Álemdik jaghday Qazaq biyligining maqtauly kóp vektorly sayasatynyng taghyda synaqqa tap bolatynyn kórsetip otyr. 

Ukraina preziydenti Zelenskiy Motor Sichti Qytaylyq investorlardan tartyp alyp, memleket menshigine qaytarghannan keyin jaghday ózgerip sala berdi. Ukrainanyng territoriya tútastyghyn moyyndap kelgen Qytay edel-jedel Qyrymgha sauda delegasiyasyn jiberdi. Múny Ukraina biyligi yQytaydyng ósh alu әreketiy dep baghalady. Resey men Qytaydyng óktemdigine birge qarsy túratyn әriptes izdey bastady.

Ukraina qorghanys ministri Andrey Tarannyng nauryzdyng 17-júldyzynda ayaqtalghan, Japoniyagha jasaghan eki kýndik tarihy sapary osy maqsattan tuyndaghan edi. Eki tarap ta Reseyge qarata qatang mәlimdemeler jasady.

Ukraina  tarapy: «Resey soltýstiktegi tórt araldy shartsyz týrde Japoniyagha qaytaruy kerek», – dese, Japon tarapy: «Resey Qyrymdy shartsyz týrde Ukrainagha qaytaruy kerek», – dedi. Aytyp qana qoyghan joq, Japon әskeri biyl Ukrainada, Reseyding irgesinde NATO әskerlerining qatysuymen ótetin «Teniz dauyly 2021», «Birge qúlshyn 2021» әskery jattyghugha qatysatyn boldy. Kýzge qaray «2+2» (Qorghanys jәne syrtqy ister minstrinin) kezdesuin ótkizip әskeri, qorghanys salasyndaghy әriptestikting keshendi jobasyn jasap, shegendemek.

Resey men Qytaydy jaqyndastyrghan jogharydaghy eki elding әskery әriptestigi ghana emes, Amerikamen Euroodaqtyng sanksiyasy ekeni belgili. Resey syrtqy ister ministrining dollardan bas tartu úsynysy Qytaydy esh qyzyqtyrmady. AQSh pen Euroodaqqa qarsy túru ýshin Qytay Reseyge ghana iyek artpaydy. Qytay syrtqy ister ministri Týrkiya, Iran, Saud Arabiya qatarly alty elge saparyn bastap ketti. Qytay Amerikagha, ózinen quatty elderge «Jauymen dos bolyp, kýshin, nazaryn shashyratu» tәsilin qoldanady. AQSh-tyng jurnalist Hashogininning ólimine baylanysty Saud Arabiyagha, Reseyding әue qorghanys jýiesin satyp alghany ýshin Týrkiyagha ekonomikalyq jaza qoldanghany mәlim. Irannyng AQSh pen Euroodaqtyng ata jauy ekeni aitpasa da týsinikti. Soltýstik Koreyanyng kýni keshe qysqa aralyq zymyrandaryn úshyruy Qytay ailasynyng nәtiyjeli ekenin kórsetedi.

Alyaska kezdesuinde Qytaydyng syrtqy ister basshylyghynyng Amerikanyng demokratiyany jeleu etip, әlemge qojalyq etuin aiyptap, Birlesken Últtar Úiymynyng sheshimine baghynudy dәripteui tegin emes. Qytay ol úiymda basymdyqqa iye. «Bir jol, bir beldeuge» qosylghan músylman eldermen, Qytay investisiyasyna tәueldi Afrikalyq dostaryna sýienedi. Ontýstik Amerikadaghy epiydemiyalyq jaghdaydy da óz paydasyna jaratyp, vaksina diplomatiyasy arqyly basym bóligining qoldauyna ie boluda. AQSh-tyng irgesindegi Meksikadan tartyp, Trampqa erip Huaveyding 5G qondyrghysynan bas tartqan Braziliyany rayynan qaytaryp, Tayvannan resmy baylanys ornatqan Paragvaydy da sheshimin ózgertuge mәjbýrleude.

Aldaghy uaqytta NATO-men mýdde qaqtyghysy bar aimaqtar da, AQSh ýshin strategiyalyq manyzy bar Tayau Shyghys pen Orta Aziyada jaghday qaytadan ushyghuy mýmkin. Aughanstanda taliban men DAIYSh-tyng belsendiligi artuy mýmkin.

Jaqynda Angliya ýkimeti yadrolyq oq túmsyghyn qazirgi 180 danadan 260 danagha jetkizudi josparlap otyrghanyn mәlim etti. Olar búl qadamdaryn Resey men Qytaydan, Iran men Soltýstik Koreyadan keletin qauiptyng kýshengimen baylanystyrdy. Alystaghy Angliya qam jasap jatqanda Resey, Qytay, Irannyng ortasynda qalghan, yadrolyq qarudan óz erkimen bas tartqan beybit sýigish Qazaq biyligi qanday qam jasamaq?!

Olardy aspen de, taspen de atugha qauqary jete me? Demokratiyalyq partiyadan saylanghan Bayden Putindi «qanisher» dese, Qytay basshysy Sy Szin Pindi «ón-boyynda demokratiyanyng týiiride joq eken», - dep sipattady. Qazaqstandaghy kisilik qúqyqtyng janghyryghy Euroodaqqa da jetti. Demokratiyashyldardyng «úr toqpaghynyn» bizge de tiymesine kim kepil?! Álemdik jaghday Qazaq biyligining maqtauly kóp vektorly sayasatynyng taghyda synaqqa tap bolatynyn kórsetip otyr. Ukraina siyaqty ishki-syrtqy sayasatyn qaytadan saraptan ótkizip alghany artyqtyq etpeydi.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz