Sәrsenbi, 8 Mamyr 2024
4165 8 pikir 21 Qarasha, 2018 saghat 16:33

Ghasyrlardy jalghaghan Qyzghaldaq

Memleket basshysy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng el, últ, tariyh, býgingi men bolashaq turaly kemel oy tolghaghan kezekti jýrekjardy, kýretamyrly «Úly dalanyng jeti qyry» maqalasynda tól tarihymyzgha ong kózqaras qajettigin aiqynday otyryp, airyqsha nazar audarghan Úly dalanyng jeti qyryna toqtaluy erekshe qyzyghushylyq tughyzady. Elbasy Úly dalanyng jeti qyry qatarynda Qazaqstannyng alma men qyzghaldaq otany ekendigine terendey toqtalghan.

Osy orayda, elimizding Parlamenti Senatynyng Tóraghasy, iri memleket jәne qogham qayratkeri, kәsiby sheber qalam iyesi Qasym-Jomart Kemelúly Toqaevtyng qazaqstandyq oqyrmandar arasynda keninen tanylyp, joghary baghalanghan enbegi, sonymen birge әlemning ondaghan tilderine audarylyp, halyqaralyq auqymda moyyndalghan «Belasu» kitabynda tap osy Qyzghaldaq gýline qatysty este qalarlyq erekshe halyqaralyq mazmúndaghy oqighany bayandaghany oigha oralady. Sondyqtan, bәlkim, týsinikti sebeptermen әsirese jastardyng qoly jete bermeui yqtimal osy kitaptyng tarauynan arnayy ýzindini úsynudy jón kórip, Núrsúltan Ábishúly әdemi aitqanday, asqaq Alataudyng baurayynan taraghan qazaqtyng Qyzghaldaq gýlinin, rasynda, býginge deyin ghasyrlardy jalghap túrghan rәmizdik qasiyetin taghy bir tanugha, demek tól tarihymzgha qúrmetimizding kýsheye týsuine septigi tiyer degen ýmittemiz.

Qasym-Jomart Toqaev «Belasu»

«N.Nazarbaevtyng basshylyghymen bizding elimiz jetken jetistikterge Niyderlandynyng Joghary Mәrtebeli Korolevasy Beatriks siyaqty әdil әri shynshyl adam, óte qyzyqty jәne, meninshe, tolyq sipattama berdi. Óz halqynyng arasynda jәne dýniyejýzilik qoghamdastyqta barynsha tanymal ol, Qazaqstan Preziydentining qúrmetine arnalghan memlekettik bankette sóilegen sózinde bylay dedi:

"Preziydent myrza!

Býgin men Sizdi osynda qoshemettep otyrghanyma óte quanyshtymyn. Bizding elimizge qosh kelipsiz! Ádet boyynsha múnday as ýstindegi sózde elder arasyndaghy búrynghy baylanystar jayly jii aityp jatady. Biraq biz býgin búl әdetti ústanbayyq. Óitkeni Qazaqstan –tayaudan beri ghana shet memlekettermen qarym-qatynas ornatyp jatqan jas el ghoy. Búl, alayda,  bizding elderimizding arasynda búryn baylanystar bolghan joq degendi bildirmeydi. Kerisinshe, Jibek joly ghasyrlar boyy Europany Aziyamen jәne sol arqyly Qazaqstandy Niyderlandymen de jalghastyryp túrdy. Osy baylanystardyng asa bir tamasha jemisterining biri – bizding elimizde qyzghaldaqtardyng payda boluy. Qazaqstannyng dalalary men taularynan búl gýl Niyderlandygha jol tauyp, onda ol asa manyzdy sauda ónimine ainaldy. Qazir qyzghaldaq Niyderlandynyng jalpygha tanymal eksporttyq tauary bolyp tabylady, onyng ýstine, ol tipti bizding últtyq belgimizge ainaldy.

Qyzghaldaq tarihy – birneshe jýzjyldyqtar kóleminde bolghan ýlken ózgeristerge bir ghana mysal. Sizding elinizding tarihynda  ózgeristi kezender kóp boldy. Qazaqstan jas el bolghanymen, onyng tarihy kóptegen ýlken oqighalargha toly. Atap aitqanda, songhy onjyldyq auqymdy ózgeristermen jәne jana ýrdistermen sipattalady. "Qazaq" degen sózding kóp mәni bar, onyng ishinde "bostandyq" degen úghymgha qatysty manyzy ýlken. Sayasy mәni jaghynan búl bostandyq Kenes Odaghy taraghannan keyin, Sizding eliniz tәuelsiz memleketke ainalghan tayau kezden bastap qana payda boldy. Búl sayasy tәuelsizdik ejelgi qazaq tili men mәdeniyetine jәne últtyq mәdeny erekshelikting manyzdylyghyn baghalaugha mýddelilik tuyndauyna da alyp keldi.

Tәuelsizdik alghannan keyin Sizding eliniz ýlken problemalargha tap boldy. Sizding bir mezgilde sayasy mәselelerge de, ekonomikalyq jәne ekologiyalyq mәselelerge de nazar audaruynyz qajettigi tuyndady. Siz osy problemalardy sheshuge jigerlene kiristiniz. Mindetterding biri – osy salada kóp dәstýrleri joq jәne onyng ýstine ýlken etnikalyq әrqilylyqpen sipattalatyn elde demokratiyalyq instituttar qúru edi. Alghashqy jәne eng manyzdy basymdyq- jana memleketting túraqtylyghy men tútastyghy ekendigi kәmil. Búl maqsattardy ótpeli kezendegi Sizding memleketiniz siyaqty qogham ýshin demokratiyalyq instituttardy nyghaytumen ýilestiru qajettigi az mindet emes. Sizding elinizding EQYÚ-gha mýsheligi Sizding búl mindetke qanshalyqty oilanyp-tolghanyp qaraytynynyzdy bildiredi.

Sizding eliniz apatty ekologiyalyq auyrtpalyqty bastan keship otyr. Áskery jattyghular, raketalar úshyru jәne yadrolyq synaqtar kenestik uaqytta qorshaghan ortagha orasan núqsan keltirdi. Aral tenizining tartylyp qaluy jәne onyng manayyndaghy auyl sharuashylyq jerlerining qúryp ketui óte tereng ekologiyalyq problema tughyzdy. Onyng ýstine, josparly ekonomikadan erkin ekonomikagha kóshu qarjy jәne ekonomikalyq qiyndyqtarmen baylanysty boldy. Búl problemalar qazirgi uaqytta ishinara oryndaldy. Inflyasiya  auyzdyqtaldy.. Jedel jәne negizgi reformalar neghúrlym tiyimdi jәne transparenttik ekonomikalyq jәne qarjy jýiesin qúrugha mýmkindik berdi. Áriyne, barlyq problemalar әli sheshilip bolghan joq, alayda Sizding eliniz, atap aitqanda, múnay men gazdyng iri qorlarynyng arqasynda keleshekke senimmen qaray alady. Osynday auqymdy әleuettik  baylyqty halyqtyng qalyng búqarasynyng iygiligi ýshin paydalanu ýlken mindet. 2000 jyly qúrylghan Últtyq múnay qory búl ýshin paydaly qúral bolady. Sizding elinizding jer qoynauynyng baylyghy auqymdy sheteldik investisiyalardyn, atap aitqanda, Niyderlandynyng da investisiyalaryn tartugha mýmkindik berdi. 1999 jyly qúrylghan, Óziniz tóraghasy bolyp tabylatyn Sheteldik investorlar kenesi ontayly investisiyalyq ahual jasaugha óz ýlesin qosyp otyr jәne ekonomikalyq progreske jәrdemin tiygizude.

Qazaqstan ekonomikalyq túrghydan ghana emes, sayasy túrghydan da әrtýrli halyqaralyq odaqtar men úiymdargha qatysyp keledi. Konsulitasiyalar men yntymaqtastyq ýshin tiyimdi qúrylym bolyp tabylatyn EQYÚ-ny men atap óttim. Europadaghy EQYÚ siyaqty, Aziya aimaghynda sonday maqsattargha jetuge úmtylyp otyrghan Aziyadaghy ózara yqpaldastyq jәne senim sharalary jónindegi kenesti qúru turaly manyzdy bastamany Siz óz moynynyzgha aldynyz. Sizding eliniz NATO-nyng "Beybitshilik jolyndaghy seriktestik" baghdarlamasyna jәne Europalyq Odaqpen seriktestik jәne yntymaqtastyq jónindegi Kelisimge belsene qatysady.

Kópjaqty kelisimderge qatysumen qatar bizding elderimiz arasyndaghy eki jaqty baylanystardyng da eleuli manyzy bar. Niyderlandy kәsiporyndary Sizding elinizde birqatar salalar boyynsha jemisti qyzmet ornyn anyqtady, bizding ekijaqty sauda-sattyghymyz ýzdiksiz ósuimen sipattalady. 2001 jyly júmys istey bastaghan Ekonomikalyq yntymaqtastyq baghdarlamasy (EYB) osy yntymaqtastyqty odan әri damytu ýshin jaqsy mýmkindikter jasap otyr.

Preziydent myrza!

Qyzghaldaq gýli – rasynda, Sizding elinizge bizding alghys aituymyz tiyis eng basty syilyq bolar. Byltyr Almatyda ótken "Qyzghaldaq jәne Adam" degen halyqaralyq festivaligha bizding qatysuymyz osyny esime saldy. Qyzghaldaq gýli, sonday-aq bizding elderimizding arasyndaghy ósu men gýldenu belgisi bolsyn.

Men osynda qatysyp otyrghandardyng bәrine, Preziydent myrza, Sizding densaulyghynyz ýshin, Qazaqstan halqynyng jarqyn bolashaghy ýshin menimen birge tost kóterudi úsynamyn".

Múhtar Kәribay

Abai.kz

8 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1761
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1737
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1459
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1372