Senbi, 27 Sәuir 2024
3236 3 pikir 30 Mamyr, 2020 saghat 13:04

Sayasy qughyn-sýrginge úshyraghandardy aqtaudy sonyna deyin jetkizuimiz kerek!

Býgin memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev qughyn-sýrgin qúrbandaryn aqtau jónindegi memlekettik komissiya qúrudy tapsyrghan edi. Osy orayda tarihshy, Memleket tarihy institutynyng diyrektory, tarih ghylymdarynyng doktory, professor Býrkitbay Ayaghannyng bastamagha qatysty pikirin bilgen edik. Ol tәuelsizdik alghannan keyin sayasy qughyn-sýrgin qúrbandaryn aqtau qolgha alynghanyn, alayda ayaqtalmaghanyn atap ótti. Onyng sózinshe, repressiya qúrbandaryn aqtaudy sonyna deyin jetkizu kerek, dep habarlady Strategy2050.kz tilshisi.

Tarihshynyng aituynsha, osydan bir-eki ay búryn 20 shaqty ghalym әli de aqtalmaghan adamdardyng kóptigin aityp, meleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevqa hat jazghan.

"Bir-eki ay búryn 20 shaqty ghalym әli de aqtalmaghan adamdardyng kóptigin aityp, el preziydentine hat jazdyq. Býgin sheshim shygharyp, komissiya qúrugha tapsyrma bergeni quantady. Memlekettik komissiyanyng aldynda óte qiyn júmystar túr. Repressiyagha úshyraghan milliondaghan taghdyrdy aqtau ýshin derekter jinau, mysaly, tek ózderi ghana emes, olardyng әielderi, balalary da qughyngha úshyrady.  Sol kezde ketken adamdardyng tizimin jasap, shamamen sanyn keltirip, kategoriyalargha bólip, anyqtau kerek. Kezinde milisiyanyng ýkimi shyqqan qaghazdar joyylyp otyrdy. Adamnyng qúqyghyn taptau ghoy búl. Otbasynan aiyryldy, dýniye-mýlki tәrkilendi. Komissiyanyng júmysy onay bolmasy anyq. Óitkeni kópshiligi jóninde aqparat, qújat joqtyng qasy. Mәselen, shetelge ketken qazaqtardyng birazy atyldy, qyryldy. Olardy tabu qiyn boluy mýmkin", - dedi professor.

Sonymen qatar tarihshynyng sózine sýiensek, kezinde aqtalghandardyng kópshiligi kózge týskenderi ghana. Al endi qúrylatyn memlekettik komissiyanyng maqsaty - qarapayym júmysshy-sharua qazaqtardy aqtau bolyp otyr.

"1990 jyly akademik Qozybaev bastaghan komissiya júmys istedi. Biraq ol kezde sot pen prokuratura tek qaghazda bar adamdardy ghana aqtaymyz degen bolatyn. Al myndaghan, bәlkim milliondaghan azamattar, mәselen, Taldyqorghan, Almaty, ShQO-dan shetel asyp ketkenderi bar. Olar aqtalghan joq. Sottyng sheshimimen emes, milisiyanyng ýkimimen qudalanghandar kóp boldy. Elding týkpir-týkpirinen bay -kulaktartardyng maly tәrkilenip, quylyp, jer audaryldy. Kópshiligi otbasymen Sibirge aidaldy. Kezinde aqtalghan qazaqtyng kópshiligi kózge týskenderi ghana. Olar da birden aqtalghan joq. Tәuelsizdik alghannan keyin birazyn aqtaudy qolgha aldyq, biraq ókinishke oray ayaqtalmay qaldy. Sony ayaghyna deyin jetkizu kerek. Qarapayym qudalanghandardyng 90 payyzy - qarapayym júmysshylar men sharualar. Osylardy aqtauymyz kerek", - dedi Býrkitbay Ayaghan.

Onyng sózinshe, aidalghandardyng ishinde әiel, bala-shaghada az bolmaghan. "Halyq jauy" dep sottalghandardyng kópshiligine sot sheshimi de shyqpaghan.

"Halyq jauy" degen jeleumen  sottalghandardyng әielderine sot sheshimi shyqqan joq, tek milisiyanyng ýkimimen sottalyp ketti. Mýldem sot bolghan joq, ne prokuratura teksergen emes. Qanishirler jinalyp, "halyq jauy" dep ózderin, al balalaryn әrtýrli balalar ýiine aidap jiberdi. Mәselen, Túrar Rysqúlovtyng ýsh qyzy ýsh jaqqa ketken. Sondyqtan sayasy túrghydan qarap, komissiya sheshim shygharu kerek búl turaly", - dep týiindedi tarihshy.

Abai.kz

3 pikir