Бүгін - «Abai.kz» ақпараттық порталының ақ адал досы, шын жанашыры, көрнекті ақын, белгілі публицист Талғаш Ешенұлының туған күні.

Редакция ұжымы атынан Талғат Ешенұлын туған күнімен құттықтай отырып, шаңырағына бақыт, шығармашылығына табыстар тілейміз.

Төменде Талғат Ешенұлының бір топ өлеңдерін ұсынып отырмыз.

«Abai.kz»

 

КӨКТЕМСІЗ...

Иірімнен күлкі үйіріп,

дір ете қалып, толқындап,

үзіле бере құйылып,

рауандай ойнап, жарқылдап -

 

әйнекке қонған мөп-мөлдір,

гүл мойынына ілінген

моншақтарынан көктемнің

сізді көрдім ғой бүгін мен!

 

Тоңазып түнгі жаңбырдан,

көктемгі шықты таң ата

теріп жүр екем, қалдырған

сіз екен деймін, о, ботам!

 

Терезедегі лағыл шық,

бәйшешектегі лағыл шық -

жан нұрымменен шағылысып,

таңымнан әр кез табылшы!

 

Қараймын көкке мейірмен,

мөлдір аспанның әні - сіз.

Қараймын жерге мейірмен,

мөлдірегеннің бәрі - сіз.

 

Сізге айналып кетті енді

дүние мынау, не қылам ?..

Сіз деп ағады көктемгі

көзімнің тамшылары да!

 

АЛМАТЫ ВОКЗАЛЫ

Алматы вокзалы.

Жол - тарау, терісайырық.

Түн.

Шойын рельстер тыншыған.

Тыншыған дүниенің көкірегін қарс айырып,

перронда ән айтты бір сыған.

 

Ән айтты бір сыған, көңілімді босатты -аққудың дауысы сыңсыған.

Көзімнен шым-шымдап ып-ыстық жас ақты,

жас деймін өртеген мұң шығар ?!

 

Өртеген мұң шығар - жанымның у-балы,

бөлісіп ішуге кім шыдар ?

Кім шыдар, ойладым мен өзің туралы,

кімді ойлап тұр екен бұл сыған ?

 

Алматы вокзалы.

Жол - тарау, терісайырық.

Мұңға құл - бір қазақ, бір сыған.

...Дерт алған әсершіл жүректі қарс айырып,

беу, ғұмыр, бір күні тыншығар

 

ДЕЖАВЮ

Жаңбырлы күз жеткен кезде

жолығыстық, тағдыр ма ?

Бұл не, мөлт-мөлт еткен көзде -

жас па, әлде, жаңбыр ма ?

Жаңбырлы күз жеткен кезде

Айырылыстық, тағдыр ма ?

Бұл не, мөлт-мөлт еткен көзде -

жас па, әлде, жаңбыр ма ?

 

Өрекпіген өтті кез де,

Жас құрғаған, жаңбыр да...

Бірдеңе мөлт етті көзде,

бұл не тағы, тағдыр ма?!

 

ЕСТЕЛІКТЕР

Естеліктер - көктемді ойлап құса толы өміріңді ұзарту;

естеліктер - өткен жаз бен қайтқан қаз һәм кеткен жар;

естеліктер - ләззаты мол азаптарға құмарту,

неткен у бұл, неткен бал ?!

 

Естеліктер - ақыр соңы батар күндей, көлеңкедей жоғалар,

тамызықтап жанған аспан астындағы сенделу;

естеліктер - шыр-шыр етіп көкірегіңді паналар

сағынышпен емделу;

 

Естеліктер - уақыт пен сезіміңнің тұтқынынан шыға алмау;

естеліктер - той, қуаныш, мұң, өкініш, үрей, кек;

естеліктер жүрегімнің күл-паршасын шығарды-ау,

уатқандай шыны әйнек!

 

СІЗГЕ...І-ӨЛЕҢ.

Қойылмаған сауалдар,

алынбаған жауаптар,

яғни,

ұялшақтық қып-қызыл,

самарқаулық тәкаппар

белгілі де белгісіздеу себеппен,

күнде, кейде кенеттен

құлазыған тағдырымызды астаң-кестең еткенде,

ауыр әрі аяулы бір мұң кештік.

 

...Музыкаға елігіп,

Менің осыны айтқым келген.

 

Тыңдамайсыз, тынасыз.

Көлеңкеңізге ашына сізді ырықсыз түсінем,

сіздікі де дұрыс шығар.

сезім ақыл емес қой,

махаббатта ақыл жоқ!

Ал, менің айтпақ болғандағым -

бәйшешектей армандарым,

бәлкім, менікінің бәрі сонда,

білместік?

 

Расында ойласам ше,

оралмайтын іңкәрліктер қызыққа,

құштарлықтар ерлікке;

сүйілмеген еріндер мен биленбеген вальстер;

уәдесі мол кештер болсын,

жетпей қалған уақыт та,

жалпы,

«осы естеліктер - өткір пышақ тәрізді»

мыңға мәнсіз,

кімге ыстық?

 

Бірақ бар ғой,

күзді ұзатқан тырналардың әнінен;

көктем иісі бұрқыраған бұлттардан;

әр қыз сыйлаған әдеміліктен,

әдемілік боп жеген үміттен;

тосу мен айырылысудан;

қашу мен сағыныштан;

тағы, тағы, тағысынан

жерініп жүріп, бәрібір,

жеті ішектің қоңыраулағанындай

тапсам дейсің үндестік!

 

...Музыкаға елігіп,

сіздің де осыны айтқыңыз келетіндей.

 

ТҮНГІ НОВЕЛЛА

Қытықтайды мазақтап,

самсаған шам жымыңы.

Шақырады ләззатқа

Алматының іңірі.

 

Таңды ұрып таңдарға,

үкі-жандар жүр саулап,

кафелерде, барларда

шөлмектерден күлкі аулап.

 

Біз де сондай екенбіз,

елеуреген екі ерке!

Әңгіме айттық екеуміз,

әлди айтты бөтелке.

 

Сіз айтасыз:

- Бәрі мас!

- Мастыққа жын ереді.

- Жалғыздық ше?

- Ол, рас,

мұңға сүйрей береді.

 

Мен айтамын:

- Бір сәттік

ләззат құны - төсекте!

Сіз құптайсыз:

- Бұл шаттық -

әзәзіл, не десек те...

 

Қысықкөз шам сығырайып,

білтесінде түн еріп,

сіз қаласыз мұңайып,

мен қаламын түнеріп.

 

Толқиды әуен талайсыз,

тағдыры боп талайдың.

Терезеге қарайсыз,

терезеге қараймын.

 

Көз бен әлем - көктүнек,

тағы шарап алғыздық.

Жүрек төрін тепкілеп,

твист билейді жалғыздық.

 

Жақындайсыз абайсыз,

құшағыма ораймын.

Көкжиекке қарайсыз,

көкжиекке қараймын.

 

Бода-бодасы шығып,

Ай боздайды - сыңарсыз.

Біреуді жан ұшырып,

сіз де іздейтін шығарсыз.

 

Мен де өңімде, түсімде

іздеп жүрем - мәңгіге

жалғыз қалмау үшін де.

...Айтыңызшы әңгіме !

 

ТАБИҒАТТЫҢ БАЛАЛАРЫ

Аспақ едім оң қолымды

жұп-жұмыр ақ төсіңе,

жанарыңмен таңқалулы

қарадың да тесіле,

 

солқ-солқ етіп жылай бердің,

сосын жаспен тазарып,

құшағыма құлай бердің -

ысып, суып, бозарып.

 

Көңілдегің, көзіңдегің -

өрекпіген, өпкенің.

Үзілгенің, езілгенің -

әнтек дір-дір еткенің.

 

Әлің құрып, көз ілгенің -

бір рахат күй шеккенің.

Гүлдеп тәнің, сезімдерің,

гүл боп неге кетпедің!

 

...Жамалыңды бүркеп, қызық,

керілдің де, көсіле,

оң қолыңды сылқ еткізіп

аса салдың төсіме.

 

ВИВАЛЬДИ. МЕЗГІЛ ЭЛЕГИЯСЫ

Қысқы бұрқасын сағыздай созған түндердің

тасбақа күйі - кеудемде.

Тас төбеме әкеп Айды шалқадан ілген кім,

тағы да бір түн келген бе?

 

Қар астындағы көктемді күткен гүлдердің

сағыныштары - бойымда.

Сәуір туды ғой, сағынтып мені жүрген кім,

салғызып сарыуайымға?

 

Жазғы бақтағы жалғызаяқты сүрлеудің

саяқ тағдыры - басымда.

Кімнің соқпағы қайда бастарын білген кім?

Досың ба өмір, қасың ба?

 

Күзгі жел үзген жапырақтардай күндердің

шарасыздығы - көзімде.

Ту сыртымдағы айнадан сылқ-сылқ күлген кім?

Уақыт па?

Уақыт өзім бе?

 

Сізге. ІІІ-өлең

Сізбен бірге жүрген уақыттың

мөлдіреген тамшыдай,

жәудіреген ботаның көзіндей моншақтарын

үлбіреген шәлідей жүрегіме орап,

жан адамға көрсетпей тығып қойғам.

 

Жалғыз қалсам жан адамға білдірмей

соны ғана алданыш қып отырар едім.

Қара мақпал түннің жанарындай айдың сәулесіне,

шам жарығына ойнатып,

шашу етіп шашар едім:

 

түнгі қала аспанындағы көңілді фейерверк пе;

теңіз табанындағы отты тетра балықтарының салтанат биі ме;

ұста балғасының астындағы шоқ ұшқындары ма;

сіздің шәйі көйлегіңіздің етегін көмкерген жылтырақ әшекейлер ме?..

Әйтеуір, әлем нұрға шоматын.

 

Нұрға шомып отырып күлер едім -

тапқаным үшін қуанғаным ба?

Жылар едім -

жоғалтқаным үшін өкінгенім бе?

Сағынар едім -

сағыныш жасын көктемгі сергек желдің өзі құрғатып үлгере алмас еді.

 

Бірте-бірте жан азабы айнымас дертке алмасатын.

Дерт менің мәңгілік тыншымайтын қимас әніме айналатын.

Тыншымай, тынбай, үздіктіріп, үзілтіп шырқалып жататын.

 

Сол сәттегі әсершіл жүректің күйін айтсаңызшы:

сыған гитарының әуезді ішектеріндей ме;

бұлбұлдың көмейіндегі нәзік бүлкілдей ме;

гүлмен ойнаған көбелек қанатының тербелісіндей ме;

сіздің қас қағысыңыздай ма?

 

...Сізбен бірге жүрген уақыттың

мөлдіреген тамшыдай,

жәудіреген ботаның көзіндей моншақтарын

үлбіреген шәлідей жүрегіме орап, аялап сақтап жүрмін.

 

Жан адамға көрсетпеймін.

Жан адамға білдірмеймін.

Тек өзіңіз келсеңіз көрсетем.

Тек өзіңіз келсеңіз білдірем.

 

МИЛОСТА ТУҒАН ВЕНЕРА

«Ақ мәрмәрден қашалған

тәңірінің сұлбасы».

Тәңірі сонда...

Қашаннан,

тәңірі сонда ұрғашы?!

 

Еркелік кернеп бойыңды,

қарайсың әнтек үзіле.

Сені кім қолдан айырды,

қолы жетпестің бірі ме?

 

Жаныңды жеген ойыңды,

байлайсың үнсіз тіліңе.

Сені кім тілден айырды,

тілі жетпестің бірі ме?

 

Не мөлдіреген көзіңде,

жүзіңе тұнған мың сұрау?

Тәкаппарлығыңды сезімге

жеңдіргің келмей тұрсың-ау.

 

Міндет пе, бірақ айтылу,

сөзден де биік бар құдай.

Адамға бұйырмайтұғын

тәңірі мінез паңдық-ай !

 

Қалайша ойлап тапқамыз:

тәңірінің сұлбасы -

жұп-жұмсақ қана ақ бәдіз,

нәп-нәзік қана ұрғашы.

 

БЕТХОВЕН. «АЙ СОНАТАСЫ»

Елегзітпесін ессіз түн,

«Ай сонатасын» қой, панам:

 

өмір өзгеше айтар сыр,

өмір өзгеше айтар ән;

 

адыра қалар сөз бен тіл,

арыда ойын-той қалар;

 

төменнен қара Жер қарар,

төбеңнен сары Ай қарар;

 

қоңыр қонжықтай бұлттардан

қоңырдан қоңыр ой тамар;

 

шам жарығынан дене ысып,

құс қанатынан бой тоңар;

 

әп-сәтте уыз сезімің

ақ жұмыртқадай шайқалар;

 

жалпыдан қалған көңілің

жалқы қалғаннан жай табар -

 

Қайтадан, тағы қайтадан,

«Ай сонатасын» қой, панам!

 

БАУЫРЫМА

Уа, бауырым!

Қобдалық,

тәшкендік һәм өлгейлік!

Қазақтың бір баласы

Тілдей осы қағазға

Датын жазды көлдей қып.

 

Алтайдай зор еңселім!

Жарық күнде жау тиіп,

жаттан құқай көрсе елім,

Құйысқаным көтерілсе,

Суырылар деп қынынан

Ес тұтатын семсерім!

 

Қара орманым!

Телегей көк теңізім!

Абадандай атамның,

Алтын құрсақты анамның

Махаббатынан жаратылған егізім!

Тілін тығып ауызына,

Ділін тығып бауырына, 

Сары майдай сақтап отырған негізім!

 

Қонысы екі жарылған,

Өріс-оты тарылған

Байтағым!

Шалдарының ет жүрегі елжіреп,

Балаларының тұлымшағы желбіреп,

Атажұртқа қашан, қалай қайтарын

Кім біледі?

Соқыр, мылқау, керең болса ұлығым,

Арызымды кімге барып айтамын?..

 

Қамаудағы қасқыр боп,

Сағынышың тасқын боп,

Сен де жүрсің,

Қанша рет

Қара түнде Қажытайдай қашқың кеп.

Мен де жүрмін,

Қанша рет

Қара түнде есігімді аштым кеп –

Жалғыз қара көрінсе емірене құшағыма басқым кеп.

 

Сен ол жақта көзің жасқа тұнып бір,

Мен бұл жақта көкірегім ұлып бір,

Қарға адымда қауыша алмай отырмыз –

Шекарада құлып тұр.

 

Уа, бауырым!

Кілт төресі - жүректегі кілт бұл.

Ашылмайтын есікті топсасымен жұлып кір!

Қара басың қанды сайда қалса да –  

Емшектегі баланы ел шетіне іліктір!

 

Мойынымызға заман салған сынақ бұл,

Бір жауабын біз ғана таба алатын сұрақ бұл:

Қуат қылсаң – өз еліңді қуат қыл,

Суат қылсаң – өз жеріңді суат қыл.

Жыласаң да, күлсең де

Отаныңда жылап, күл!

Қара басың қанды сайда қалса да –

Ұлды жеткіз –

«Алла жар» деп артынан жүгеніңді лақтыр!

 

Сенің басың – ноқталы,

Менің басым – оқ-дәрі:

Ұлы дала оянып, ақ таңымның атқаны,

Ұл-қызымның шұрқырасып жатқаны,

Астананың жымың қаққан оттары,

Масайраған, маужыраған шақтары – 

Бәрі-бәрі қуантады,

Қорқытады нақ тағы.

Шаңырағымда қырық рулы ұлыс бар,

Қазақстан көгерсе екен деп тілеп,

Зар қып жүрген жоқ бәрі.

 

Жұртты көріп маңайдағы бүлінген,

Ұлтты көріп өз жанынан түңілген,

Сен қорқасың айырылам деп тілімнен,

Айырылам деп ділімнен.

Ол қорқыныш қорқыныш па,

Мен қорқам:

Айырылам ба деп елден мына түріммен!

 

Бәрін қазақ көтерген,

Бәріне де еті өлген: 

Қайыр күтпей біреуден я бүгіннен,

Қысылғанда Құдайына ғана жүгінген.

Тек мемлекетімнің болашағынан қорқамын –

Әрнеге бір жалтақтап,

Әркімге бір жүгірген.

 

Уа, бауырым!

Менің жаным, сенің жаның тегіннен

Бабаларымның қан мен тері төгілген,

Аналарымның жас пен сүті төгілген

Жерұйықты сақтау үшін

Қарызға ғана берілген:

Қарыс сүйем жерімізден айырылсақ,

Бізге ұжмақ бола алмайды өмір де,

Бізге жаза бола алмайды өлім де!

 

Уа, бауырым!

Қобдалық,

тәшкендік һәм өлгейлік!

Қазақтың бір баласы

Тілдей осы қағазға

Датын жазды көлдей қып.

 

Әуелден-ақ тағдырымыз алағай да бұлағай,

Сен ешкімге қарамай,

Ештеңеге қарамай,

Көшің түзе!

Бұқараңды баста, кел.

Азаппен кел, тозақпен кел,

Қаш та кел,

Ұрым-Қырым ас та кел.

Көшің түзе!

Күтпесе де ұлығы,

Көзі төрт боп тосқан ел.

 

Көрсек – бірге,

Туған елдің тойында

Бостандықтың шәрбат дәмін татайық.

Өлсек – бірге,

Туған жердің сайында

құшағымыз ажырамай жатайық!

 

Астана

Abai.kz