Júma, 3 Mamyr 2024
Ruhany janghyru 3304 22 pikir 19 Qarasha, 2018 saghat 09:22

«Qasiyetti Qazaqstan» ekspedisiyasy Reseyge bardy

Elbasynyng «Ruhany janghyru» maqalasy ayasyndaghy tapsyrmalargha say júmys jýrgizip otyrghan «Qasiyetti Qazaqstan» jobasy últ tarihymen baylanysty ózge elderdegi qasiyetti tarihy oryndardy anyqtau maqsatynda etno-mәdeny ekspedisiyasyn 12 qarashada Resey Federasyasynyng astanasy Mәskeu qalasynan bastady.

«Qasiyetti Qazaqstan» ghylymy zertteu ortalyghy jetekshisi Berik Ábidghaliyúlyn arnayy qabyldghan Reseydegi tótenshe jәne ókiletti elshi Imanghaly Tasmaghambetov ortalyqtyng zertteu jýmystaryna ong baghasyn berip, Reseydegi zertteu júmystaryna barynsha kómek kórsetetinin jetkizdi. Shekaralas túrghan elderde tarihshylardyng ortaq pikirinin, mәdeny baylanystyng qajettiligin airyqsha atap ótti.

«Ekspedisiyanyng maqsaty qolda bar, bәrimizge anyq tarihymyzgha qatysty nysandardyng bazasyn jasap qana qoymay, әli de beymalym bolyp kele jatqan nysandar men múraghattargha qol jetkizu. Sonymen qosa jergilikti tarihshylar jәne ghalymdarmen birlese júmys istep, tarihy shyndyqtardy qalpyna keltiru, Reseyge kelgen qazaqstandyqtardy el tarihyna qatysty kiyeli nysandardy taba aluyna mýmkindik jasap, Reseydegi turizming damuyna da ýles qosu» - dedi ortalyq jetekshisi Berik Ábdighaliyúly.

«Qasiyetti Qazaqstan» jobasy negizinde shetelderde ornalasqan qazaq tarihyna qatysty tarihiy-mәdeny oryndarynyng derekter bazasyn janartu, tarihy nysandardyng tizbesin qúru, respublika aumaghynan tys jerlerdegi últ tarihyna qatysy bar nysandardy zertteu-saraptaudy qolgha alghan ekspedisiya mәdeniy-tarihy eskertkishter men nysandardy týgendeydi. Tarihshy-ghalymdarmen, jergilikti diaspora ókilderimen jýzdesu de josparlanghan.

Reseyge kelgen ekspedisiya júmysyn Don qabirstanynda Alash kósemi Álihan Bókeyhan qabiri basynda jәne basqa da repressiya men qughyn-sýrgin qúrbany bolghandargha qúran baghyshtaumen bastady. Odan song kórnekti memleket jәne qogham qayratkeri Túrar Rysqúlov 1931-1934 jyldary túrghan Pokrovskiy bulivary, 14-ýide ornatylghan eskertkishpen tanysty. Ghany Múratbaev jerlengen Vaganiskoe qabirstanynda, Jahansha Dosmúhamedúly jatqan Butov poligonynda, Túrar Rysqúlov, Nәzir Tóreqúlov, Súltanbek Qojanovtar jerlengen Kommunarka poligonynda boldy. Kislovskiy kóshesindegi Álihan Bókeyhan túrghan 4 ýiine bardy.

Reseydegi elshilikte ruhany janghyru ayasynda birqatar júmystar atqarylyp jatyr. Atap aitqanda elshilik ghimaratynda Elbasy júmys istegen kabiynet jәne Qazaqstan-Resey halyqaralyq qatynasyna arnalghan muzey ashylghan. Múnda 1905 jyldan bastap 4 retki Gosdumagha saylanghan qazaqtar, Mәskeude qyzmet etken, repressiyagha úshyraghan Alash qayratkerleri turaly jәne eki elding arasyndaghy qarym-qatynasqa arnalghan jәdigerler bar. Sonday-aq, elshilik VDNH kórmesindegi 1936 jyly salynghan Qazaqstan pavilionyn qalpyna keltiru júmysyn jýrgizip jatyr. Ol qazaqstandyqtardyng Mәskeudegi ruhany ortalyghyna ainalmaq. Al, Peterborda Áliya Moldaghúlovanyng eskertkishin qong josparlanghan.

Ekspedisiya elshilikting qoldauymen 1600-1610 jyldary Kasymov handyghyn basqarghan qazaq súltany Orazmúhamed Ondanúly jerlengen Ryazan oblysy, Qasymov qalasyna da baryp keldi. Kaluga qalasynda jerlengen Arghynghazy hannyng jatqan jerine baylanysty derekter jinaldy.

Sonymen qatar, Dubosekovadaghy ataqty 28 panfilovshylargha arnalghan eskertkish pen Rjev qalasynda erekshe erlik kórsetken jerlesterimizge arnalghan memorialdyq keshende de boldy.

Eske salatyn bolsaq, biyl qanatyn kenge jayyp bastalghan «Qasiyetti Qazaqstan» jobasy sheteldegi últ tarihymen baylanysty nysandardy anyqtaudy TMD kóleminde jýrgizudi josparlaghan. Atap aitqanda, zertteu nysanyna Resey, Ózbekstan, Qyrghyzstan, Tәjikstan, Týrikmenstan siyaqty kórshiles respublikalar qamtylyp otyr. Kezen-kezenimen jasalghan júmys bolashaqta Alash arystary men Qazaq ziyalylarynyng tabany tiygen Europa elderinde de jalghasyn tabady.

Núrghaly Núrtay

Abai.kz

22 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 689
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 487
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 418
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 421