Múhtar Sherim.Gitlerdi qualap jýrip, ústap aldyq...
Men soghysty kórdim... Telebezerden... Súm soghysty keler úrpaq men siyaqty telebezerden kóre bersinshi... "Úly otan soghysy "deuge kelmeytin (Resey bizding otanymyz bolghan emes!) ekinshi dýnie jýzilik soghys turaly reseylikter qyrghyn kórkem filimder týsirip jatady. Biraq arasynda qazaq, qyrghyz ózbekting bir soldatyn kórmeymiz...
Men de "Gitlerdi qualap jýrip, ústap aldyq!" atty kórkem filim týsirip bittim. Biraq birde bir orys soldaty kórinbeydi... Sonymen... 1944 jyl, nauryzdyng 22 júldyzy. Bas qolbasshy meni ózine shaqyrtyp aldy. Jetip barsam, Stalin joldas nauryz kóje iship otyr eken. " Agha leytenant Jalantós Qasbatyrov! Nauryz merekeniz qútty bolsyn! Myna orystar soghysa almaydy eken. Qashan kórsen, samogon iship, tútqyngha týsip qala beredi. Saghan tapsyrma bar!" -dedi nasybay atyp jatyp.
- Iosif Vissarionovich, qashannan beri nasybay atatyn bolghansyz?-dep súradym men.
- Shymkentting bir qazaghy әkelip berip edi. "Kәiip bolasyz.." dep. Orystyng Matrosovy alghash ret keudesimen jau dzotyn jauyp, asqan erlikpen qaytys bolghanyn biletin shygharsyz?
- Bilem. Biraq, ol alghashqy emes. Alghashqy bolyp, qazaq Shúryq Tesikbaev osy erlikti bastaghan bolatyn.
- Qoy-ey?
Men soghysty kórdim... Telebezerden... Súm soghysty keler úrpaq men siyaqty telebezerden kóre bersinshi... "Úly otan soghysy "deuge kelmeytin (Resey bizding otanymyz bolghan emes!) ekinshi dýnie jýzilik soghys turaly reseylikter qyrghyn kórkem filimder týsirip jatady. Biraq arasynda qazaq, qyrghyz ózbekting bir soldatyn kórmeymiz...
Men de "Gitlerdi qualap jýrip, ústap aldyq!" atty kórkem filim týsirip bittim. Biraq birde bir orys soldaty kórinbeydi... Sonymen... 1944 jyl, nauryzdyng 22 júldyzy. Bas qolbasshy meni ózine shaqyrtyp aldy. Jetip barsam, Stalin joldas nauryz kóje iship otyr eken. " Agha leytenant Jalantós Qasbatyrov! Nauryz merekeniz qútty bolsyn! Myna orystar soghysa almaydy eken. Qashan kórsen, samogon iship, tútqyngha týsip qala beredi. Saghan tapsyrma bar!" -dedi nasybay atyp jatyp.
- Iosif Vissarionovich, qashannan beri nasybay atatyn bolghansyz?-dep súradym men.
- Shymkentting bir qazaghy әkelip berip edi. "Kәiip bolasyz.." dep. Orystyng Matrosovy alghash ret keudesimen jau dzotyn jauyp, asqan erlikpen qaytys bolghanyn biletin shygharsyz?
- Bilem. Biraq, ol alghashqy emes. Alghashqy bolyp, qazaq Shúryq Tesikbaev osy erlikti bastaghan bolatyn.
- Qoy-ey?
Men esik aldynda túrghan dosymdy Stalinning kabiynetine alyp kirdim. Dosym "Stalin ýshin shúryq tesik boldym!" - dep shiynelin, gimnasterkasyn sheship, jalanash keudesin kórsetti. Qúdayym-au, onyng denesi shúryq tesik edi, arghy jaghynan kýn sәulesi kórinip túrdy.
- Ólә-ә,- dedi Stalin tandanyp,- qalay ólmegensiz?
- Óleyin desem, auylda qalghan apam úrsady...- dedi dosym jymiyp, - keshiriniz, shymkentshelep "ólә-ә" deysiz?
- Mektepte oqyp jýrgenimizde, Shymkent aimaghyndaghy Maqtaaral audanyna maqta teruge barghanbyz, - Sodan qalghan әdet...- degen Stalin kenet sústy bola qaldy,- qazaqtar, senderge manyzdy tapsyrma bar! Gitlerdi ústap әkelinder! Tiridey!
- Qúp bolady, joldas Staliyn!- dedik biz qolymyzdy shekemizge aparyp. Sodan ne kerek, alty qazaq, bir qyrghyz eki ózbek bolyp, "Tu-154" úshaghyna otyrdyq. Iluminatordan tómenge qarap kelemin, maydan dalasynda soghysyp jatqan tek qazaqtar. Orystar okoptarynda karta oinap, araq iship otyr. Berlinge jaqyndaghanda, parashutpen sekirdik. Ózbek soldaty parashutpen sekirip kele jatyp, Berlindegi dosyna sotkamen habarlasyp ýlgerdi, "Qalay, Berlinde qauyn- qarbyz satugha bola ma?"- dep qoyady. Biz de qarap qalghan joqpyz. Úyaly telefondarymyzben tiyisti adamdarymyzgha: "Berlinde úly jýzdin, kishi jýzdin, orta jýzding adamdary bar ma? ", degen súrau jiberdik. Bizdi qúrtatyn osy jýzge bólinu ghoy. Ekinshi dýnie jýzilik soghystyng sebepkeri,1941 jyly Rossiyagha soghys ashqan jalmauyz Gitler kóshening bir búryshynda airan iship túr eken. Qualap jýrip, tiridey ústap aldyq. Gimler degen bireui ústatpay ketti. Sodan Gitlerdi "Belarusi" traktorynyng teleshkasyna otyrghyzyp alyp, Mәskeuge, Stalinge kele jatqanbyz. Bir kezde Gitler: "Men úly jýzbin"- dep qaldy. Oy atana nәlet dese, әdeyi, qazaqtardy shaghystyru ýshin aityp otyr. «Oy, seni kishi jýz dep edi ghoy?»- dep qasymdaghy Myltyqbay onyng jaghasynan ala týsti. "Keshirinizder, kishi jýz ekenmin ghoy..." dep sasqalaqtady Gitler. "Ói, ol nege kishi jýz? Ol orta jýzden!"- degen Granatbek aiqay saldy,- bile bilsender, әigili Shynghyshannyng ózi orta jýzding balasy!"
Osylay qyryq bir pyshaq, seksen segiz shanyshqy bolyp jatqanymyzda, Gitler teleshkiden sekire týsip, qasha jónelipti. Biz ony bayqamappyz da... Stalinnen úyat boldy... Jaman úyat boldy.. Áli úyalyp jýrmiz...
«Abay-aqparat»
