Júma, 3 Mamyr 2024
2555 0 pikir 21 Qyrkýiek, 2018 saghat 00:05

Otbasylyq sot qúrudyng keleshegi talqylandy

Jogharghy Sotta «Zamanauy sot tóreligi jýiesindegi otbasylyq sot» taqyrybynda halyqaralyq «dóngelek ýstel» ótti. Jiyndy Jogharghy sot tóraghasy Jaqyp Asanov jýrgizdi.

Is-sharagha Jogharghy jәne jergilikti sottardyng sudiyalary, Parlament deputattary, mediatorlar, mýddeli memlekettik organdardyn, ÝEÚ, sonday-aq birqatar halyqaralyq úiymdardyng  ókilderi qatysty.

Joghary Sot Tóraghasy forumdy asha kele, otbasy memleket pen qoghamnyng irgetasy ekenin atap ótti. «Tәrtip pen zang ózgerse de, otbasylyq qúndylyqtar ózgermeytin kiyeli әri mәngilik qúndylyqtar. Barlyq jaqsylyq atauly otbasynan bastau alady. Kóshede, qoghamdyq oryndarda oryn alatyn qatigezdikting týp tamyry otbasynda bolghan jaghdaylardyng kórinisi», - dedi J.Asanov.

Jiyngha qatysushylar otbasylyq daulardy qaraudaghy sottar qyzmetining aghymdaghy jay-kýiinen habardar boldy. Yuvenaldy sottar auyr jәne asa auyr qylmystardan bólek, qylmystyq ister men 14 sanattaghy azamattyq isterdi qaraydy. Solardyng qatarynda balanyng túrghylyqty jerin anyqtau, ata-ana qúqyghynan aiyru, bala asyrap alu, aliyment óndiru, sonday-aq kәmeletke tolmaghandargha qatysty  barlyq әkimshilik ister bar. «Ajyrasu, mýlikti bólisu, kóp jaghdayda balalardyng qatysuymen bolatyn túrmystyq zorlyq-zombylyq sekildi basqa da isterdi jalpy yurisdiksiyadaghy sottar qaraydy», - dedi J.Asanov.

Joghary Sot Tóraghasy qazirgi zamanghy otbasy qúqyghy arnayy bilim men daghdylardy talap etetinin atap ótti. «Otbasymen jәne balalarmen júmys isteytindikten, otbasylyq dau-janjaldardy sheshu boyynsha sudiyalardyng airyqsha tәjiriybesi boluy tiyis. Búl júmysqa psihologtardy, qaqtyghystanushylardy, mediatorlar men basqa da mamandardy tartu qajet», dep esepteydi J.Asanov. Singapurdaghy otbasylyq sot júmysynyng tәjiriybesi ozyq ýlgi retinde atalyp ótildi.  iyNIYSEF-ting Qazaqstandaghy ókili Yuriy Oksamitnyy otbasylyq sottardy synaqtan ótkizu jәne qúru turaly aita kele, ajyrasu men nekesiz tuylatyn balalar sanynyng kóbeygendigine jәne әrbir ýshinshi otbasynyng shanyraghy shayqalyp jatqandyghyna alandaushylyq bildirdi. Spiyker zorlyq-zombylyq faktileri turaly aqparat beru tetikterining jetkiliksizdigin aita kele, sot jýiesinde sudiyalardy mamandandyru jәne sottardy balalardyng mýddesine qaray baghdarlau mәselesining ózekti kýiinde qalyp otyrghandyghyn atap ótti.

i.Oksamitnyy sottan tys tatulasu sharalary birqatar memlekettik organdardyng jýktemesin azaytatyn ekonomikalyq túrghydan neghúrlym tiyimdi tәsil bolumen qatar, otbasy men balalardy damytugha ong yqpal etetindigine airyqsha toqtalyp ótti.  Osy rette ol: «Qazaqstannyng balalargha arnalghan sot tóreligi salasyndaghy tәjiriybesine halyqaralyq qauymdastyqtyng qyzyghushylyghy zor, әsirese Ortalyq Aziya elderine ýlgi bola alady», - dep atap kórsetti.

Jogharghy sottyng sudiyasy Úlbosyn Sýleymenova Qazaqstan ýshin nekeni búzu aldynda taraptargha tatulasu rәsiminen ótu, psihologpen kezdesip, dәris tyndau mindeti jýkteletin shetel tәjiriybesin engizu tiyimdi boluy mýmkindigin atap ótti. Otbasylyq daulardy sheshu ýshin sotta nemese sottan tys tatulasudyng mýmkindigi zor. «Jogharghy Sottyng mediasiya jónindegi jobalary kópshilikting súranysyna say kelude. Múny әleumettik zertteuler men BAQ-ta jariyalanghan materialdardan kóruge bolady», - dedi sudiya.

Ú.Sýleymenova otbasylyq sottardyng júmysyna qatysty birqatar úsynystarymen bólisti.

Mәjilis deputaty  Zaghipa Baliyeva otbasylyq sottardy qúru iydeyasyn qolday kele,  ata-analary aiyrylysqanda balalardyng kimmen qalatynyn anyqtau mәselesin sheshu kezinde balalardyng jas mólsheri shektelimin (10-nan tómen jasqa deyin) azaytu qajet dep sanaydy. Ol zandy búzghan kәmeletke tolmaghandardyng mýddelerin qorghaytyn sot tóreligi tújyrymdamasyn әzirleu men qabyldaudyng manyzdylyghyn atap ótti. Kәmelet jasqa tolmaghandargha qatysty qylmystyq isterdi qylmystyq qudalaudyng sotqa deyin alghashqy satysynda toqtatu mýmkindigin arttyru úsynyldy.

Europadaghy daulardy sheshu ortalyghynyng preziydenti Katarina Kresal Europada sottasudyng qymbatqa týsetindigin, tatulasudyng tiyim tәsil ekendigin aitty. Mediatorlardyng qyzmetine aqy memlekettik budjet esebinen tólenetindigin aita kele, kliyentter ýshin otbasylyq  mediasiya tegin jýrgiziletindigin atap ótti. Sloveniya sottarynda  otbasylyq  daulardyng 75% mediasiyanyng kómegimen ayaqtalady.

Úlybritaniyadaghy Koram palatasynyng korolidik advokaty Mark Tumey Angliyadaghy otbasylyq sottardyng qyzmeti turaly bayandama jasady. Spiyker búl sottarda balanyng pikiri basty nazarda bolatyndyghyn atap kórsetti. Sottar balanyng mýddesine say dúrys sheshim shygharu ýshin tiyisti qúraldarmen jaraqtandyrylghan. Atalghan sottarda yqtimaldyq faktory esepke alynady. Mәselen, kisi óltirdi dep aiyptalghan adamdy jalpy yurisdiksiyadaghy sot aqtap shyqqanymen, otbasylyq sotta atalghan qylmys balanyng qauipsizdigin aiyptalushy qanshalyqty qamtamasyz ete aldy degen súraq túrghysynan qaralady.

Forumda Bas prokurordyng airyqsha tapsyrmalar jónindegi kómekshisi Saltanat Túrsynbekova, Qostanay jәne Shyghys Qazaqstan oblystarynyng azamattyq ister jónindegi sot alqalarynyng tóraghalary Vladimir Dolgih pen Damir Ábdighaliyev, Sot tóreligi akademiyasynyng viyse-rektory Nәzilya Razzaq, sonymen qatar birqatar qoghamdyq úiymdardyng ókilderi de sóz sóiledi.

Jiyn barysynda qatysushylar ózara syndarly pikir almasty.

«Dóngelek ýstel» júmysynyng qorytyndysy boyynsha tiyisti úsynymdar qabyldandy. Onda otbasylyq sottar boyynsha halyqaralyq  tәjiriybeni zerdeleu, daulardy (shiyelenisterdi) sotqa deyin retteu, otbasylyq jәne t.b. daular boyynsha ótinish qabyldau satysynda tatulasu rәsimderin mindetti týrde qoldanu qajettiligi atap kórsetildi.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 813
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 646
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 510
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 526