Júma, 17 Mamyr 2024
Alang 5213 7 pikir 29 Qantar, 2021 saghat 11:56

Asharshylyqty moyyndamaugha eshkimning qaqysy joq!

Búghan deyin qazaq patirottary otandyq flip.kz internet-giypermarketinde saudagha týsken reseylik tarihshysymaq әm bloger Dmitriy Verhoturovtyng «Genosid kazahov». Kotorogo ne bylo» atty kitabyn elimizde satudan alghyzyp tastaghan edi. B

iz osy jayynda Abai.kz-te maqalalar shoghyryn jariyalaghan bolatynbyz. «Mýldem bolmaghan asharshylyq! Qazaqstanda resey tarihyshysynyng kitaby nege satugha shygharylmady? // Genosiyd, kotorogo ne bylo? V Kazahstane sorvaly prodaju knigy rossiyskogo istorika» atty maqala RF Nakanune.Ru media basylymynda jaryq kórdi. 

Oghan deyin Dmitriy Verhoturov TMD kóleminde atalghan ghylymy shatpaghyn júrtqa maylap ótkizbek bolyp ózi skiyper bolghan onlayn baspasóz konferensiyasyn ótkizip aidy aspangha shygharghan edi. Sondaghy aitpaghy «Újymdastyru ashtyqqa sebep bolghan joq. Asharshylyqtyng sebebi – sayasy kýresten tuyndaghan» degen tapsyrystyq tújyrymyn jasap TMD-lyq orys tildi auditoriyany auzyna qaratpaq. 

Dmitriy Verhoturov deytin «tarihshy» osy

Osy konferensiya barysynda «Qazaqstan tarihyshylary – auzyn bughan ógiz» dep otandyq tarihyshylarymyzdyng faktileri men derek-dәiekterin esh kózge de, qalam úshyna da iliktirmey mýlәiimsiytinin qaytersin!? 

«Mening kitabymnyng aty qazaq últshyldaryn itshe ýrgizdi» dep júrt aldynda aghynan da jarylady ózinshe.

Onlayn baspasóz konferensiyasynyng skiyperine týrli auandaghy «qazaqtar turaly kózqarasy qandaylyq ekendigi» turasyndaghy myng qúbylghan saualdar qoyylghan shaqta, qasqang «Qazir qazaqtar ashtyqqa úshyrap, qandy qasaptan ólgen qoygha balanady, meninshe, qazaqtargha búnday danqtyng esh keregi joq» degen bәrin bir auyz byljyraghan frazasymaghynyng qauyzyna syidyryp qarap otyrdy. Ózi qazaqty ekige bóledi eken, biri – asharshylyqty kerek etpeytinder, ekinshisi – ony boldy dep yzalana zarlanatyndar. Osy yzalana zarlanghandar ishinde Múhtar Tayjan «kitabyndy ózine jegizemiz» dep avtordyng kónilin mýldep qaldyrypty. Onyng osylaysha qazaqtyng últshyl patirotyna ókpesi qara qazanday eken. «Osynday jaghdaydan keyin olardy qalaysha jaqsy kórmekpin», deydi ayarlana. 

Onyng osy tantyghan shygharmashylyghynyng konsepsiyalyq túzdyghy – qazaqty ashtyqqa úshyratqan qazaq baylary. KGB jertólesindegi arhivte otyryp alyp, 2010-2020 jyldar arasynda jalghan 1930 jyldardaghy ósek pen jaladan túratyn qújattardan júrymdalghan kitapsymaqty qazaq eline maylap ótkizbek bolghan múndar bir ghana qazaq kóshinen qyzyl KGB-lyq shekarashylar tartyp alghan 30 myng basty tarihy fakti dep dambalyn basyna kiyip jar salady.

Qazaqtyng әr auyly men әr audany әli kýnge әlimsaqtan saqtalghan rulyq ata mekenderinde otyrghandyghyn mýldem eskermeydi. Tek qyzyl jendetterding kenes ýkimetining qysymymen aua kóshken әr әleumettik topqa jatatyn halyqtan tartyp alghan 20-40 mln. mal basynyng Reseyge jóneltilgenin jorta bilmegensiydi. «Bәrin qúrtqan baylar» dep qyryq ótirikke basady. 

Avtor ashtyqtan shybynday qyrylghan últymyzdyng ólim-jitimi bar-joghy 650 myng kóleminde ghana dep sausaghynan soryp, esh josyqsyz tarihy keshtim-pishtim ýkim shygharady. Bizdegi 2-3 mln. qazaq qyryldy dep jýrgender tarihtyng iysi múrynyna barmaytyn falisifikator tarihshysaqtar eken. Óitkeni, olardyng oiy Dmitriy Verhoturovsha: «3 mln qyryldy dep mәlimdeu  – búl taza sayasy teziys. Ol (tilge bólingen) qazaqtardyng basyn bәrimizding atalarymyz birdey jәbir kórdi dep bir jerge qosudyng qamy» bolyp tabylady-mys.

Onlayn konferensiyadan bir úqqanymyz qazaq ózining múny men zaryn syrtqa shygharatyn últ emes. Tek әli kýnge Mәskeu syzyp bergen jolmen jýruge tiyis kremlidik arbagha jegilgen esek bolugha tiyis eken. Avtordyng Mәskeu núqauymen «asharshylyqqa malyn ala qashqan, sonyna kedeylerdi ertken baylar kinәli»  degen tezisti qazaq media kenistigine jymysqylyqpen tyqpalau jolyn ústanypty. Búghan esh kónbeytin qazaqty óz qojalarynyng týpki oiyn bildirip, tarihshysymaq bylaysha qorqytady: 

«Tayau jyldarda «asharshylyq» ukrain ssenariyi boyynsha barynsha kýsh alyp, óristegenimen, tap osyndaydan tanuy tasqa soghylghan Resey búghan (yaghni, qazaqtardyng bassyzdyghyna) esh yryq bermek emes», – dep Verhoturov myrza artynda kim túrghany bes eneden belgili óz sayasy joramalyn jasaghan bolady. 

«Resey alyp qaghanat bolghandyqtan búnday bәldu-bәdikke esh aralaspaydy, ukrain «golodomorshylary» bolsa, mýiiz súraghan toqal eshkidey territoriyalyq saqalynan aiyryldy. Gýrjilerde osynyng kebin kiydi. Kezinde Reseydi kózge ilmegen Ermenstan masqara jeniliske úshyrap púshayman kýige týsti. Resey dyq saqtaytyn kekshil jadyly el bolghandyqtan, úrymtal sәtte ketken esesin molynan qaytara biledi», – dep óz atyn ózi shaqyrghan kókek spiyker Mәskeuding juan júdyryghynyng iysin qazaqtar sezine berinder dep tisin qayray sóz qozghaydy.

Bilgish tarihshy 30-shy jyldary oryn alghan asharshylyqtyng qazaqqa óteuin qaytaru ýshin olardy RSFSR qúramynan shygharyp, kenestik odaqtas respublika ainaldyrghanyna tәubә deuimiz kerek eken.

«Qazaqtar esterinnen adasyp, asharshylyq taqyrybyn sayasilandyryp, Reseyge kinәlau talabyn qoydan boylaryndy aulaq salyp, Reseymen dos bolmasandar, Ukrainadan da auyr jaghdaygha dushar bolasyndar» dep óz konferensiyasymaghyn sonyna jetkizip tynym tabady.

Búghan bizding búqpa biylik pen pәtuan parlament ne dep jauap qatar eken. Shynymen, ashtyqtan qyrylghan, basyna dúgha oqitynday sýiegi qayda qalghany belgisiz babalarymyz qazaq qoghamy tarapynan esh joqtausyz qala bere me? Osy «Últtyng basyna týsken tragediyalyq alapat zúlmat» tek tarihshylarymyzgha ghana kerek pe, aghayyn?! Sonda, biz namyssyz, jasyq ta, jaltaq últ bolghanymyz ba!?

Ábil-Serik Áliakbar

Abai.kz

7 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2105
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2517
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2210
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1625