Seysenbi, 30 Sәuir 2024
Alang 5768 22 pikir 18 Qazan, 2018 saghat 13:08

Kremli Qazaqstandaghy orys tildi halyqty zombigha ainaldyrdy

Juyrda kz.expert saytynda “Kremli Qazaqstandaghy orys tildi halyqty qalay zombigha ainaldyrdy?” degen maqala shyqty.

Onda Qazaqstandy Kremliding nasihatynan shygha almay otyrghan memleket ekeni aitylghan. Avtor materialda Qazaqstan Reseymen ortaq tarih barlyghy, әlemdegi eng úzyn memleketaralyq shekara (7548 km) osy eki el arasynda ekeni, sayasattaghy jýie men tәjiriybelerining úqsastyghy, tyghyz ekonomikalyq baylanys jәne tildik faktorlar arqyly etene jaqyn ekenin atap ótken.

Sonday-aq, 2009 jylghy sanaq boyynsha respublika azamattarynyng 84,8 prosenti óz tegin orys tilinde jazghanyn mysalgha keltiripti.

Qosh! 2009 jyly Qazaqstannyng sol kezdegi premier-ministri Kәrim Mәsimov “Elektrondy ýkimet bastamalary - 2009” atty konferensiyada sóilegen sózinde: “Áleumettik saualnama zertteulerine qarasanyz, halyqtyng 55% y Reseyde emes, reseylik aqparattyq kenistikte túrady” degen mәlimdeme jasaghan bolatyn. Sodan beri, týk ózgergen joq. Biz әli Kremliding iydeologiyasynan azat bolar ontayly joldy tapqan joqpyz.

2017 jyldyng qarasha aiynda Aqparat jәne kommunikasiya ministrligi  1,5 mln.gha juyq adam Qazaqstandyq aqparat salasynan tys ekenin mәlimdegen edi. Qúdaygha shýkir, atalghan ministrlik qazir qoldan kelgen barlyq mýmkindikti jasap baghuda. Qazir halyqtyng qazaqstandyq aqparatty tútyna bastaghany, әleumettik jelilerde qazaqtildi auditoriyanyng basymdyq alghany songhy jyldary anyq sezile bastady. Sonda da, búl mәselede belbeudi bosatyp qongha bolmaydy.

Áleumettanushylardyng “Sosopros” atty zertteu nәtiyjesine sensek, orys tilinde sóileytin qazaqstandyqtardyng 69% -y Reseyding janalyqtary men oiyn-sauyq baghdarlamalaryn kóredi eken. Jәne olar  reseylik BAQ-targha kóbirek senim artatyn kórinedi.

Al, Aqparat jәne kommunikasiyalar ministrliginin  mәlimetine sýiensek, elimizde qazaq tildi basylymdardyng sany – 519 bolsa, 802 basylym orys tilinde taralady. Al, qazaq jәne orys tilderinde 992 BAQ shyghady eken. Osy kórsetkish birte-birte ózgerui ýshin memleket tarapynan ýlken ister qolgha alynyp, qazaq halqynyng aqparattyq qauipsizdigin qamtamasyz etu isi qarqyn aluy kerek.

Elimizdegi Resey aqparatynyng kýshi 2014 jyly bolghan Ukrainadaghy oqighalar kezinde anyq bayqaldy. Sol kezde tәuelsiz jurnalister qazaqstandyqtardyng kóbi putinshil ónimderdi tútynugha mәjbýr ekenin aitqan...

Qazir elimizde gazetke jazylu nauqany jýrip jatyr. IYә, gazetterding býgingi ahualy keremet dey almaymyz. Biraq, Resey aqparat qúraldarynyng yqpalyn yghystyru ýshin de últtyq basylymdargha qoldau qajet ekenin, qazaq tili men últynyng mýddesi ýshin jeme-jemge kelgende qazaq baspasózi ghana ýn qatatynyn eskerte ketu - bizge paryz.

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz

 

22 pikir