Nauryzdyng 5-i kýni oblystyq Shaymardan Sariyev atyndaghy óner muzeyinde belgili qylqalam sheberi Rafaeli Slekenovtyng jeke shygharmashylyq kórmesi ashyldy. Kórmege onyng boyauy keppegen 49 júmysy ilindi.

Onyng suretterindegi kóz qaryqtyrar әr aluan ashyq ta qanyq boyaular kónilindi sergitip, janyndy jadyratady. Kórmening ashyluyna arnayy kelgen Rafaeliding gollandiyalyq dosy mister Martin de osyny aitty. Jәne, atyraulyq suretshi dosynyng jana júmystaryn tamashalaugha ýnemi asyq túratynyn jetkizdi. Biz Rafaelidi әserli kórme barysynda әngimege tartqan edik.

BALA KÝNIMNEN IHTIOLOG BOLUDY ARMANDADYM

- Rafaeli, kórme jayynda aityp ótseniz?

- Mening kórmelerim jyl sayyn kóktemning alghashqy kýnderinen bastalady. Búl dәstýrge ainalghanday. Kóktem mezgilinde tabighattyng janaryp, oyanuy sekildi, shygharmashylyq adamdary da ýlken shabytta bolatyny belgili. Kórmege qoyylghan suretterimning basym bóligi - kóktem taqyrybyna arnalghan. Kórme atauy da sol suretterimning birining atyna sәikes, «Muza Kóktem» dep ataldy.

- Sizding kórmedegi júmystarynyzda sudan balyq ústaghan balanyng sureti kóp eken. Búl neni anghartady?

Nauryzdyng 5-i kýni oblystyq Shaymardan Sariyev atyndaghy óner muzeyinde belgili qylqalam sheberi Rafaeli Slekenovtyng jeke shygharmashylyq kórmesi ashyldy. Kórmege onyng boyauy keppegen 49 júmysy ilindi.

Onyng suretterindegi kóz qaryqtyrar әr aluan ashyq ta qanyq boyaular kónilindi sergitip, janyndy jadyratady. Kórmening ashyluyna arnayy kelgen Rafaeliding gollandiyalyq dosy mister Martin de osyny aitty. Jәne, atyraulyq suretshi dosynyng jana júmystaryn tamashalaugha ýnemi asyq túratynyn jetkizdi. Biz Rafaelidi әserli kórme barysynda әngimege tartqan edik.

BALA KÝNIMNEN IHTIOLOG BOLUDY ARMANDADYM

- Rafaeli, kórme jayynda aityp ótseniz?

- Mening kórmelerim jyl sayyn kóktemning alghashqy kýnderinen bastalady. Búl dәstýrge ainalghanday. Kóktem mezgilinde tabighattyng janaryp, oyanuy sekildi, shygharmashylyq adamdary da ýlken shabytta bolatyny belgili. Kórmege qoyylghan suretterimning basym bóligi - kóktem taqyrybyna arnalghan. Kórme atauy da sol suretterimning birining atyna sәikes, «Muza Kóktem» dep ataldy.

- Sizding kórmedegi júmystarynyzda sudan balyq ústaghan balanyng sureti kóp eken. Búl neni anghartady?

- Ózim Jayyq ózeni manynda dýniyege kelgen son, balalyq shaghym da sol ózenning jaghalauynda ótti. Ózen jaghasynda jalang ayaq jýgirip, talay ret asyr salyp oinadyq. Balyq aulap, qútqaryp ta jýrdik. Men bala kýnimnen ihtiolog boludy armandadym. Áli esimde, Jayyq jaghasynda ólip jatqan balyqtardy kórgende, kәdimgidey ayaytynmyn. Suretterimde kishkentay balanyng armany beynelengen. Búl bala balyqty keri sugha jiberip jatyr. Jalpy, ómirde adam balasy bir nәrsege qoly jetkenmen onymen qoshtasugha da dayyn boluy kerek. Múnda tereng pәlsapalyq úghym jatyr. Tirshilik ataulygha izgilikpen qarau kerek degendi týsindiredi. Qysqasy, surette mening oryndalmas armanym kórsetilgen. Búl ótken kýnderden estelik qana.

- Siz Qazaqstandaghy suretshilerding ishinde halyqaralyq «Micra Art Group Stokholm» suretshiler birlestigining birden-bir alghashqy әri jalghyz mýshesisiz. Búl birlestik suretshige ne beredi?

- Álemning qay elinde ótkeli jatqan suretshiler kórmesin nemese týrli simpoziumdardy bilip otyrugha mýmkindik beredi. Jalpy, beyneleu óneri salasynda aqparat almasugha qoljetimdilik ýshin jaqsy. Biraq, ol jolsapar shyghynyn qarjylay óteudi óz moynyna almaydy. Bir artyqshylyghy - suretshini týrli interaktivti forumdarda keninen tanystyra alady. Osylaysha Ystambúlda ótken «Beybitshilik ýshin!» atty interaktivti aksiyada qatysugha mýmkindik alyp, ol arqyly mening kóptegen júmystarym jan-jaqty tanystyryldy. Endigi interaktivti forum Shyghys Europada ótpek.

ENG BASTYSY - EShKIMGE ELIKTEMEYMIN

- Sizding júmystarynyz AQSh, Norvegiya, Angliya, Niyderlandydaghy ónersýier qauymnyng jeke kolleksiyalarynda saqtauly. Búl elderden bólek, taghy qay elding azamattary súranys týsirip jatyr?

- Qazirgi kýni Kanadadan úsynys týsip otyrghan jayy bar. Onda 11 kartinam bireuding jeke kolleksiyasynda ýsh jylday kópshilik nazaryna úsynylady, yaghny kórmege shygharylmaq. Biraq, men júmystardy kórmege qoyyp, olardan kommersiyalyq tabys tabudy maqsat etip qoymaymyn. Suretshi ýshin shygharmashylyq erkindigi manyzdy. Suretshining stiyli anyq ta aiqyn boluy kerek. Men qatyp qalghan qaghidagha sýiengim kelmeydi. Mening baghytym - qazirgi zamanghy kórkemsuretke jatady. Ony naqty bir janrgha jatqyzugha kelmeydi. Biraq, ónertanushylar mening shygharmashylyghymda aralas tәsilder baryn aitady. Ol europalyq modernizm men qazaqtyng dәstýrli óneri aralasqan deydi. Eng bastysy - mening eshkimge eliktemeytinim.

- Suretterinizdegi keyipkerler kóbinese japon tektes keledi. Onyng sebebi nede?

- Men japondyq dәstýrli «sintoizm» dini men «dao» ilimine kóp ýnildim. Ondaghy ústanymdar únaydy. «Sintoizm» dini tabighatty ayalaugha, tabighatqa syiynugha shaqyrady. Biraq, búl mening sol dinge kirdim degen sóz emes. Men barlyq fundamentaldy dindi moyyndaghym keledi. Dinderge de kosmopolittik kózqaraspen qaraymyn. Jәne, óz júmystarymda japon kelbetin salayynshy demeymin, ol ishki jan dýniyemnen ózinen ózi shyghyp otyrghan dýniye.

RUHANY AZYQTY ANSAGhAN ADAMNYNG SANASY JOGhARY

- Qazirgi suretshilerding problemalaryn qauzasaq?

- Múny problema deuge de kelmeytin bolar. Europa men Shyghystyng kórkemsuret ónerine degen mentaliyteti bólek. Europa elderinde jii bolyp jýrgen son, ondaghy óner muzeylerine kelip túrghan halyqtyng úzyn kezegin kóremin. Onda muzeyge kiru baghasy 20 eurodan joghary kete beredi. Qymbat. Biraq soghan qaramastan, ondaghy zeynetkerlerding ózderi nanyn jemese de, sol muzeyge baryp, ruhany azyq alyp qaytugha tyrysady. Ruhany azyqty qajet etip, әdeyi izdep baryp túrady. Bizge, qazaq halqyna sonday qajettilik qajet. Jalpy, ruhany azyqqa súranysy bar adamnyng sanasy da joghary bolady. Onyng adamgha degen kózqarasy, mәdeniyeti jogharylamaq. Sonda ainaladaghy infraqúrylym da ózgeredi. Men soghan senemin.

Bizde suretshiler odaghy, óner akademiyasy bar, biraq, olar suretshilerge qarjylay qoldau bildirip, materialdyq kómek kórsete almaydy. Búl - bir. Ekinshiden, Kenes odaghy túsyndaghyday barlyq suretshiler odaghy bir-birimen aralaspaydy. Búl әriyne, jaqsy emes. Ózge elderge tanylugha jol joq degen sóz búl. Al suretshi galereyalargha qatysu kerek. Jol jýrip, el kórip, shetelderge jii shyghuy kerek. Ózge suretshilermen tәjiriybe almasyp, shygharmashylyq ósu ýshin qajet búl. Qazir suretshiler sheteldegi kórmege qatysu ýshin óz qarjysymen barady. Jәne, aqshang bolghannyng ózinde de ol elderde jayly kórme zaldary әrdayym da bos bolmaydy. Sebebi, onda da әr jerding óz keremetteri (geniy) jeterlik. Osyghan qaramastan, suretshiler ózderi tyrysyp baghady. Bir aitatyny, suretshi barghan jat eldegi bizding elshilik ókilderi keyde eshqanday da qolúshyn sozbaydy. Tek, shekten shyqqan jaghdaylarda, ólim auzynda bolsang ghana kómekke keledi. Mýmkin, aryz aitu da kýnә shyghar. Men eshtene súrap túrghan joqpyn. Býginde bizge keregi - elimizdegi muzeyler túraqty júmys istep, kórmelerdi jii úiymdastyruy. Sonday-aq, sol muzeyler qoryna amanattap, senip tapsyrghan suretterimiz barlyq erejelerge sәikes, dúrys temperaturada saqtalsa eken deymin. Búl óte manyzdy.

- Sizding sheberhananyzda qansha kartina bar? Onyng ishinde eshkimge qimaytynynyz bar ma?

- Sheberhanadaghy 300-ge juyq kartinamnyng ishinde «Nebesnyy razum» atty júmysymdy ózime qaldyrdym. Ol turaly úzaq aitudyng qajeti joq, Ony kórgen әrbir adam әr týrli payym aituy mýmkin. Búl kosmopolitizm turaly. Sol suret janyma jaqyn. Men osy sekildi suretterimdi kórmege qoya alamyn, biraq satpaymyn.

- Al myna kórmedegi qay júmysynyz sizge etene jaqyn?

- «Pervyy poseluy» júmysy. Onyng birneshe núsqasy bar. Týrli koloriyt, týrli rakursttan alynyp salynghan. Onda eki adamnyng ýilesimi beynelengen. Keyde búrynghy júmystaryndy qaytalap salghyng kelip túrady.

- Tapsyrysqa qalay qaraysyz? Jәne odan bas tartqan kezderiniz boldy ma?

- Barlyq suretshiler de әr uaqytta da tapsyryspen júmys istegen. Leonardo da Vinchi, Rafaeli Sancho da... Mәsele - neni salugha tapsyrys bergeninde. Áriyne, sening salghyng kelmegen dýniyendi sal dep eshkim saldyra almaydy kýshtep. Eger úsynyp jatqan tapsyrys ónerindi qútqarsa tapsyrys qajet dep oilaymyn.

ANYQTAMA

Rafaeli Slekenov 1973 jyly 20-qantarda Atyrau oblysynyng Inder audanynda dýniyege kelgen. 1998 jyly Halel Dosmúhamedov atyndaghy Atyrau uniyversiytetining «Muzyka jәne beyneleu óneri» fakulitetin bitirdi. 1999 jyldan Qazaqstan suretshiler odaghy jastar birlestigining mýshesi jәne Atyrau jas suretshiler birlestigining tóraghasy. «Jiger-2000» halyqaralyq jas suretshiler festivalining laureaty, «Shabyt-2001» IV halyqaralyq jastar shygharmashylyghy festivalining laureaty. 2011 jyldan QR Suretshiler odaghynyng mýshesi. Jeke kórmeleri Astana, Almaty, Atyrau, Aqtauda ótip keledi.

Jazyp alghan Aynúr ASYLBEKQYZY

Suretti týsirgen avtor