Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Kórshining kólenkesi 8685 18 pikir 21 Qantar, 2020 saghat 22:25

Qazaq óz múnayyn satayyn dese, Kremli kelispey otyr...

Qazaqstannan múnay importtaugha Resey rúqsat bermey otyr. Búl Belorussiya preziydenti Aleksandr Lukashenkonyng mәlimdemesi. RIA Novostiy habarlady.

"Eger Resey kelisetin bolsa, Qazaqstan bizge múnay jetkizui mýmkin. Qyzyq... Bizding odaqtasymyz basqa odaqtasymyzdan múnay tasymaldaugha kelisim bermey otyr. Múnay jetkizuge baylanysty jaghday osynday. Jәne biz búl mәseleni sheshuimiz kerek", depti belarus basshysy.

2019 jyldyng 31 jeltoqsanynda Belorussiya men Resey basshylary telefon arqyly múnay mәselesin talqylaghan. Sóitip, taraptar ortaq kelisimge kele almaghandaryn mәlimdegen.

2020 jyldyn 1 qantarynda Resey Belorussiyagha múnay eksporttaudy toqtatty. Sol kýni Belorussiya Resey múnayyna shekteu qoyghan.

Sosyn Aleksandr Lukashenko qaramaghyndaghy qúzyrettilerdi jiyp, shúghyl kenes ótkizdi. Reseymen kelissózderdi toqtatyp, orys múnayyna balama tabudy tapsyrdy.

Osynyng aldynda Belorussiya basshysy eger Reseymen kelisim bolmaytyn bolsa, Minski múnaydy Polisha arqyly reverspen tasymaldaytynyn jәne "Drujba" múnay qúbyryn kәmpeskeleytinin aitqan. Sonday-aq, Minski janaghy "Drujba" magistralimen AQSh nemese Saudiya múnayyn Polisha arqyly tasymaldau jolyn da qarastyryp jatqany belgili bolghan.

Belorussiyanyng viyse-premieri Dmitriy Krutoy Ukrainadan, Polishadan, Baltyq elderinen, Qazaqstan men Ázirbayjannan múnay jetkizu mәselesin talqylap jatqanyn habarlady. Keyin Belarussiya norveg múnayynyng 80 myng tonnasyn satyp alghany turaly aqpar tarady.

Búghan deyin, 10 qantar kýni Aleksandr Lukashenko orys múnayyn satyp alu boyynsha Reseymen kelesimge kele almaudyng basty sebebi - Reseyding óte qymbat bagha úsynyp otyruy degen.

"Múnay boyynsha Resey preziydentimen ne ýshin kelise almaghanymyzdy eki auyz sózben aitugha bolady. Sebebi, Resey múnaydy olardan satyp alghanymyzdy jәne әlemdik naryq baghasynan әldeqayda qymbatqa satyp alghanymyzdy qalap otyr. Múnaydy qaydan kórip edinizder?! Sondyqtan men bas tarttym.

Eger Resey óz múnayyn әlemdegi naryq baghasymen jetkizbeytin bolsa, biz múnaydy basqa jaqtan izdeytinimizdi aittym. Qazir biz izdep jatyrmyz jәne taptyq ta!", dedi Lukashenko.

15 qantar kýni  QR Energetika ministrligi Belorussiyanyng "Belneftehiym" konserni múnay jetkizu boyynsha súranys jibergenin habarlaghan.

"Bizge "Belneftehimnin" ótinishi kelip týsti. Atalmysh vedomstvonyng ókilderi múnay jetkizu mәselesi boyynsha bizge kelmekshi. Belorussiyanyng súranysyn da qarastyratyn bolamyz", dedi ministr Núrlan Noghaev.

Aytpaqshy, 2019 jyldyn jeltoqsanynda QR Energetika viyse-ministri Áset Maghauov Belorussiya múnay shiykizatyna qyzyghushylyq bildirip otyrghanyn aitqan.

"Belorussiya múnay shiykizatyna qyzyghushylyq bildirip otyr. Olar nafta, gazoyl sekildi zauyt júmystaryna qajetti shiykizattargha, sonday-aq múnaygha súranys bildirude. Kelissózder barysynda jalpy kólemi 3,2 million tonna múnay shiykizatyn týrli transport týrleri arqyly jetkizu jayy aityldy. Kelissózder әli jýrip jatyr. Ortaq konsensusqa keldik. Endi biz memleketishilik proseduralardy jýrgizuimiz kerek. Atap aitqanda, basqa ministrliktermen aqyldasuymyz kerek. Ghylymiy-qúqyqtyq saraptama jasaluy kerek. Biz Belorussiyamen ortaq kólemge kelisken son, ol múnaydy jetkizu marshrutyn Reseylik әriptesterimizben sóilesuimiz qajet", degen edi Maghauov.

Aytpaqshy, býgin Belorussiya múnay eksportyna qoyghan shekteudi alyp tastaghany belgili boldy.

Taqyrypqa túzdyq. Abyroy bolghanda Qúday qazaqqa múnaydy beripti. Áytpegende qaytpek ekenbiz... Qazir sol múnaydy shetelge saudalap kýnimizdi kórip otyrghan elmiz ghoy. Últtyq qordy da sol múnaydyng aqshasymen toltyramyz. Budjetting de jyrtyghyn sol múnaydyng aqshasymen jamaymyz. Kýn demey, týn demey qara jerden soryp jatqan sol múnaydyng 80%-gha juyghy eksportqa ketedi eken. Budjetting 50%-yn múnay saudasynan týsken qarajat qúraydy-mys.

Biz múnay satudy 100 jyl búryn bastaghan edik. Áli satyp kelemiz... Osy uaqytqa deyin kimderge múnay satpadyq?! Italiya, Fransiya, Gollandiya, Shveysariya, Ispaniya, Rumyniya, Gresiya, Qytay, Horvatiya, Koreya, Ýndistan, Portugaliya, Japoniya, Litva, Malita, Polisha, Kanada, Úlybritaniya, Týrkiya t.b. bizding múnaydy satyp alyp jatqan elder. Júrttyng bәri qúmartqan qazaq múnayyn endi beloruster da satyp almaq bolyp edi...

Byltyr Belorussiya basshysy Reseyden lastanghan múnay kelip jatqanyn aityp dabyl qaqty. Qúny 2,5 milliard dollardy qúraytyn, 37 million barreli múnaydyng lastanghanyn aitty. Qúbyr Reseydiki. Belorussiya Reseyden sol ýshin ótemaqy súrady. Mәskeu moyyndady. «Múnay qúbyryn jaramsyz etu» baby boyynsha qylmystyq is qozghady. 4 adam qamaldy.

Reseyding lastanghan qúbyrynyng kesiri qazaq múnayyna tiymedi dey almaymyz. Óitkeni, Qazaqstan «Atyrau-Samara» qúbyry arqyly Belorussiyagha odan әri Europagha jylyna 15 million tonna múnay jiberip otyr. Ol múnay janaghy Reseyding qúbyry arqyly ótip jatyr. Osynyng bәrin egjey-tegjeyli saraptaghan Aleksandr Lukashenko endi múnaydy qazaqtan satyp alghysy keletinin aitqan.

Qazaqtan múnay satyp alu Lukashenkonyng qalauy. Bizdikiler de búghan ketәri emes. Qúday bergen múnay bar. Satyp alsan, minekey degeli túr. Qazaqstan da, Belorussiya da, Resey de ekonomikalyq odaqty qúrushy elder. Odaq ayasynda bir-birine tauar satugha qúqyly elder. Sóite túra Kremli kónbepti.  Aleksandr Lukashenkonyng ózi aitty.

Qazaqstannyng da, Belorusting de Kremlige kiriptarlyghy jasyryn emes qoy. Qúbyry lastanyp, qyp-qyzyl shyghyngha batyp jatqanyna qaramay Resey bәribir óz múnayyn qymbatqa satqysy keledi. Eki tenge bolsa da, Mәskeuding qaltasyna týskenin qalaydy. Qazirding ózinde «aq orys pen sary orystyng saudasyna qazaqtar talasyp jatyr» dep, orys aqparaty oibaygha basqan.

Múnay – Qazaqstan ekonomikasyn óltirmey túrghan eng negizgi tauar. Biz әlem boyynsha múnay satushy elderding aldynghy qataryndamyz deydi astana jaqtaghy aq jaghalylar. Búl maqtanysh pa, әlde siz ben bizdi qoyshy, ózderin-ózderi aldarqatu ma, әiteuir óndelmegen shiyki múnaydy ayamay satyp jatyrmyz. IYә, Qytaygha da, basqasyna da satyp jatqan sol múnaydy Resey rúqsat berse belorusterge de satar edi. Biraq, Resey tisindegisin onay bere qoyatyn ba edi... Osymen tәmam.

Budjetting 50 payyzy sol múnaydyng aqshasy ekenin de, sol múnaydyng 80 payyzy shetelge eksporttalyp jatqanyn da jogharyda aittyq. Múnay satu memleket ýshin múqtajdyq. Al qatardaghy siz ben biz ýshin she? Odaq ortaq deydi. Sóite túra satylatyn múnay ýshin de Kremlidegi kijireygenderding qas-qabaghyna qaraydy... Áne, kórding be?!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

18 pikir