Seysenbi, 14 Mamyr 2024
Mәdeniyet-әdebiyet 10747 0 pikir 4 Aqpan, 2019 saghat 16:40

Mәdeny jetistikter qogham damuynyng bir beynesi

Elimiz egemendik alghaly әlemdik arenalarda ózindik bet-beynesin qalyptastyra bildi. Álem aldynda beybitshilikti sýietin el retinde tanyldyq. Búl baghytta Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaev qabyldaghan birqatar batyl sharalar ong әserin tiygizdi. Jas memleket bolghanymyzgha qaramastan halyqaralyq sayasatta salmaghy bar el retinde Qazaqstan aty jii atalyp jýrdi. Búghan elimizde ótip jatatyn týrli dengeydegi iri halyqaralyq kelissózder men sammitterdi aitugha bolady.

«Álem bizdi qara altynmen nemese syrtqy sayasattaghy iri bas­ta­malarymyzben ghana emes, mәdeny jetistikterimizben de tanuy ke­rek» degen Elbasynyng osy sózi qazaq qoghamy ýshin býginde ýlken mәnge ie bolyp otyr. Osy oidyng qoldaushysy «Bolashaqqa baghdar: ruhany janghyru» maqalasyndaghy: «Ja­han­daghy zamanauy qazaqstandyq mәde­niyet» jobasyn iske qosyldy. Atalghan baghdarlama boyynsha, mәdeniy-tarihy qa­zy­nalarymyzdy әlem júrtshylyghyna tanystyrudyng jana tәsilderin oilastyrudyng jauapty kezeni kelip tughany aiqyn seziledi. Al Qazaqstannyng órkeniyetti damyghan elderding qataryna qosyluy tikeley osy jobanyng jýzege asyryluyna baylanysty ekeni sózsiz.

Qogham damuynyng basty kórsetkishi bolyp әrdayym onyng mәdeny jetisteri boldy.  Sol sebepten, búl jetistikterdi әlemdik dengeyde tanytu qajet. «Jahandyq ómirdegi zamanauy Qazaqstan mәdeniyeti» arnayy jobasynyng arqasynda otandyq mәdeniyetting zamanauy jetistigimen barsha halyqtyng tanysu mýmkindigi tuady.

Sonymen qatar, kez-kelgen bәsekege qabiletti qyzmet týri siyaqty mәdeniyet te jiti oilanyp baryp ómirge beyimdelgish boluy qajet. Búl bólim suretshiler, otandyq әrtister men shygharmashylyq újymdar, jazushylar jәne basqa da mәdeniyet qayratkerleri, kórkem suret, әdebiyet jayyndaghy barlyq shygharmalardy qamtidy.  Bólimning mulitiymedialyq bóliginde foto,- viydeo materialdar,  otandyq әrtisterding oryndauyndaghy beynelerdi kóruge, sonymen qatar otandyq әrtisterding Qazaqstandaghy jәne shetelde ótetin mәdeny is-sharalary turaly aqparattar ala alady. Búghan qosa «Qazirgi zamanghy qazaqstandyq mәdeniyet jahandyq әlemde» jobasy zamanauy qazaqstandyq mәdeniyetti jahandyq әlemge tanystyru ýshin әdebiyet, gumanitarlyq ghylym salasyndaghy Qazaqstandyq ýzdik tuyndylaryn, kitaptar, piesalar, mýsinder, muzykalyq shygharmalar, ghylymy shygharmashylyq júmystaryn ilgeriletuding arnayy әdisteri arqyly jaghday jasau.

Jer betindegi birde-bir el qaqpa-terezesin tars jauyp, tomagha-túiyq ómir sýrmeydi. Sol siyaqty Qazaqstannyng mәdeny kóshi de damyghan eldermen tyghyz qarym-qatynas jasasugha baghyt­tal­ghan deuge tolyq negiz bar.  Búl rette Elbasy eng aldymen, maqa­lada bәsekelestikke qabiletti bolu mә­selesine airyqsha kónil bólgi­zedi. Qazaq qoghamy ýshin búl qazirgi tandaghy manyzdy shart-talap­tar­dyng biri ekenine mәn bergizedi. Yagh­ni, mәdeniyet jana baghytqa búry­lyp, órkeniyet kókjiyegine bet týzep barady, degen oigha taban tire­tedi. Qazaqstannyng әlemdik dengey­di baghyndyrghan jekelegen óz túl­ghalary az emes, әriyne. Jyl sayyn ótetin halyqaralyq óner bayqau­larynda olja salmaytyn qazaqtyng balasy kemde-kem. Biraq ókinishke qaray, klassikalyq muzykalyq aspaptarda oryndaushylar arasynda, opera, balet óneri boyynsha ótken halyqaralyq iri bayqaularda «jýzden jýirik, mynnan túlpar» shyqqan dýldýlderimizdi jygha tany qoymaytynymyz jabyrqatady.

Qazaqtyng dәstýrli әni men kýiinen klassika men djazgha deyingi san týrli janr. Ótken jyly qazaqstandyq әrtister sheteldik kórermenderge arnap úiymdastyrghan 50-den astam qoyylym osynday jan-jaqty әri erekshe boldy. Bastama «Jahandyq әlemdegi zamanauy qazaqstandyq mәdeniyet» jobasy ayasynda jýzege asty. Qazaqstandyq artisterding býghan deyingi konsertteri sheteldik óner sýier qauymdy shynayy әserge bóledi. Belarusi, Ýndistan, Shveysariya jәne Koreya Respublikasy, taghy basqa  memleketterdin túrghyndary qazaq halqynyng ótkeninen syr shertip, býginin bayandaytyn  qoyylymdargha qol soqty.

Búdan bólek, ótken jyldary mә­deniyet salasynda biyl qanshama aituly oqighalar ótti. Mәselen EKSPO kórme­si aya­synda bastau alghan Dýniye­jý­zi­lik «Astana» teatrlar festiy­vali, Pla­sido Domingonyng «Ope­ra­liya» halyq­aralyq bayqauy, «Sah­nadan sәlem» halyqaralyq teatr fes­tiy­va­li, «Euraziya» kinofestivali tәriz­di iri jobalardy airyqsha atap aitugha bolady. Qazaq mәdeniyetin, últ­tyq qúndylyqtardy әlem júrt­­shy­lyghyna pash etuding jana ýlgisi de­genimiz mine, osynday qún­dylyq­tardy baghalay bilu jәne damytu bolsa kerek. Qazir «Ja­h­angha jariya etuge túratyn qan­day mәdeny jau­har­larymyz bar, olardyng nazary­na aldymen qay­sy­laryn úsynghany­myz abzal, jalpy, qazir qay salagha kó­birek mәn bergen jón» dep, san-sa­pattyq túrghydan saralap, bagham­daugha kónil bólinude. Taghylymy mol tarihy jәne erte zamannan ar­qauy ýzilmegen últtyq salt-dәstýr­lerge negizdelgen asyl múralardy jahangha tanytugha mýmkindik bergen iri jobalar eldegi reformalardyng jalghasy ispetti әser etude.

Mәdeny jetistikter qogham damuynyng bir kórinisi ekeni shyn. Jahandyq bәsekege qabiletti bolu ýshin óz mәdeniyetimiz qalyptasu kerek. Bizding qalyptasqan mәdeniyetimiz emes, qazir jýrip jatqan, irgesi qalanyp jatqan mәdeniyetti úsyna bilui kerek.

Búghan qosa, mәdeniyetti kitap ne qaghaz týrinde ghana tanystyru emes, týrli mulitiymedialyq túrghysynan da kórsete bilu kerek. Sebebi qazir zaman barynsha oqudan góri kózben kóruge ynghayly smart zattargha nazar audara bastady.

Jobada suretshiler, otandyq әrtister men shygharmashylyq újymdar, jazushylar jәne basqa da mәdeniyet qayratkerleri, kórkem suret, әdebiyet jayyndaghy barlyq shygharmalary qamtyldy. Soghan oray 4 týrli baghyt aiqyndaldy:

- Ádebiyet
- Klassikalyq jәne dәstýrli muzyka
- Teatr, kino jәne horeografiya
- Beyneleu óneri

Elimizding maqtanar mәdeniyeti kóp. Ony ózimiz ghana bilip qoyghanymyz jetkiliksiz. Sebebi eldi el tanu ýshin onyng mәdeniyetin tanu kerek. Sondyqtan aldaghy jyldary jasalatyn júmystardyng jauapkershiligi zor bolady. Jahandyq dәuirde eng basty syn-tegeurin men qaterlerdi úghynatyn jana úrpaqty qalyptastyru óte manyzdy. Sol ýshin basty qúral – bilim bolyp tabylady.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1998
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2426
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1979
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1577