Bilim jәne ghylym ministrligining Últtyq testileu ortalyghy Ýkimetting arnayy qaulysyn oryndamay, Shymkent qalasy týlekterining júmys kýshi tapshy ónirlerding uniyversiytetterin tandau qúqyqtarynyng óreskel týrde búzyluyna nege jol berdi?

Biylghy jyldyng 13 – 20 shilde aralyghynda «Bakalavr» dәrejesi beriletin joghary bilim alugha ýmitker oqugha týsushilerding respublikalyq budjet qarajaty esebinen bilim beru granttary konkursyna qatysu ýshin ótinishteri qabyldandy.

Elordamyz Núr-Súltan qalasyndaghy bizding «Zertteushi» Respublikalyq ghylymiy-bilim beru ortalyghy» jeke menshik mekemesi útyp alghan Qazaqstan Respublikasy Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligining 2019 jylghy Ýkimettik emes úiymdargha arnalghan memlekettik granty ayasynda Týrkistan oblysynyng Jetisay audanyna qarasty Asyqata kentinde «Myrzashól» Aqparattyq-bilim beru ortalyghyn ashyp, júmys kýshi artyq ónirler sanatyndaghy Myrzashól ónirining jastaryna joghary jәne joghary oqu ornynan keyingi, tehnikalyq jәne kәsiptik bilim beruge jәne olardy júmys kýshi tapshy ónirlerge – Aqmola, Aqtóbe, Atyrau, Shyghys Qazaqstan, Batys Qazaqstan, Qaraghandy, Qostanay, Pavlodar jәne Soltýstik Qazaqstan oblystaryna júmysqa ornalastyrugha baghyttalghan «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasy turaly jan-jaqty aqparat beru júmystaryn jýrgizdik.

Bizge Myrzashól ónirinen ghana emes, elimizding týkpir-týkpirinen habarlasqan talapkerler men ata-analargha:

- «Bakalavr» dәrejesi beriletin joghary bilim alugha aqy tóleu ýshin respublikalyq budjet qarajaty esebinen bilim beru grantyn beru tәrtibi, atap atqanda:

- «Bakalavr» dәrejesi beriletin joghary bilim alugha aqy tóleu ýshin respublikalyq budjet qarajaty esebinen bilim beru granttary (búdan әri – joghary bilimning bilim beru granttary) oqugha týsushiler mәlimdegen bilim beru baghdarlamalary toptarynyng kezektiligine sәikes últtyq birynghay testileu (búdan әri – ÚBT) sertifikatynyng baldaryna sәikes bilim beru baghdarlamalarynyng naqty toptary, til bólimi jәne oqu nysany boyynsha konkurstyq negizde beriletini;

- Joghary bilimning bilim beru grantyn beruge arnalghan konkursqa qatysu ýshin oqugha týsushi ótinishte ózi tandaghan joghary bilimning beru baghdarlamalarynyng tobyn jәne joghary jәne (nemese) joghary oqu ornynan keyingi bilim beru baghdarlamalaryn iske asyratyn Qazaqstan Respublikasynyng bilim beru úiymdaryn (búdan әri – JJOKBÚ) kórsetetini;

- Respublikalyq budjet nemese jergilikti budjet qarajaty esebinen bilim beru grantynyng iyegerleri, sonday-aq oqugha aqy tóleui azamattardyng óz qarajaty men basqa da kózder esebinen jýzege asyrylghan oqugha týsushiler tiyisti bilim beru baghdarlamalary toptarynan ózi qalaghan bilim beru baghdarlamasyn tandaytyny;

- «Bakalavr» dәrejesi beriletin joghary nemese joghary oqu ornynan keyingi bilim alugha aqy tóleu ýshin jergilikti budjet qarajaty esebinen bilim beru granttaryn beru tәrtibi, taghy da basqa mәseleler boyynsha jan-jaqty aqparat jәne kәsiptik baghdar beru júmystaryn jýrgizdik.

Osy orayda, Qazaqstan Respublikasy Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligining 2019 jylghy Ýkimettik emes úiymdargha arnalghan memlekettik granty ayasyndaghy «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasy turaly aqparattyq-týsindiru júmystaryn jýzege asyru barysynda shúghyl týrde sheshimin tabuy tiyis mynaday ózekti mәselelerdi anyqtadyq.

Birinshiden, Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 7 aqpandaghy № 39 qaulysymen jana redaksiyada jazylghan «Bakalavr» nemese «magistr» dәrejeleri beriletin joghary nemese joghary oqu ornynan keyingi bilim alugha aqy tóleu ýshin bilim beru grantyn beru qaghidalarynyn» 2-shi tarauynyng 7-shi tarmaghynda joghary bilimning bilim beru grantyn beruge arnalghan konkursqa qatysu ýshin oqugha týsushi ózining tiyisti qújattaryn joghary jәne (nemese) joghary oqu ornynan keyingi bilim beru úiymdarynyng qabyldau komissiyasyna nemese aqparattyq jýie arqyly tapsyratyny aiqyn jazylghan.

Yaghni, Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligine qarasty Últtyq testileu ortalyghy elimizding kez-kelgen ortalyq qalalardan shalghay ornalasqan aimaqtarynda, mysaly, Týrkistan oblysynyng Myrzashól ónirinde, atap aitqanda, osy oblystyng Maqtaaral jәne Jetisay audandarynda joghary jәne (nemese) joghary oqu ornynan keyingi bilim beru úiymdaryna týsuge arnalghan irikteu emtihandarynyng bir nysany bolyp tabylatyn últtyq birynghay testileu (ÚBT) synaghyn tapsyryp, joghary oqu oryndaryna týskisi keletin jәne joghary bilimning bilim beru grantyn beruge arnalghan konkursqa qatysqysy keletin talapkerler joghary jәne (nemese) joghary oqu ornynan keyingi bilim beru úiymdarynyng qabyldau komissiyasyna barmay-aq, ózderining tiyisti qújattaryn https://egov.kz «Elektrondyq ýkimet» veb-portalynyng «Bilim beruge granttardy taghayyndau, sonday-aq, joghary bilim beru úiymdarynda bilim alushylargha әleumettik qoldau kórsetu» atty bólimi arqyly tapsyruyna saqaday-say dayyn túruy kerek edi.

Alayda, elimizde birneshe jyldan beri «Sifrlyq Qazaqstan» memlekettik baghdarlamasy jýzege asyrylyp jatqanyna qaramastan, bizdegi aqparattyq jýieler talapkerlerding óz qújattaryn aqparattyq jýie arqyly elektrondyq sifrlyq qoltanba kómegimen óz betterinshe tapsyruyna әli kýnge deyin dayyn bolmay shyqty.

Biz osy mәsele boyynsha 2019 jylghy 23 mausymda Qazaqstan Respublikasynyng Bilim jәne ghylym ministri Ashat Qanatúly Aymaghambetovke «Elektrondyq ýkimet» veb-portaly aqparat beru turaly súrau salumen arnayy hat joldaghan edik (ótinish nómiri 555815).

Bizge 2019 jylghy 11 shildede resmy jauap joldaghan Bilim jәne ghylym ministri ministri Ashat Qanatúly Aymaghambetov:

«Joghary bilimning bilim beru grantyn beruge arnalghan konkursqa qatysu ýshin oqugha týsushi joghary jәne (nemese) joghary oqu ornynan keyingi bilim beru úiymdarynyng (búdan әri – JJOKBÚ) qabyldau komissiyasynyng hatshysyna qújattar toptamasyn tapsyrady jәne oqugha týsushining derekteri veb-portalgha engiziledi», - dep jazdy.

https://dialog.egov.kz/questioncontroller/view?id=555815

Bizding týsingenimiz – bilim granty konkursyna qatysqysy keletin talapkerler – oqugha týsushiler qazirshe Ýkimetting jogharyda atalghan qaulysynda atap kórsetilgenindey, ózining qújattaryn aqparattyq jýie arqyly tapsyra almaydy, tek qana joghary jәne (nemese) joghary oqu ornynan keyingi bilim beru úiymdaryna tikeley baryp, sondaghy qabyldau komissiyalaryna qolma-qol tapsyruy kerek.

Sodan keyin ghana joghary jәne (nemese) joghary oqu ornynan keyingi bilim beru úiymdarynyng (búdan әri – JJOKBÚ) qabyldau komissiyasynyng hatshysy qújattar toptamasyn qabyldap alghan son, oqugha týsushining derekterin veb-portalgha engizedi.

Taghy bir ózekti mәselening biri – Qazaqstan Respublikasy Preziydentining 2018 jylghy 19 mausymdaghy № 702 Jarlyghymen respublikalyq manyzy bar qalalardyng sanatyna jatqyzylghan Shymkent qalasynyng mektepteri men kolledjderin bitirgen talapkerlerding biylghy 2019 jyly «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna qatysa almay qalghany bolyp otyr.

Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 31 mamyrdaghy № 359 qaulysymen jana redaksiyada jazylghan «Nәtiyjeli júmyspen qamtudy jәne jappay kәsipkerlikti damytudyng 2017 – 2021 jyldargha arnalghan «Enbek» memlekettik baghdarlamasynyng 5.1.3-shi tarmaghynda:

«Júmys kýshi artyq 6 ónirdin: Almaty, Jambyl, Qyzylorda, Manghystau, Týrkistan oblystarynyng jәne Shymkent qalasynyng 9, 11-synyptarynyng týlekteri joghary, tehnikalyq jәne kәsiptik bilimi bar kadrlardy dayarlau boyynsha «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna qatysushylar bolyp tabylady», - dep jazylghan.

Yaghny Ýkimetimizding osy qaulysy boyynsha Shymkent qalasy da, Týrkistan oblysy, onyng ishinde Týrkistan oblysyna qarasty qalalar da júmys kýshi artyq ónirge jatady jәne tiyisinshe Shymkent, Arys, Jetisay, Saryaghash jәne Shardara qalalaryndaghy mektepter men kolledjderdi bitirgen týlekter de Respublikalyq budjet qarajaty esebinen bilim beru granttaryn beru konkursyna qatysu ýshin ótinishter tapsyru kezinde «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasy shenberinde júmys kýshi tapshy 9 ónirdin: Aqmola, Aqtóbe, Atyrau, Shyghys Qazaqstan, Batys Qazaqstan, Qaraghandy, Qostanay, Pavlodar jәne Soltýstik Qazaqstan oblystarynyng uniyversiytetterin tanday alady.

Alayda, Shymkentte jәne Týrkistan oblysynda ornalasqan memlekettigi bar, jeke menshigi bar uniyversiytetterding qabyldau komissiyalary «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna tek qana Týrkistan oblysynyng auyldyq eldi mekenderin bitirgen týlekter ghana qatysa alady dep Shymkent, Arys, Jetisay, Saryaghash jәne Shardara qalalaryndaghy mektepter men kolledjder týlekterining Aqmola, Aqtóbe, Atyrau, Shyghys Qazaqstan, Batys Qazaqstan, Qaraghandy, Qostanay, Pavlodar jәne Soltýstik Qazaqstan oblystarynyng uniyversiytetterin tandaularyna mýmkindik bermey qoydy.

Tipti keybir memlekettik uniyversiytetterding ókilderi: «Bizge ministrlikten osynday tapsyrma kelgen, sondyqtan Shymkent, Arys, Jetisay, Saryaghash jәne Shardara qalalaryndaghy mektepter men kolledjder týlekterining qújattaryn «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna qabyldamaymyz!», - dep týlekter men ata-analardy әure-sarsangha salyp jatqany turaly aqparattar bizge kóptep kelip týsti.

Shymkenttegi jәne Týrkistan oblysyndaghy memlekettik jәne jeke menshik uniyversiytetterding qabyldau komissiyalarynda otyrghandar Shymkent qalasy bylay túrsyn, Týrkistan oblysyndaghy Arys, Jetisay, Saryaghash jәne Shardara qalalaryndaghy mektepter men kolledjderding týlekteri de «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna qatysa almaytynyn aityp, Aqmola, Aqtóbe, Atyrau, Shyghys Qazaqstan, Batys Qazaqstan, Qaraghandy, Qostanay, Pavlodar jәne Soltýstik Qazaqstan oblystarynyng joghary oqu oryndaryn tandap kelgen talapkerler men ata-analardan basqa joghary oqu oryndaryn tandaudy talap etkeni turaly mәlimetter bar.

Sonda Shymkent qalasynda ornalasqan Qazaqstan Respublikasynyng Bilim jәne ghylym ministrligine qarasty memlekettik uniyversiytetterding ókilderi Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 31 mamyrdaghy № 359 qaulysymen jana redaksiyada jazylghan «Nәtiyjeli júmyspen qamtudy jәne jappay kәsipkerlikti damytudyng 2017 – 2021 jyldargha arnalghan «Enbek» memlekettik baghdarlamasynyng 5.1.3-shi tarmaghyndaghy Týrkistan oblysy men Shymkent qalasynyng 9, 11-synyptarynyng týlekteri joghary, tehnikalyq jәne kәsiptik bilimi bar kadrlardy dayarlau boyynsha «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna qatysushylar bolyp tabylatyny turaly qaghidany shyn mәninde bilmey me, әlde әdeyi búrlamap otyr ma degen súraqtyng ózinen-ózi tuyndaytyny sózsiz.

Sóitsek, mәsele mynada eken.

Bizding jogharyda atap kórsetilgen Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 31 mamyrdaghy № 359 qaulysymen jana redaksiyada jazylghan «Nәtiyjeli júmyspen qamtudy jәne jappay kәsipkerlikti damytudyng 2017 – 2021 jyldargha arnalghan «Enbek» memlekettik baghdarlamasynyng 5.1.3-shi tarmaghyndaghy Týrkistan oblysy men Shymkent qalasynyng 9, 11-synyptarynyng týlekteri joghary, tehnikalyq jәne kәsiptik bilimi bar kadrlardy dayarlau boyynsha «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna qatysushylar bolyp tabylatyny turaly qaghida nege is jýzinde oryndalmay otyrghany turaly súraghymyzgha 2019 jyldyng mausym aiynan bastap Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligi Últtyq testileu ortalyghynyng diyrektory mindetin atqarushy bolyp taghayyndalghan Didar Núrkenúly Smaghúlov әleumettik jeli arqyly bylay dep jauap berdi:

«Bilim turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng 26-babynyng 8-tarmaghy 6) tarmaqshasyna sәikes tehnikalyq jәne kәsiptik, orta bilimnen keyingi jәne joghary bilimning bilim beru baghdarlamalaryn iske asyratyn bilim beru úiymdaryna oqugha týsu kezinde Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti aiqyndaghan ónirlerge qonys audarghan auyl jastary arasynan shyqqan Qazaqstan Respublikasynyng azamattaryn qabyldau ýshin kvota kózdeledi.

Siz silteme jasaghan Nәtiyjeli júmyspen qamtudy jәne jappay kәsipkerlikti damytudyng 2017 – 2021 jyldargha arnalghan «Enbek» memlekettik baghdarlamasy Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 31 mamyrdaghy № 359 qaulysymen bekitilgen.

Búl rette «Qúqyqtyq aktiler turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng 10-babynyng 3-tarmaghyna sәikes tómen túrghan dengeydegi normativtik qúqyqtyq aktilerding әrqaysysy joghary túrghan dengeylerdegi normativtik qúqyqtyq aktilerge qayshy kelmeuge tiyis.

«Bilim turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng Qazaqstan Respublikasy Ýkimeti qaulysyna qaraghanda zandyq kýshining joghary boluyn eskere otyryp, Shymkent qalasynyng 11-synyptarynyng týlekteri joghary bilimi bar kadrlardy dayarlau boyynsha «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna qatysushylary bolyp tabylmaydy».

https://www.facebook.com/mzhakyp/posts/2376244535789749

Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligine qarasty Últtyq testileu ortalyghynyng diyrektory mindetin atqarushy Didar Núrkenúly Smaghúlov osylay dep otyr.

IYә, rasynda da «Bilim turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng 26-babynyng 8-tarmaghy 6) tarmaqshasynda: «6) Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti aiqyndaghan ónirlerge qonys audarghan auyl jastary arasynan shyqqan Qazaqstan Respublikasynyng azamattaryn qabyldau ýshin kvota kózdeledi», - dep jazylghan.

Alayda, Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligine qarasty Últtyq testileu ortalyghynyng basshysy aityp otyrghan «Bilim turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng 26-babynyng 8-tarmaghy 6) tarmaqshasyndaghy «auyldyq kvota» turaly qaghidada «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasy jayynda naqty eshtene aitylmaghan.

Onyng ýstine Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligi qabyldaghan «Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti aiqyndaghan ónirlerge qonys audarghan auyl jastary arasynan shyqqan Qazaqstan Respublikasynyng azamattaryn qabyldau ýshin kvota kózdeletini» turaly qanday da bir arnayy resmy qúqyqtyq-normativtik qújattardy eshqaydan taba almadyq.

Bizdinshe, «Bilim turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanyndaghy «Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti aiqyndaghan ónirlerge qonys audarghan auyl jastary arasynan shyqqan Qazaqstan Respublikasynyng azamattaryn qabyldau ýshin kvota kózdeledi», - degen qaghida naqty emes.

Búl qaghidany әrtýrli týsinuge bolady.

Shyndyghynda kelsek, «Bilim turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng 26-babynyng 8-tarmaghy, 3) tarmaqshasyndaghy auyldyng әleumettik-ekonomikalyq damuyn aiqyndaytyn bilim beru baghdarlamalary boyynsha oqugha auyl jastary arasynan shyqqan azamattar ýshin qarastyrylghan kvota mәselesin de júmys kýshi artyq 6 ónirding jastary ýshin qoldanugha da bolady.

Sol sebepti Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 31 mamyrdaghy № 359 qaulysymen jana redaksiyada jazylghan «Nәtiyjeli júmyspen qamtudy jәne jappay kәsipkerlikti damytudyng 2017 – 2021 jyldargha arnalghan «Enbek» memlekettik baghdarlamasynyng 5.1.3-shi tarmaghyndaghy: «Júmys kýshi artyq 6 ónirdin: Almaty, Jambyl, Qyzylorda, Manghystau, Týrkistan oblystarynyng jәne Shymkent qalasynyng 9, 11-synyptarynyng týlekteri joghary, tehnikalyq jәne kәsiptik bilimi bar kadrlardy dayarlau boyynsha «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna qatysushylar bolyp tabylady», - dep aiqyn jazylghan qaghida óreskel týrde búrmalanyp, Shymkent qalasynydaghy mektepter men kolledjderdi bitirgen talapkerlerding qúqyqtary búzylyp otyr dep esepteymiz.

Eger shynynda da Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 31 mamyrdaghy № 359 qaulysymen jana redaksiyada jazylghan «Nәtiyjeli júmyspen qamtudy jәne jappay kәsipkerlikti damytudyng 2017 – 2021 jyldargha arnalghan «Enbek» memlekettik baghdarlamasynyng 5.1.3-shi tarmaghyndaghy «Júmys kýshi artyq 6 ónirdin: Almaty, Jambyl, Qyzylorda, Manghystau, Týrkistan oblystarynyng jәne Shymkent qalasynyng 9, 11-synyptarynyng týlekteri joghary, tehnikalyq jәne kәsiptik bilimi bar kadrlardy dayarlau boyynsha «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna qatysushylar bolyp tabylady», - degen qaghida «Bilim turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng 26-babynyng 8-tarmaghy 6) tarmaqshasyndaghy «6) Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti aiqyndaghan ónirlerge qonys audarghan auyl jastary arasynan shyqqan Qazaqstan Respublikasynyng azamattaryn qabyldau ýshin kvota kózdeledi», - degen qaghidagha qayshy kelip túrghan bolsa, Bilim jәne ghylym ministrligi nege osy uaqytqa deyin aldyn-ala eshqanday shara qabyldamaghan?!

Qoryta aitqanda, Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligining Últtyq testileu ortalyghy júmys kýshi artyq 6 ónirdin: Almaty, Jambyl, Qyzylorda, Manghystau, Týrkistan oblystarynyng jәne Shymkent qalasynyng 9, 11-synyptarynyng týlekteri joghary, tehnikalyq jәne kәsiptik bilimi bar kadrlardy dayarlau boyynsha «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasyna qatysushylar bolyp tabylady», - dep aiqyn jazylghan Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 31 mamyrdaghy № 359 qaulysymen jana redaksiyada jazylghan «Nәtiyjeli júmyspen qamtudy jәne jappay kәsipkerlikti damytudyng 2017 – 2021 jyldargha arnalghan «Enbek» memlekettik baghdarlamasynyng talaptaryn saqtaghan joq, osylaysha Shymkent qalasy týlekterining júmys kýshi tapshy ónirlerding uniyversiytetterin tandau qúqyqtarynyng óreskel týrde búzyluyna jol berdi.

Elimizding Ýkimeti, Bilim jәne ghylym ministrligi, sonday-aq, bilim beru granttaryn beru jónindegi respublikalyq konkurstyq komissiya osy mәsele boyynsha shúghyl shara qabyldap, júmys kýshi kóp Shymkent qalasyndaghy, Týrkistan oblysynyng Arys, Jetisay, Shardara jәne Saryaghash qalalaryndaghy mektepter men kolledjderdi bitirgen, júmys kýshi tapshy Aqmola, Aqtóbe, Atyrau, Shyghys Qazaqstan, Batys Qazaqstan, Qaraghandy, Qostanay, Pavlodar jәne Soltýstik Qazaqstan oblystarynyng uniyversiytetterde bilim alghysy keletin talapkerlerding qúqyqtaryn tolyq saqtau jóninde shúghyl sheshim qabyldanady dep ýmittenemiz.

Myrzantay Qojabayúly Jaqyp

L.N. Gumiylev atyndaghy Euraziya últtyq uniyversiytetining qayymdastyrylghan professory (of Associate Professor), filologiya ghylymdarynyng kandidaty (PhD), «Zertteushi» Respublikalyq ghylymiy-bilim beru ortalyghy» mekemesining jәne «Kásiptik baǵdar» mediabilim ghylymy ortalyghy» mekemesining diyrektory.

(Búl maqalany Qazaqstan Respublikasy Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligining qoldauymen «Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyghy» kommersiyalyq emes aksionerlik qoghamynyng memlekettik granty ayasynda «Zertteushi» Respublikalyq ghylymiy-bilim beru ortalyghy» jeke menshik mekemesi jariyalap otyr).

Abai.kz