Qantar, nauryz, tamyz ailarynda ótetin testileuge qatysu arqyly oqugha týsushi JOO-nyng aqyly bólimine qújat tapsyra alady. Qantarda shekti balyn jinaghan testke qatysushy ÚBT sertifikatymen JOO-gha tek kommersiyalyq negizde oqugha týse alady: shekti balyn jinasa bolghany. Sonymen qatar, ÚBT-ny qantarda tapsyrghandar negizgi ÚBT-ny mausym aiynda da tapsyra alady jәne memlekettik bilim beru granttaryn beru konkursyna qatysa alady.
«Memlekettik bilim beru granttaryn taghayyndau boyynsha ótetin konkursqa qatysu ýshin mindetti týrde 2019 jylghy mausym-shilde ailarynda ótetin Últtyq birynghay testileuge qatysu qajet. Testileuge qatysugha ótinim beru ýshin túrghylyqty tirkelgen jeri boyynsha últtyq testileu ortalyghynyng ÚBT ótkizu punkterine jýginu qajet», — delingen QR BGhM materialdarynda.
2019 jylghy ÚBT formaty esh ózgerissiz qalatynyn atap ótken jón. Oqugha týsushi dәstýrli týrde 3 mindetti pәn (Qazaqstan tarihy, matematikalyq sauattylyq, oqu sauattylyghy) jәne 2 beyindik pәn boyynsha testileuden ótedi.
Qantar, nauryz ailarynda ótetin testileudi talapker ÚBT ótkiziletin ózine ynghayly kez-kelgen punktide tapsyra alady. Tek testileuge qatysu ýshin ÚBT ótkizu punktine kórsetilgen merzimde ótinish beru qajet.
Eske sala keteyik, 2018 jyldan bastap әr týlekke ÚBT sertifikatymen birge, bilim beru baghdarlamalarynyng tizimi, bólingen granttardyng sany, sonday-aq, ótken jylghy granttar konkursynyng nәtiyjeleri jazylghan aqparattyq paraqsha beriledi. Atalghan aqparattyq paraqsha týlekke ózining bolashaq mamandyghyn tandau kezinde kómek bolady.
Joghary oqu oryndarynyng akademiyalyq jәne basqaru derbestigin keneytu maqsatynda birqatar ózgerister engizildi. 2019 jyldan bastap mamandardy dayarlau baghyttarynyng jana klassifikatory engizilip otyr. Býgingi kýnge deyin elimizding joghary oqu oryndarynda mamandyqtardyng tizimi naqty kórsetilgen klassifikator paydalanylghan bolatyn. Endigi kezekte mamandardy dayarlau baghyty kórsetiletin bolady. Sәikesinshe, elimizding joghary oqu oryndary derbes bilim beru baghdarlamalaryn әzirleydi.
Osyghan oray, memlekettik bilim beru granttary bilim beru baghdarlamalarynyng toptary boyynsha taghayyndalatyn bolady. Mәselen, «Matematika pәni múghalimderin dayarlau» tobyna «Matematika», qosarlanghan «Matematika-Fizika», «Matematika-Informatika» mamandyqtary kiredi. Al, «Aqparattyq tehnologiyalar» tobyna — «Informatika», «Aqparattyq jýieler» jәne t.b. Yaghni, bilim beru granttarynyng taghayyndaluy búrynghyday mamandyqtar boyynsha emes, bilim beru baghdarlamalarynyng toptary boyynsha jýzege asyrylatyn bolady. Grant útyp alghan song oqugha týsushi (talapker) JOO-gha tandaghan bilim beru baghdarlamasy boyynsha tirkelip, JOO-gha qújattaryn tapsyru kezinde tandap alghan mamandyghy boyynsha bilim alatyn bolady.
Elbasy «100 naqty qadam» últ josparynda Nazarbaev Uniyversiytetining tәjiriybesin eskere otyryp, JOO-lardyng akademiyalyq jәne basqarushylyq derbestigin kezen-kezenimen keneytudi qamtamasyz etudi tapsyrdy. Akademiyalyq erkindik — bilim beru sapasyn arttyru baghdarlamalarynyng mazmúnyn derbes anyqtau boyynsha JOO-largha ókilettik beru. Búl bilikti kadrlar men jana mamandyqtargha degen súranys uaqyt ótken sayyn artyp kele jatqan jana ekonomikagha kóshu jaghdayynda asa manyzdy.
Últtyq birynghay testileu — Qazaqstan Respublikasynda qoldanylatyn mektep bitirushilerding bilimin baghalau jýiesi. ÚBT-nyng nәtiyjesi qabyldau emtihany retinde kolledjderde, JOO-larda eseptelinedi. Sonday-aq, ÚBT-nyng baldary «Bolashaq» preziydenttik stiypendiyasyn alugha jaramdy.
ÚBT alghash ret 1999 jyly engizildi. 2017 jylgha deyin ÚBT ýsh funksiyany atqardy: 11 jyldyq oqudy ayaqtau qorytyndysy retindegi bitiru emtihany, joghary oqu oryndaryna týsu emtihany jәne týlekterge memlekettik granttardy taghayyndau mehanizmi. Endi qorytyndy attestattau nemese bitiru emtihandary mektepterde ótkiziledi, al ÚBT – joghary oqu ornyna týsu jәne memlekettik granttardy taghayyndau emtihany bolyp qalyp otyr.
ÚBT bir kezennen túrady jәne 140 baldyq mejemen baghalanady. Oqushylar bir kýnde ýsh mindetti pәnnen (Qazaqstan tarihy, matematikalyq sauattylyq, oqu sauattylyghy) — әrqaysysynda 20 tapsyrmadan jәne eki beyindi pәnnen — әrqaysysynda 30 tapsyrmadan test tapsyrady.
2019 jyly ÚBT 16-shy ret ótkiziledi. Osy jyldar ishinde ÚBT-gha 1,5 mln astam mektep bitirushi qatysqan. Búl barlyq mektep bitirushilerding 80%-yn qúraydy.
Abai.kz
