Dýisenbi, 13 Mamyr 2024
46 - sóz 6242 5 pikir 5 Aqpan, 2020 saghat 10:12

«Atadan púl qalghansha, úl qalsyn!»

Qazaq halqy da ózge júrttay balanyng qadirine jete bilip, ony qasterlegen. Jaqsylardyng auzynan shyqqan balalar jayynda myna bir sózder «Balaly ýy bazar, balasyz ýy qu mazar», «Balanyng óz yrysy ózinde», «Er adamnyng aldynda ashylatyn esigi bolsyn, әiel adamnyng aldynda terbeletin besigi bolsyn» degen danalyq sózder tekke aitylmasa kerek. Shynynda da adam balasy ýshin ózining ómirining jalghasy bolatyn ata men ana sózin, onyng isi men múratyn algha aparushy — baladan artyq baylyq bar ma?

Biraq biz osynau baylyghymyz, baqytymyz balalarymyzdyng qadirin jete bilemiz be? Qanaghatsyz adamnyng kózi toymaytyn aqsha men dýniyening sonyna týsip ketken joqpyz ba? Ras osy kýni otbasyndaghy bala sanyn shekteu keyingi jastarda kýnnen-kýnge etek alyp barady. Keybir erli-zayyptylar otbasynda tek eki ghana bala bolsa jetkilikti dep oilaydy. Búl, әriyne dúrys emes.

Myna bir qarapayym mysalgha nazar audarayyqshy. Qalamyzdaghy perzenthana auruhanasynda ózining sәbiyining jaryq dýniyege әkeluin kýtip jýrgen jas ana: «Ekinshi sәbiyimdi kýtip jýrmin. Birinshi balam qyz bala. Endi joldasymyz ekeumiz úl bolsa eken,- dep tileudemiz. Shirkin-ay, úl bolsa eken!» deydi.

- Eger de osydan aman-esen qol-ayaghynyzdy bauyrynyzgha alghan song keyin taghy da sәby sýy oiynyzda bar shyghar? – degen saualgha:
- Jogha, atay kórmeniz, osydan úl tusam endi bizge balanyng keregi joq, - dep jauabyn short kesti.

Demograftardyng anyqtauy boyynsha, eger barlyq otbasynda eki baladan ghana bolsa, onda halyq sany údayy qemy beredi. Sebebi, eki bala tek әkesi men sheshesining ornyn ghana basady. Al ómirde erte qaytys bolyp ketetinder bar, erjetse de bir sebeptermen ýilenbeytinder bar, Ýilense de balasyz qalatyn azdy-kópti erli-zayyptylar taghy bar. Mine, qoghamda osylay kezdesip otyratyn olqylyqtardyng ornyn toltyru ýshin, otbasynda eng kem degende ýsh baladan bolu kerek. Ýsh bala bolghan jaghdayda ghana halyqtyng búrynghy sany kemimeydi, óspese de bir dengeyde saqtalyp túrady. Sonday-aq, tek tórtinshi balada ghana halyq sany jedel óse bastaydy eken.
Balalardyng azdyghy, yaky kóptigi otbasynyng beriktigine de ýlken әser etedi. Balasyz nemese balasy az otbasy túraqsyz bolatynyn kim bilmeydi?! Múnday jaghday jastardyng otbasyna atýsti qarauyna sebepshi bolady.
Al kóp balaly otbasy túraqty әri berekeli bolyp keledi. Ondaghy balalar jasynan bireuge kishi, bireuge ýlken bolyp bir-birin sýiep, bauyrmal bolyp ósedi. Keyin óskenneng song da olardyng boyynan ýlkenge-iltipat, kishige-qamqorlyq siyaqty izgilik qasiyetteri bayqalyp túrady. Óitkeni olar bir-birimen aralas-qúralas, tay-qúlynday tebisip ósip, birin-biri jetektep erjetedi. Myna bir mysal ómirden alynghan.

Perzenthanadang besinshi balasyn alyp shyqqan ana bylay deydi:
- Osy kishkentayym dýniyege kelmey túrghanynda keybir qatar qúrbylarym: «Ói, ózing óle almay jýrsing be? Tamaghyng men kiyimindi әzer tauyp otyrghanda, myna ishindegindi qayteyin dep edin», — dep qaghytsa, keyin tolghatyp auruhanagha týskende dәrigerler de «ýiinizde balanyzgha kiygizetin kiyimderiniz syimay bara jatyr ma?», - dep bas shayqasty. Áu basta orynsyz atyma aitylghan keybir asyghystau sózderdi kónilime jyldam alatyn basym: «Ár balanyng óz nesibesi ózinde. Tórt bala ósip jatqan ýide, besinshi balagha da oryn bar» dep jauap beretinmin. Ishtey Alla taghalanyng bergen baylyghy— balalaryma shýkirshilik etip, úiyghan otbasymnyng basyndaghy baqytty ómirine tәubә etip otyramyn.

Jasyratyny joq, alghashqy balasyn jastyqpen bolmasa týrli sebeptermen aldyrtyp tastaghan keybir nәziktiler keyin baghy janyp, otbasy oshaghyn jaqqan kýnde de bala kótere almay, bir sәbiyge zar bolyp, ishtey egilude. Óz qoldaryn ózderi qalay kessin?! Sóitip, olardyng ómirdegi eng basty baqyt — ana bolyp, bala sýng quanyshyna qoldary jetpey, qúr sýlderi jýredi.
Bizding keleshegimiz - balalar. Olardyng kýlkisimen ghana tirshiligimiz mәndi. Osy kýni balany asyrau mәselesin tym kýrdelendirip jiberdik. Ákelerding kóteretin jýgin әielder óz moynyna artyp aldy. Býginde 4-5 bala sýiip, sharshaghan, ashynghan analar alangha shyghatyn boldy. Balasyn tuyp bergen jaryna jaghday jasaytyn erleri әielderin ereuilge shygharyp qoigha esh namystanbaydy. Osyndayda oiyma óz anamyzdyng jankeshtiligi, tózimdiligi oralady. Analarymyz júmys istemey, ýidegi onnan astam balany asyrap, әkemizding әkelgen tabysyn úqsatyp, joghary bilim berip, ómirden óz ornymyzdy tabuda temirqazyq boldy. Eshkimge alaqan jayghan joq.
Qazir biylikting beti beri qarady. Ana men balagha qoldan kelgenshe jaghday jasaugha tyrysyp jatyr. Jas ata-analar ýkimetting bergen azyn-aulaq jәrdemaqysyna auzyn ashyp otyra bermey, qúmyrsqaday qybyrlap qaraket jasasa, enbegi esh ketpegen bolar edi.

IYә, bala - baylyq әri baqyt. Danyshpan halqymyz: «Atadan púl qalghansha, úl qalsyn» dep bilip aitqan eken-au.

Júldyz Toybekting әleumettik jelidegi jazbasynan

Abai.kz

5 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1968
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2323
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1903
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1562