Seysenbi, 21 Mamyr 2024
Janalyqtar 2297 0 pikir 19 Nauryz, 2011 saghat 08:17

Erlan Jýnis. Nauryz – úlys ómirining etiyketi

Ár halyqtyng ómir sýru erejelerinin, salt-dәstýrinin, minez-qúlyq pen sóz mәdeniyetinin, kisimen aralasu, әngime tabighaty, taqyryp auany, kiyim kii, búiym tútynu etiyketteri bolady. Biriniki qaghazgha týsken, biriniki jylnamalarda belgilengen. Kóshpendi halyqtar mәdeniyeti ózgeshe keletindikten, onyng ýstine jaugershilik zamandarda attyng jalynda, týiening qomynda ótken dәuren bizding halqymyzdyng salt-sanasynyn, dәstýr-joralghysynyn, minez-qúlyq qalyptarynyng bәri-bәri auyzsha týrde saqtalyp kelgen.

Ár halyqtyng ómir sýru erejelerinin, salt-dәstýrinin, minez-qúlyq pen sóz mәdeniyetinin, kisimen aralasu, әngime tabighaty, taqyryp auany, kiyim kii, búiym tútynu etiyketteri bolady. Biriniki qaghazgha týsken, biriniki jylnamalarda belgilengen. Kóshpendi halyqtar mәdeniyeti ózgeshe keletindikten, onyng ýstine jaugershilik zamandarda attyng jalynda, týiening qomynda ótken dәuren bizding halqymyzdyng salt-sanasynyn, dәstýr-joralghysynyn, minez-qúlyq qalyptarynyng bәri-bәri auyzsha týrde saqtalyp kelgen.

Mәselen, halqymyzdaghy maqal-mәtelder, qanatty sózder - ózge halyqtardaghy sekildi útqyr oilar men útymdy tolghamdardyng jiyntyghy ghana emes, ómir sýru erejelerinin, babalar jolynyn, ómir tәjiriybesinin, kórgen men bilgennin, týigen men topshylaghannyng qalyptasqan belgili bir nor¬masy. Sol maqal-mәtelder, sheshendik sózder el ishindegi jer dauynan bastap, jesir dauyna deyingi kýrdeli mәselelerdi sheshuding taptyrmas joly, әdil tóresi bolyp otyrdy. Solargha qarap er qalyptasty, el týzeldi. Endi bayqaghanymyzda, Úlystyng Úly kýni - Nauryz toyy sol últtyq mentaliytet pen koloridtik qúndylyqtardyn, bolmys pen tabighattyn, payym men tanymnyn, óre men óskelendiktin, jana men kónening tútas bir ensiklopediyalyq anyqtamalyghy eken. Ol - dala ómirinin, qazaq dýniyesining minez-qúlyq pen erik-jigerinin, mәneri men ishki mә¬deniyetinin, әdet-ghúrpynyng etiyketi bolghan. Etiyket úghymynyng payda boluynan býgingi naqty zamangha deyingi qoldanyluynyng artynda qarapayym ghana «sypayylyq» túr. «Sypayy tonbaydy, qaltyraydy» degen halqymyz múny jige-shigesine deyin taldap, tal¬qylap, ómir tәjiriybesinen ótkizip, qaghazgha týsirip emes, halyq ómirining qalypty kýndelikti tirshiligine sinirip jibergen. Al Nauryz toyy - sol ata sýti, ata qanymen sinirilgen mәdeniyetting is jýzinde kórsetilui, yaghny belgili bir dәrejedegi emtihany, synaghy. Árkim óz mәdeniyeti jetken jerge deyin әreket etedi. Jalpy, mәdeniyette etiyketting birneshe normalary bar. Qysqasha týrde salystyryp kórelik:

1) Sәlemdesu: Nauryz kýni halqymyz әueli kýnge sәlem berip, sodan keyin bir-birimen tós qaghystyryp amandasyp, alys-jaqyndaghy aghayyn jiylyp, ótken kýngi ókpe-renishti keshirisedi;

2) Syilyq beru: Boyjetkender jigitterge arnap keste toqyp, soghymnyng songhy etin berip, jigitter aina, taraq, әtir syilaydy. Ár ýy nauryzkóje pisirip, ýige kelgen adamgha aq úsynady;

3) Dastarqan basynda: Narqazan, tayqazangha ortaq as salyp, sol as basynda halyq bolyp ataly sóz aitylyp, ótkenge salauat, keleshekke amanat aitysady;

4) Kiyim kii: nauryz - janalyq, tazalyq kýni, halyq últtyq naqyshtaghy eng әdemi, eng taza aq týsti kiyimderin kiyip, jastar qyzyldy-jasyldy kiyinip, sylanyp-sipanady;

5) Ángimelesu mәdeniyeti: ýidi tazartyp, shyraq jaghyp, ydystargha agharghan men búlaq suyn qúiyp, bir-birine eng izgi tilekter aitysyp, «ýlkennen úlaghat, kishiden izet» desedi;

6) Syrtqy mәdeniyet: Halyq bolyp tal egip, búlaqtardyng kózin ashady.

«Ayqyn» gazeti

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2197
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2583
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2518
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1683