Júma, 10 Mamyr 2024
Janalyqtar 3092 0 pikir 3 Mausym, 2011 saghat 07:12

Jarasbay Sýleymenov, deputat. Jurnalisterdi qorghaytyn zang kerek

Keshe QR Parlamenti Mәjilisining Tóraghasy Oral Múhamedjanovtyng jetekshiligimen ótken Palatanyng jalpy otyrysynda Jarasbay Sýleymenov QR Premier-ministri Kәrim Mәsimovke deputattyq saual joldady.

«Jaqynda Astanada qazaqstandyq búqaralyq aqparat qúraldary bas redaktorlarynyng alghashqy forumy bolyp ótkeni belgili. Oghan qatysushylar baspasóz qauymdastyghyn kópten alandatyp jýrgen kókeykesti mәselelerdi ortagha salyp, qazaqstandyq búqaralyq aqparat qúraldaryn is jýzinde qoldau qajettigi jóninde arnayy mәlimdeme jasady. Mәlimdemede «Búqaralyq aqparat qúraldaryn memlekettik qoldau turaly» jana zang qabyldau, otandyq baspa jәne elektrondyq búqaralyq aqparat qúraldary ýshin qosymsha qún salyghyn tolyq alyp tastau, BAQ qyzmetkerlerin әleumettik qoldaudy iske asyru, atap aitqanda, jurnalisterdi әleumettik jenildikterdi paydalanatyndardyng tizimine qosu (syiaqy, baspana beru, ipotekalyq jenildikter), zeynetaqy taghayyndaghanda kәsiby sanatyn anyqtau qajet delingen. Osynday oryndy talaptardy qolday otyryp, taghy bir ótkir mәsele - jurnalisterding jeke basynyng qauipsizdigin qamtamasyz etuding manyzdylyghyna nazar audarghym keledi.

Keshe QR Parlamenti Mәjilisining Tóraghasy Oral Múhamedjanovtyng jetekshiligimen ótken Palatanyng jalpy otyrysynda Jarasbay Sýleymenov QR Premier-ministri Kәrim Mәsimovke deputattyq saual joldady.

«Jaqynda Astanada qazaqstandyq búqaralyq aqparat qúraldary bas redaktorlarynyng alghashqy forumy bolyp ótkeni belgili. Oghan qatysushylar baspasóz qauymdastyghyn kópten alandatyp jýrgen kókeykesti mәselelerdi ortagha salyp, qazaqstandyq búqaralyq aqparat qúraldaryn is jýzinde qoldau qajettigi jóninde arnayy mәlimdeme jasady. Mәlimdemede «Búqaralyq aqparat qúraldaryn memlekettik qoldau turaly» jana zang qabyldau, otandyq baspa jәne elektrondyq búqaralyq aqparat qúraldary ýshin qosymsha qún salyghyn tolyq alyp tastau, BAQ qyzmetkerlerin әleumettik qoldaudy iske asyru, atap aitqanda, jurnalisterdi әleumettik jenildikterdi paydalanatyndardyng tizimine qosu (syiaqy, baspana beru, ipotekalyq jenildikter), zeynetaqy taghayyndaghanda kәsiby sanatyn anyqtau qajet delingen. Osynday oryndy talaptardy qolday otyryp, taghy bir ótkir mәsele - jurnalisterding jeke basynyng qauipsizdigin qamtamasyz etuding manyzdylyghyna nazar audarghym keledi.

Qoghamymyzdaghy sóz ben shygharmashylyq erkindikke konstitusiyalyq kepildikting berilui búqaralyq aqparat qúraldarynyng shapshang damuyna jol ashty, oghan degen memlekettik monopoliyany joydy, jana baghyt, jana saryndaghy BAQ naryghyn dýniyege әkeldi. Nәtiyjesinde memlekettik BAQ-pen qatar, oppozisiyalyq, tәuelsiz jәne salalyq sipattaghy BAQ ózara bәsekelestikke týsti, jurnalisterding belsendiligi artty.

Mine, osynday jaghdayda elimizde bolyp jatqan oqighalardy shynayy jazu, aqiqatty aitu, kәsiby mindetin adal atqaru - jurnalisterding abyroyly boryshy. Jurnalister tәjiriybesi men bilimine sýiene otyryp, ómirde bolyp jatqan qúbylystargha óz baghasyn beruge, aqty - aq, qarany - qara dep, oqyrmangha, qalyng elge jol kórsetuge tiyis. Áriyne, osy talap ýdesinen kórinu onay emes, ekining birining qolynan kele bermeydi. Qoghamda shyndyqty betke aitatyndardy únatpaytyndar da, olardan ósh alghysy keletinder de joq emes. Mine, sondyqtan da jurnalisterdi qudalau, tilshilerding zandy kәsiby qyzmetine bóget jasau, aqparatqa qol jetkizudi shekteu әreketteri әli  tiylmay keledi.  Baspasózdi sayasy oiyndargha nemese qarjy-ónerkәsip toptarynyng ózara teketiresine tartu әreketteri de elimizde órkeniyetti aqparattyq kenistik qalyptastyrugha keri әser etude. Osynday әreketterding saldarynan Qazaqstanda da jurnalistikanyng qauipti mamandyqqa ainalyp bara jatqany jasyryn syr emes. Songhy on jylda ghana elimizde týrli sebeptermen qyryqqa juyq jurnalisting qaza bolghany bizde jurnalisterding qúqyqtary men kәsiby mýddelerin  qorghau jaghy aqsap jatqanyn, basqa mamandyqtardyng iyelerine qaraghanda, olardyn  memleketting qorghauyna óte-móte múqtaj ekenin kórsetedi.

BAQ ókilderine kimning de bolsyn tarapynan qysym kórsetilmeuge tiyis. Syrtqy kýshter jurnalisterge ózderining kәsiby mindetterin adal atqarularyna jaghday jasaulary, shyndyqty aitugha, izdenuge, aqparatty tabugha mýmkindik beruleri kerek.

Memleket qoghamdyq mindetin adal atqaryp jýrgen jurnalisterding enbegin údayy nazarda ústap, qauipsizdigin qamtamasyz etuge mindetti. Olardyng qyzmetining qoghamdyq manyzyn eskere otyryp, qalam iyelerin týrli qauip-qaterlerden batylyraq qorghau, olardyng ómiri men densaulyghyna qauip tóndirgenderdi qatang jazalau qajet. Demek, jurnalisterge airyqsha mәrtebe beretin mezgil jetti.

Eger biz Ata Zanymyzda bekitilgen sóz ben baspasóz bostandyghy  qoghamymyzdyng demokratiyalyq jolmen damuynyn, onyng azamattyq qoghamgha odan әri senimdi qadam basuynyng búljymas shartyna, al búqaralyq aqparat qúraldary osy qúbylystyng yqpaldy qúralyna ainalsyn, memlekettin, qoghamnyng jәne baspasózding is-qimylyn jana dengeyge kóteremiz, ýilesimdi jýiesin jasaymyz, baspasózdi, jurnalisterdi jan-jaqtan jasalatyn shabuyldardan, zorlyq-zombylyqtan qorghaymyz, baspasózdi bireulerding jeke mýddesine paydalanugha tosqauyl qoyamyz desek, eng aldymen búqaralyq aqparat qúraldary turaly últtyq zannamany odan әri  jetildiru joldaryn qarastyruymyz, búqaralyq aqparat qúraldary men jurnalisterding qúqyqtary men bostandyqtarynyng negizderin aitarlyqtay keneytuimiz kerek. Búl - uaqyt talaby.

Qazaqtyng birtuar úldarynyng biri Ahmet Baytúrsynovtan qalghan: «Qay últtyng baspasózi myqty bolsa, sol últtyng ózi de myqty» - degen sóz bar. Demek, halyq baspasózdi biylikting tórtinshi tarmaghy dep tekten-tekke aityp jýrgen joq. Jurnalister men búqaralyq aqparat qúraldary kez kelgen elding damuynda airyqsha roli atqarady. Bizding jas memleketimizding bolashaghy da, balausa demokratiyanyng taghdyry da qalam ústaghan qauymnyng qyzmetine, iskerligi men jauapkershiligine tikeley baylanysty. Mine, sondyqtan da  elimizdegi sóz bostandyghyn údayy qoldap, búqaralyq aqparat qúraldary salasyn odan әri damytugha qamqorlyq jasaluy kerek.

Qúrmetti Kәrim Qajymqanúly, osy aitylghandardy negizge ala otyryp, qazaqstandyq búqaralyq aqparat qúraldary bas redaktorlarynyng alghashqy forumynda kóterilgen mәselelerdi nazardan tys qaldyrmauynyzdy, búqaralyq aqparat qúraldarynyng serpindi damuyna, jurnalisterding senimdi qorghaluyna kepildik beretin Zannyng qabyldanuyna yqpal etuinizdi súraymyz.

Aqparatty QR Parlamenti Mәjilisi Apparatynyng  Baspasóz qyzmeti taratyp otyr

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1891
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1952
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1644
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1495