Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Janalyqtar 3718 0 pikir 2 Tamyz, 2011 saghat 08:48

Ghalym BAQYTKEREYÚLY. Qúlshylyqsyz músylman qanshalyqty músylman?

Asa qamqor erekshe meyrimdi Allanyng atymen bastaymyn!

Alla Taghala adam balasyn Ózine qúlshylyq etu ýshin jaratty. Jәne olargha Rabbylaryna boy úsynyp, qúlshylyq etuding qajettiligi jan-jaqty eskertilude. Biraq, dýnie qyzyqtaryna  aldanyp, solargha bastary baylanyp qalghan keybir jandardyng Alla Taghalagha qúlshylyq etuge mýlde yqylastary joq. Sondyqtan da olar  týrli uәjder aita otyryp qúlshylyq etuden bastaryn  arshyp almaq boluda.

Osynday jandardyng keybireui «men qúdaygha senemin» deydi de, sonysymen ózining Alla Taghalanyng aldyndaghy bar paryzdarynan qútylghanday sezinedi. Biraq, shyndyghyna kelgende «senemin» degen sózding salmaghy auyr. Óitkeni, senumen adamnyng Allanyng aldyndaghy bar mindeti bitpeydi. Kerisinshe, senu adam ýshin oryndaugha tiyisti diny mindetterining bastauy bolyp tabylady.

Búl mindetterding ishinde qatang súralatyny Alla Taghala belgilegen paryz amaldar. Osy amaldardy qalay oryndauyna baylanysty adamnyng senimining qanshalyqty myqtylyghy, onyng dindar retinde nege túratyny anyqtalady. Sondyqtan da «men Allagha senemin» dep, biraq, mýmkindigi bola túra odan әri baspay qalatyn músylmannyng  senimi imannyng eng әlsizi bolyp tabylady.

Asa qamqor erekshe meyrimdi Allanyng atymen bastaymyn!

Alla Taghala adam balasyn Ózine qúlshylyq etu ýshin jaratty. Jәne olargha Rabbylaryna boy úsynyp, qúlshylyq etuding qajettiligi jan-jaqty eskertilude. Biraq, dýnie qyzyqtaryna  aldanyp, solargha bastary baylanyp qalghan keybir jandardyng Alla Taghalagha qúlshylyq etuge mýlde yqylastary joq. Sondyqtan da olar  týrli uәjder aita otyryp qúlshylyq etuden bastaryn  arshyp almaq boluda.

Osynday jandardyng keybireui «men qúdaygha senemin» deydi de, sonysymen ózining Alla Taghalanyng aldyndaghy bar paryzdarynan qútylghanday sezinedi. Biraq, shyndyghyna kelgende «senemin» degen sózding salmaghy auyr. Óitkeni, senumen adamnyng Allanyng aldyndaghy bar mindeti bitpeydi. Kerisinshe, senu adam ýshin oryndaugha tiyisti diny mindetterining bastauy bolyp tabylady.

Búl mindetterding ishinde qatang súralatyny Alla Taghala belgilegen paryz amaldar. Osy amaldardy qalay oryndauyna baylanysty adamnyng senimining qanshalyqty myqtylyghy, onyng dindar retinde nege túratyny anyqtalady. Sondyqtan da «men Allagha senemin» dep, biraq, mýmkindigi bola túra odan әri baspay qalatyn músylmannyng  senimi imannyng eng әlsizi bolyp tabylady.

Iman ekining birine berilmeytin, al berilgen adamgha zor iygilikterge jol ashylatyn qún jetpes qazyna.  Óitkeni, iman adamnyng «bes kýndik» ómirin   mәngilik baqytty ómirge jalghaydy. Al, imansyz adamnyng ómiri bar isteri zaya ketken týrde mәngilik azapqa úlasatyn bolady. Sol sebepti de adamgha ózinde bar az ghana senimin qasterlep, ony úlghaytugha meylinshe tyrysqan jón.

Allanyng rizalyghy ýshin atqarylatyn qúlshylyq amaldar arqyly adamnyng jany tazaryp, kókirek kózi ashylyp, onyng әlsiz senimi myqty imangha ainaldy. Al, qúlshylyq joq jaghdayda adamnyng jany ýzdiksiz lastanyp, kókiregi kórge ainalyp, ol  ózining bolymshy seniminen de  airylyp qalatyn bolady.

Osylay ózinde bar seniminen  ayrylyp qalmas ýshin de Alla Taghala adam balasyna qúlshylyq etudi mindettedi. Al, sonyng ishinde qatang talap etiletin qúlshylyqtar bes uaqyt namaz oqu, tabysynan zeket beru, bir ailyq oraza ústau, jәne mýmkindik bolsa qajylyqqa baru. Búl paryzdardyng qanshalyqty ótelgeni ózin músylmanmyn dep biletin әr adamnan mindetti týrde súralady. Sol sebepti de «men qúdaygha senemin» ózining azyn-aulaq senimin maldanyp, qamsyz jýru kim ýshin bolsa da zor qatelik bolyp tabylady.

Qúlshylyq etuding basty sharttarynyng biri Alla Taghalany eske ala otyryp jaqsy ister jasap, jaman isterden tiylu. Óitkeni, jaman dep tanylghan isterdi jasaghan әrbir adam, meyli ol qúdaygha sensin,  meyli senbesin mindetti týrde ózine kýnә tabady. Jәne bireu erte, bireu kesh bolsyn, әrkim de  sol isterining sazayyn tartatyn bolady.

Islam dini boyynsha jaman isterge Allany moyyndamau, Oghan boy úsynbau, Oghan, jәne Onyng dinine qarsy shyghu, Oghan serik qosyp  jandy da jansyz «púttargha» siynyp, tabynu, ata- anany silamau, tuystardan bezinu, basshylaryna baghynbay olargha qarsy shyghyp býlik (fitna) shygharu, jazyqsyz adamdy óltiru, siqyrmen ainalysyp, bal ashyp, dua jasau, ózgelerdin, sonyng ishinde jetimderdin  aqysyn jeu, para alyp, para beru, tarazydan jep, saudada aldau, ósim alu, qaraqshylyqpen ainalysu, úrlyq jasau, haram tabys tauyp, haram as-sulardy iship jeu, zinaqorlyqtan bastap týrli jynystyq azghyndyqtarmen ainalysu,  zorlyq-zombylyq jasau, masaytatyn ishimdikter men elitetin esirtkilerdi paydalanu, jasandy týsik jasatu, baladan bas tartu, amanatqa qiyanat jasau, jala jabu, jalghan ant- su ishu, Allanyng atynan basqamen ant etu, ósek-ótirik , ghaybat, balaghat aitu, shekten tys ashylyp kiyinu, jәne basqa da sharighat boyynsha tiym salynghan ister jatady.

Eger «men Allagha senemin» degen adam osynday kýnalardan tartynbasa, kerisinshe, halyq arasynda olardyng taraluyna óz ýlesin qosyp, tipti, ol kýnalardy belsendi týrde nasihattap jýrse, onda onyng Allagha senbeytinderden qay jeri artyq? Onyng Allagha qarsy shyqqan adamdardan aiyrmasy ne? Múnday seniminen onyng ózine de, ózgelerge de ne payda bar? Búlaysha Allagha senetinin júrtqa jariya etip, al, is jýzinde  jaman istermen ainalysuy adamdy búl dýniyede beynetke úshyratyp, aqiyrette azapqa dushar etetin zor ekijýzdilik.

Jalpy, kim bolsa da ózgelerding ózin silaghanyn, ózgeler tarapynan ózine tiyisinshe qúrmet kórsetilgenin jany qalap túrady. Al, eger bireu ony әdeyi kózge ilmegen bolsa, onda ol sózsiz qorlanyp, ishine kek saqtay bastaghan bolar edi. Sol tәrizdi adamdardyng iyesi bolyp tabylatyn Alla Taghala da Ózine tiyisinshe kónil bólinip, qúrmet kórsetiluin talap etedi. Biraq, «Allagha senemin» dey túra keybir jandar Onyng talaptaryn oryndap, tiymdaryna boy úsynugha asyqpaydy. Sol arqyly olar ózderining Alla Taghalagha qatysty mensinbeushilik tanytyp jýrgenderin oilamaydy.

Ádette, adamdar birin-biri silaghandyqtan, nemese qoryqqandyqtan, tipti bolmasa sypayylyqpen qúrmet kórsetedi. Al, Allagha senetinin auzymen aityp, jýregimen bekite túra Ony silap ta, qorqyp ta, eng qúryghanda sypayylyqpen de qúrmet kórsetip qúlshylyq etpeytin adam ózining Kimning tózimin synap jýrgenin oilap әure bolmaydy. Áriyne, Alla Taghalanyng kenshiligi mol, biraq, Ol sheksiz erkelikti kóterip,  әrkimdi tóbesine shygharyp oinata beretin ynjyq ta emes. Qazir ghana erkelep, tayrandap jýrgen jannyng bir sәtte- aq Rabbysynyng kóz qiyghyn saluyna da zar bolyp eniregende etegi jasqa tolyp otyruy ghajap emes.

Ózin silamaghan adamgha óshtigi týsip, ony múqatyp, oghan japa shektiru arqyly ózin tanytugha tyrysatyn әrbir adam Ózin tanytu ýshin de jazalaugha qúqyghy bar Rabbysyna «Men ne jazyp qoyyp edim» dep túldanyp, sudan taza, sýtten aq perishte bolyp shygha keledi. Kerisinshe, oghan «Jaratqan IYem, men Saghan ne istemedim» dep kýizelip jas tókken jón bolar edi. Osydan- aq adam balasynyng kenshilikti baghalay bilmeytin, ózin kinәli sanaghysy da kelmeytin pendeshilikke beyim ekenin angharugha bolady.

«Allagha qúlshylyq etip búryn-sondy istegen kýnalaryndy óte» delinse «Men ne kýnә jasap qoyyppyn?» dep beykýnә keyip tanytyp shygha keletin kisiler de bar. Shyn mәninde, adamdardyng ishindegi Alla Taghalagha eng jaqyn bolyp sanalatyn payghambarlardyng ózderi de «Men kýnәsizbin» dep aitudan qorqatyn bolghan. Olargha Alla Taghala tarapynan shapaghat etilip, júmaqtan joghary oryndar dayyndalyp qoyylsa da, olar qúlshylyqtaryn arttyrghan ýstine arttyryp, Rabbylarynan jarylqau tilep jalbarynudan tanbaghan. Al, kýnә jasaudan basqa kәsipteri joq keybir jandar bolsa ózderin kýnәsiz sanap, qúlshylyq etuge tipti de múqtajdyq sezinbeydi. Eger shyndyqty kóre almastay etip kókirek kózin nadandyq túmshalap,  shyndyqty moyyndatpaytyn qynyrlyq  aqyl- esin sirestirip tastamasa qanday adam múnday jónsiz sózdi aitar edi?

Shyn mәninde, astamshylyqqa boy aldyryp, menmendik tanytpaytyn; qyzghanysh buyp, kóre almay, kýnshildik jasamaytyn; qorqytyp, jasqap, jasytyp, óktemdik kórsetpeytin; renjip, jekkórip, ashu-yzagha bulyqpaytyn; ókinip, kýiinip, toryqpaytyn; ósek aityp, ghaybattap, qarghap- silemeytin; kólenkesinen de ýrkip, boyyn ýrey bumaytyn; ótirik aityp, aldap- arbap azghyrmaytyn; kinalap sógip, aiyp taghyp jazghyrmaytyn; taghy basqa da osy tәrizdes jaman qasiyetteri joq adam bar ma? Biraq, keybir jandar múnday qasiyetterdi kýna retinde sanamaydy. Sol sebepti de olar kýn sayyn, saghat sayyn, sәt sayyn kýnә jasap aiypty bolyp jýrmiz dep  oilamaydy. Sondyqtanda olar kýnәlaryn óteuge asyqpay mýlde qamsyz jýredi.

Tipti eshqanday kýnәsiz bolyp tabylsa da, búl kýnәsizdik adam balasyn Allagha qúlshylyq etu mindetinen bosatpas edi. Óitkeni, kýnәsiz bolyp tabylatyn jer men kóktegi sansyz perishtelerding ózderi de Alla Taghalagha qúlshylyq etip, Onyng әmirlerin mýltiksiz oryndauda. Olay bolsa, adam balasy ýshin qúlshylyqtan jaltarugha eshqanday da syltau joq. Búl dýniyede bireuler aqtalyp әure, biraq, aqiyrette olar aqtalugha da tyryspaytyn bolady. Óitkeni, olardy eshkim de tyndamaytyn bolady.

Keybireuler bolsa, «Allagha degen niyetim týzu» dep qoyyp alansyz óz  betimen jýre bergisi keledi. Alla Taghala «niyetim týzu» degenge aldanyp, mәz bolyp elpildeytin әldebireu emes. Ol adamnyng Ózine degen niyetining qanshalyqty týzu, qanshalyqty qisyq ekenin onyng ózinen de artyq biledi. Sondyqtanda Oghan az-maz niyetindi saudalap aldarqatudyng qajeti joq.  Alla Taghala әrbir adamnan Ózine sózsiz boy úsynyp, qúlshylyq etudi ghana talap etedi. Al, qúlshylyq etuge asyqpaytyn, tipti, onday niyeti de joq bireulerding qúrghaq niyetpen alysqa baramyn dep dәmelenui aqymaqshylyq.

Bireuler «Namaz oqyp, oraza ústap, qúlshylyq etip jýrgenderdi de kórip jýrmiz, olardyng qasynda mening jýregim taza, janym aq» dep maqtanyp, osylaysha qúlshylyq etuden basyn arshyp alugha tyrysady. Kimning janynyng qanshalyqty taza, jýregining qanshalyqty aq ekendigi bir Allagha ghana ayan. Negizinde, adam balasy ózin-ózi asyra baghalap, aldarqatugha beyim túrady. Tipti, azyp-tozyp qor bolyp jýrgen kisi de óz boyynan bir artyqshylyq tauyp alyp, sony kәdimgidey maldanyp ózin- ózi júbatumen jýretini ras.

Shyn mәninde, eger adamnyng jany taza, jýregi aq bolsa, onda ol birinshi kezekte Alla Taghalany moyyndap, Oghan boy úsynugha tiyisti. Eger Rabbysyna qúlshylyq etuden tiyatyn bolsa onday tazalyqtan, onday aqtyqtan adamgha ne qayyr? Osynday «jany taza, jýregi aq»  talay kisilerding adasyp tozaqqa qaray ketip bara jatqandary aidan anyq.

Alla Taghala ótken zamandarda  jany taza, jýregi aq bolyp tabylatyn  jandardy halyq arasynan tandap alyp olardy Ózine payghambar etken. Eger jany taza, jýregi aq adamdar arqalaryn kenge salyp beyqam jýruge tiyisti bolsa, onda eng әueli sol payghambarlar Allagha erkelik jasaghan bolar edi. Biraq, olar bolsa, kerisinshe, Alladan qoryqqan týrde kýndiz de, týnde de qúlshylyq etip, jarylqau tilep jalbarynyp, kóz jastaryn tógetin bolghan. Eger Rabbysyna osylay qúlshylyq ete almasa, onda ol adamnyn  «janym taza, jýregim aq» dep maqtanuy tipti de beker.

Búl dýniyede adam balasy ýshin basty talap Allagha boy úsynu. Allagha boy úsynghan adam mindetti týrde qúlshylyq amaldaryn atqarugha úmtylady. Onday jan qanshalyqty las, qanshalyqty qara bolsa da Alla Taghala ony Óz mәrhamatymen tazartyp, aghartyp alady. Al, ózin tazasynyp, aqsynyp Allagha boy úsynbay jýrgen kisi  kýnderding kýninde osy bir qarsylyghynyng saldarynan janynyng qanshalyqty lastanyp, jýregining qanshalyqty qarayyp ketkenin ózi de angharmay qaluy mýmkin. Sondyqtanda әr adam týrli syltau aita jýrip ziyanda qalmas ýshin qúlshylyq etuge asyghugha tiyisti.

http://www.masa.kz/article/view/id/2060

0 pikir