy әli ózekti. Bizding odaqta óz aumaghymyzdaghy elderding túrghyndaryn qamtamasyz etetindey bәri bar. Tek dúrys josparlap, dúrys kooperasiyany jolgha qoyyp, dúrys baylanys ornatu arqyly óz aumaghymyzda bar dýniyemen ózge elderdi qamtamasyz etuimiz kerek. Juyqta azyq-týlik tapshylyghyn mindetti týrde sezinemiz. Syrtqy baylanystar manyzdy. Búghan deyingi otyrystarda aitqanymyzday, Europa men Aziya naryqtarynyng sauda kópiri jobasyn iske asyryp, búl iske Shanhay yntymaqtastyq úiymyn da kiristiruimiz kerek», dedi Núrsúltan Nazarbaev.

Otyrys barysynda vaksinamen kómek beru mәselesi de talqylandy. Búl bir jaqty mәsele. Sebebi odaqta tek qana Reseyding óz vaksinasyn beruge mýmkindigi bar. Demek Mәskeuge degen tәueldilik artady. Al úsynysty jasaghan da sol Mәskeu, yaghny Putiyn.

Ár otyrystan keyin odaqta aitylatyn úsynystar ekonomikalyq sipattan auytqyp, sayasy formatqa jyljyp barady. Búl biz ýshin qauipti. Resmy Núr-Súltan odaq tek qana ekonomikalyq sipatta boluy tiyis degen ústanymmen keledi. 2025 jylgha deyin alghashqy strategiyalyq qújat iske asuy tiyis. Búl odaqtyng betin tyrnasang oraq shyghady. Balgha men oraq. «KSRO-ny qalpyna keltirsem» degen Mәskeuding asqaq armanynyng iyisi anqidy. Qazaqstan ol qaqpangha týspeui tiyis.

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz

 

25 pikir