Dýisenbi, 6 Mamyr 2024
Abay múrasy 4928 2 pikir 22 Tamyz, 2019 saghat 10:12

Abaydyng «Jazghytúrymy» eki ólennen qúralghan

Abay ólenderi mazmýndyq jaqtan jәne qabyldau estetikasy túrghysynan әli kýnge deyin tolyq qandy jýielene qoyghan joq. Oghan dәlel retinde arnau ólenderi men fәlsәfalyq shumaqtarynyng jәne ósiyet, aqyldyq jәne terme ólenderi men mahabbat jyrlarynyng mysal ólenderi men audarmalarynyn, tipti, tolghaulary men әn sózderining qaraqoyy aralasyp, basylym kórip kele jatqanyn aitsaq ta jetkilikti.

Onyng ýstine Abaydyng filosofiyalyq tolyq adam týsinigi men onyng naghyz aqyndyq óresining ara jigin kýni býginge deyin ajyrata almay kele jatqan kemistigimiz taghy bar. Ol ol ma? Eng ókinishtisi Abaydyng bir óleni dep jariyalap jýrgen keybir ólenderining birneshe óleng ekendigin anghara almay jýrgendigimiz. Oghan mysal retinde onyng «Jazghytúrym» atty óleni eki ólennen qúram tabatyndyghyn kóldeneng tartugha bolady.

Mening týsinigimshe «Jazghytúrym» jalpy 16 shumaq bolghanymen, 11 shumaqtan song oy aiaqtalyp, jana bir óleng bastalady. Al odan songhy «Kýn joqta kisimsiner júldyz ben Ay» dep bastalatyn 5 shumaq ólenning 3-4 shumaghynyng qisyndy jýlgesi jaz kórinisine kelinkiregenimen, jazghytúrymghy beyneden alys jatyr. Onda jazghytúrymghy kórinisten kóri galaktikalyq qúbylystardy sóz etu ýstem orynda túr.

Sondyqtan men ony Abaydyng «Jazghytúrym» atty ólenining qalqasynda qalyp qoyghan ghajayyp bir, jeke dara óleng dep sanaymyn.

«Jazghytúrym»

Jazghytúrym qalmaydy qystyng syzy,

Masatyday qúlpyrar jerding jýzi.

Jan-januar, adamzat antalasa,

Ata-anaday eljirer kýnning kózi.

 

Jazdyng kórki enedi jyl qúsymen,

Jayrandasyp jas kýler qúrbysymen.

Kórden jana túrghanday kempir men shal,

Jalbandasar ózining týrghysymen.

 

Qyrdaghy el oidaghy elmen aralasyp,

Kýlimdesip, kórisip, qýshaqtasyp.

Sharua qughan jastardyng moyyny bosap,

Sybyrlasyp, syrlasyp, mauqyn basyp.

 

Tuye bozdap, koy qozdap - qora da shu,

Kóbelekpen, qúspenen say da du-du.

Gýl men aghash mayysyp qaraghanda,

Sybdyr qaghyp, búrandap aghady su.

 

Kól jaghalay mamyrlap qu menen qaz,

Jýmyrtqa izdep, jýgirip balalar mәz.

Úshqyr atpen zyrlatyp tastaghanda,

Jarq-jýrq etip iliner kók dauyl baz.

Qús qatarlap baylaghan qanjyghagha

Qyz búrandap jabysyp, qylady naz.

 

Jazgha jaqsy kiyiner qyz-kelinshek,

Jer jýzine óng berer gýl-bәisheshek.

Qyrda torghay sayrasa, sayda - búlbúl,

Tastaghy ýnin kosar bayghyz, kókek.

 

Jana púlmen jamyrap saudagerler,

Dihanshylar jer jyrtyp, egin eger.

Sharuanyng bir maly ekeu bolyp,

Jana tólmen kóbeyip, dәulet óner.

 

Bezendirip jer jýzin tәnirim sheber,

Meyirbandyq dýniyege núryn tóger.

Anamyzday jer iyip emizgende,

Beyne әkendey ýstine aspan tóner.

 

Jaz jiberip, jan bergen qara jerge

Rahmetine allanyng kónil sener.

Mal semirer, aq penen as kóbeyer,

Adamzattyng kónili ósip kóteriler.

 

Qara tastan basqanyng bәri jadyrap,

Bir sarannan basqanyng peyili ener.

Tamashalap qarasang tәniri isine,

Boyyng balqyp, eriydi ishte jiger.

 

Kempir-shal shuaq Izdep, bala shular,

Mal mazatsyp, quanyp, aunap-qunar.

Jyrshy qústar әuede óleng aityp,

Qiqu salar kóldegi qaz ben qular.

 

«Kýn joqta kisimsiner júldyz ben Ay»

Kýn joqta kisimsiner júldyz ben ai,

Ol qaytsin qara týnde jarqyldamay,

Tang atqan song shygharyn kýnning bilip,

Óni qashyp, bola almas búrynghyday.

 

Kýn - kýieu, jer - qalyndyq saghynyshty,

Qúmary ekeuining sonday kýshti.

Týn qyryndap jýrgende kóp qojandap,

Kýieu keldi, ai, jýldyz k... qysty.

 

Ay, júldyzgha jyly jel habar berip,

Jan-januar quanar toygha elerip.

Azaly aq kórpesin silke tastap,

Jer kýlimder, ózine shyray berip.

 

Kýn - kýieuin jer kóksep ala qystay,

Bireuine bireui qosylyspay,

Kónili kýn lebine toyghannan son

Jer tolyqsyp, týrlener toty qústay.

 

Adam tiktep kóre almas kýnning kózin,

Sýiip, jylyp túrady jan lebizin.

Qyzyl aray sary altyn shatyryna,

Kýnning keshke kirgenin kórdi kózim.

Bekqoja Jylqybekúly

Abai.kz

2 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1542
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1412
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1160
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1164