Júma, 26 Sәuir 2024
Janalyqtar 2655 0 pikir 2 Mamyr, 2012 saghat 11:47

«QASIRET KEREGESI»

Qazaqstan qazaqqa qatysty taqyryptardyng barlyghyn jii jauyp qoyyp, әlemdik, jahandyq problemalarmen ainalysyp ketti. Qazaqtyng búghan deyingi qasiretterine shynayy, tarihy bagha beru de kórshilerimizding qityghyna tiyetin bolghandyqtan, memlekettik túrghydan sayasy bagha beruden jaltaryp kelemiz.

Biylik - 555 jyldyghy atalyp ótui tiyis Qazaq handyghyn әspetteuge, qazaqtyng túnghysh handary Kerey men Jәnibekting atyn bolashaq úrpaqtyng jadynda janghyrtuda, «Alash» ýkimetinin, Alash qayratkerlerining qazaq tarihyndaghy ornyn aiqyndauda, olardy úlyqtap, últ jarshysyna ainaldyrugha, 1932-1933 jyldarghy ashtyq zardabyn, 1986 jylghy Jeltoqsan kóterilisining qúpiya qújattaryn jariyalap, olargha tiyisti dengeyde baghasyn bere almay keledi. 20 jyl boyy 32-33 jylghy ashtyq qasiretine Ukraina «Golodomor» dep aidar taghyp, ony KSRO genosiydi retinde baghalaudy býkil әlem aldynda talap etude. Jaqynda Tәjikstannyng tarih oqulyqtarynda da ashtyqqa sayasy bagha beru jóninde mәsele kóterilgen eken. Tәuelsizdikting 20 jyldyghy qarsanynda asharshylyq qúrbandaryna eskertkish ornatudy maqsat etken Astana qalasy әkimshiligi dizaynerler men sәuletshiler arasynda arnayy bayqau úiymdastyrghan. Alayda bayqau nәtiyjesi boyynsha, Preziydent saya baghyna ornatylugha tiyisti eskertkishting orny birneshe ret ózgergen eken. Atalghan bayqau jenimpazy Qazaqstan dizaynerler odaghynyng mýshesi Oral Álibaevpen әngimelesuding sәti týsken edi:

Qazaqstan qazaqqa qatysty taqyryptardyng barlyghyn jii jauyp qoyyp, әlemdik, jahandyq problemalarmen ainalysyp ketti. Qazaqtyng búghan deyingi qasiretterine shynayy, tarihy bagha beru de kórshilerimizding qityghyna tiyetin bolghandyqtan, memlekettik túrghydan sayasy bagha beruden jaltaryp kelemiz.

Biylik - 555 jyldyghy atalyp ótui tiyis Qazaq handyghyn әspetteuge, qazaqtyng túnghysh handary Kerey men Jәnibekting atyn bolashaq úrpaqtyng jadynda janghyrtuda, «Alash» ýkimetinin, Alash qayratkerlerining qazaq tarihyndaghy ornyn aiqyndauda, olardy úlyqtap, últ jarshysyna ainaldyrugha, 1932-1933 jyldarghy ashtyq zardabyn, 1986 jylghy Jeltoqsan kóterilisining qúpiya qújattaryn jariyalap, olargha tiyisti dengeyde baghasyn bere almay keledi. 20 jyl boyy 32-33 jylghy ashtyq qasiretine Ukraina «Golodomor» dep aidar taghyp, ony KSRO genosiydi retinde baghalaudy býkil әlem aldynda talap etude. Jaqynda Tәjikstannyng tarih oqulyqtarynda da ashtyqqa sayasy bagha beru jóninde mәsele kóterilgen eken. Tәuelsizdikting 20 jyldyghy qarsanynda asharshylyq qúrbandaryna eskertkish ornatudy maqsat etken Astana qalasy әkimshiligi dizaynerler men sәuletshiler arasynda arnayy bayqau úiymdastyrghan. Alayda bayqau nәtiyjesi boyynsha, Preziydent saya baghyna ornatylugha tiyisti eskertkishting orny birneshe ret ózgergen eken. Atalghan bayqau jenimpazy Qazaqstan dizaynerler odaghynyng mýshesi Oral Álibaevpen әngimelesuding sәti týsken edi:
- Oral myrza, Asharshylyq qúrbandaryna eskertkish ornatu maqsatynda jariyalanghan bayqau qashan jәne qayda ótti?
- 2011 jyly nauryzdyng 26-synda «Asharshylyq qúrbandaryna arnalghan eskertkishke» qatysty jabyq konkurs boldy. Oghan Shota Uәlihanov basqaratyn «Narys» jeke kәsipkerligi, Qazaqstan dizaynerler odaghy, N.Narynova jeke kәsipkerligi, Astanadan «Sonar» dizayner ýii jәne dizayner N.Qondybaeva, Qaraghandydan «Paradoks» JShS-i shaqyryldy. Men 7-shi bolyp konkurstan tys qatystym. Baqytyma qaray búl bayqauda mening úsynghan jobam ýzdik dep tanyldy. Keyin búl joba belgisiz sebeptermen bir jylgha toqtatyldy. Men biyl da jýzege aspaytyndyghy turaly aqparat estigem. Óitkeni oghan arnayy qarjy bólinbegen eken. Biraq jaqynda ayaq astynan ony biyl ornatu turaly núsqau týsipti. Sóitip iske kirisip jatyrmyz.
- Estuimizshe eskertkishting orny birneshe ret ózgergen kórinedi.
- Bayqau jariyalanghan kezdegi eskertkishting orny Preziydent sayabaghy boldy. Ol Júmabaev pen Momyshúly (búrynghy 13-magistrali) kóshelerining qiylysynda ornalasqan, kórinisi óte әdemi alang edi. Búl jerde kóshe jaqqa qaraghan ýshbúryshty sayabaq bar. Eskertkishti osy alanda túrghyzu maqsatynda, bayqau jariyalandy. Alayda biyl ony ornatatyn oryn ózgerip ketti. Tehnoparkting janynda Respublika kóshesinde, Avtoparkke qarama-qarsy skver bar edi. Onda kezinde A.S. Pushkinning mýsini bolghan. Qazir ol joq. Sol jerge qoyamyz dep sheshken-túghyn. Keyin ol oryn da ayaqasty ózgerip, býgingi naqty sheshken orny Respublika danghyly men Abay kóshesining qiylysqan jerindegi Abay qonaq ýiining jany. Janynda bank jәne Túrmys qajetin óteu ortalyghy ornalasqan. Ol jerde Abay eskertkishi bar edi. Býginde ol eskertkish te ózge alangha kóshirilgen. Sol alangha memorialdy ornatu kózdelip otyr. Dayyndyq júmystary bastalyp ta ketti. - Bolashaq eskertkishting orny kónilinizden shyqty ma?
- Shynymdy aitsam búl jer mening kónilimnen shyqpay túr. Meninshe, múnday memorial qonaq ýiler men túrmys qajetin óteu oryndarynyng qasynda túrmauy kerek. Men óz oiymdy aityp, basqa oryndardy úsyndym, ókinishke qaray, mening úsynysym qabyldanbady. Ózim qalany aralap, bir-eki jerdi únattym. Bireui - Respublika danghyly men Tәshenov kóshelerining qiylysynda bir skver bar. Arjaghynda Esil ózeni aghyp jatyr. Ózen jaghynda Atatýrikting eskertkishi ornalasqan. Sol alanda bos oryn da bar eken. Ekinshisi - Tәshenov kóshesin boylap kele jatqanda, Jambyl Jabaevtyng eskertkishine jetpey, ózenge jaqyn taghy bir oryn bar eken. Men osy eki oryngha jobamdy jayghastyryp, úsynysymdy Astana qalasynyng sәulet jәne qúrylys basqarmasyna tapsyrdym. Áriyne, olar maqúldamady.
- Eskertkishting iydeyasy jayynda ne aitasyz? Onyng kórinisi qalay bolmaq?
- Eng alghash eskertkish Preziydent sayabaghyndaghy Jerúiyq alanynda ornalasuy tiyis bolghan kezde, men eskertkishti eki bólimnen jasadym. Birinshi bólimi kóshege qaray ýshbúryshtanyp shyghyp túrady da, ekinshi bólimi sayabaqtyng ishine qaray ornalasady. Ol osy taqyryptyng mazmúnyn asha týsetin múrajaygha ainalsa degenmin. Búl memorial sonyng kireberisi siyaqty boluyn qaladym. Alayda ókinishke qaray, әkimshilikke sol ekinshi bólimdi kórsetpedi de, tek birinshi bólimdi úsyndy. Onda radiusy - 53 metrden túratyn dogha beynelenedi. Biyiktigi on metrge juyq edi. Negizgi iydeyasy shanyraghy ortasyna týsip, uyghy kýirep, keregesi jalanashtanghan qazaq ordasy - kiyiz ýi. Búl ashtyqtyng zardabynan qanghyryp dalagha bosyp ketken qazaqtyng taghdyryn beyneleydi. Qazaqtyng jartysyna juyghynyng shanyraghy ortasyna týsti ghoy sol kezde. Kerege qara tastan jasalady da, arasy ashyla týsedi, sol alanqaymen memorialdyng ekinshi bólimine ótip, múrajaygha tap bolamyz. Biraq búl iydeyamnyng júrnaghy qaldy desem de bolady, memorial eki esege deyin kishireydi. Ári arasynan ótetin joldy jauyp tastadyq. Onyng atyn «Qasiret keregesi» dep atap otyrmyz. Qabyrghasyna «Zúlym sayasattyng jazyqsyz qúrbany bolghan, 32-33 jyldary asharshylyq jalmap ketken milliondaghan otandastarymyzgha» degen jazu jazylady. Memorial mamyr aiynda túrghyzylmaq.
- Ángimenizge rahmet!

Esengýl Kәpqyzy

«Týrkistan» gazeti

0 pikir