Jeksenbi, 19 Mamyr 2024
46 - sóz 4130 9 pikir 22 Nauryz, 2020 saghat 15:55

Daghdarys jaghdayynda Ýkimet sharasyzdyq tanytyp otyr

Álemning 155 eline taralyp, jer-jahannyng qútyn qashyrghan koronavirus indetimen kýres әzirge nәtiyje berer emes. Býgingi kýni búl indetti Qazaqstanda 49 adam júqtyryp, bas qala Núr-Súltan men Almaty karantinge jabyldy. Arty ne bolmaq? Belgisiz.

Osyghan baylanysty, ózim jetekshilik etip otyrghan «Baytaq-Bolashaq» ekologiyalyq aliyansyda oblystarda shtabtar ashyp, qoldan kelgenshe indetpen kýresti bastady. Degenmen jaghday qiyn. Tek bizde emes, Álem boyynsha. Kornavirustyng taraluy jәne jyghylghangha júdyryq bolghanday múnay baghasynyng qúlauy әlem ekonomikasynyng tejeluine әkelip soqtyrdy. Tek múnaymen gaz emes, týsti metaldardyng da baghasy qúldyrady. Tek osyghan ghana arqa sýiep, әli kýnge tek shiykizat «otany» atalyp otyrghan Qazaqstan ýshin, búl auyr soqqy.

Tipti bizden ekonomikalyq quaty ondaghan ese myqty Reseyding ózi qayrangha batqan kemedey kýy keshe bastady. Resey Esep palatasynyng tóraghasy Aleksey Kudrin «múnay baghasy 35 dollardan kóterilmese, Resey budjeti biylghy jyly 3 trillion rubliden (38 mlrd dollar) qaghylady» dep eniregende etegi jasqa tolyp otyr. Resey osylay zar iyelep jatqanda, Qazaqstan ne tәiiri? El budjetining 40 payyzdan astamy osy qara altynnan týsip otyrghanyn (biylghy jyldyng budjetinde múnay baghamy 55 dollar dep bekitilgen) eske alsaq, qanshama qarjydan qaghylatynymyz belgili. Qazaqstanda múnaydyng salyqpen qosa eseptegendegi qúny 30 dollardyng shamasynda. Al, býgingi kýni әlemde qara altynnyng bir barrelii 26-27 dolardyng arasynda qúbylyp túrghanda, eshqanday payda týspeytini belgili.

Demek, Últtyq qordaghy aqsha el ekonomikasyn, bankterdi, tengening ýzdiksiz qúldyrauyn ústap túru ýshin júmsalatyny anyq. Toqaevtyng aituynsha, elde 90 milliard dollar kóleminde halyqaralyq rezerv bar kórinedi. Búl kóp qarjy emes. Egerde әlemdi jaylaghan Koronavirus indetimen múnay baghasynyng qúlauy osylay kem degende 5-6 aigha sozylatyn bolsa, әp-sәtte joq bolatyn tatymsyz aqsha. Al, naghyz daghdarys, әleumettik jarylys sol kezde bolmaq.

Qazirding ózinde koronavirusqa baylanysty shaghyn jәne orta biznes ýlken shyghyngha bata bastady. Júmyssyzdyq beleng aluda. Tenge qúnsyzdanuyn jalghastyruda. Múnyng sebebi nede? Eng ókinshtisi, tәuelsizdikke qol jetkizgen jyldardan beri, býginge deyin biz tek shiykizatqa qúrylghan ekonomikany ghana qúrdyq. Memleket qarjysy eshqanday payda әkelmeytin EHRO sekildi kórmelerge, kók tiyndyq kirisi joq, jobalarmen forumdargha júmsaldy. Óndiris damymady. Daghdarysty jaghdayda eldi sýirep shygharatyn ónerkәsip oryndary joqtyng qasy. Al, sonyng zardabyn endi tartyp jatyrmyz. Koronavirus pen múnay baghasynyng qúlauyna baylanysty elde tauar baghasy qymbattady yaghny inflyasiya órshidi, júmyssyzdyq bastaldy, tengening dollargha shaqqandaghy baghamy kýrt ózgerdi yaghny devalivasiya jýrdi. Halyqty aitpaghanda búghan Ýkimetting ózi dayyn bolmay shyqty.

Ras, qysqa merzimdi sharalar qolgha alynyp jatyr. Biraq jaghday 4-5 aigha sozylyp kete beretin bolsa, ne bolmaq? Ýkimetting qanday jospary bar? Belgisiz.

Azamathan Ámirtaydyng әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz

9 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2146
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2551
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2365
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1661