Senbi, 4 Mamyr 2024
5391 0 pikir 15 Mausym, 2018 saghat 12:20

Halyq ósimi – memleketting basty baylyghy

VII Astana ekonomikalyq forumy men Daghdarysqa qarsy II dýniyejýzilik konferensiyasynyng plenarlyq otyrysynda Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaev demografiyalyq ósim berip otyrghan elderding mәselesine nazar audarugha shaqyrghan edi.

«Álemning kedey ónirleri demografiyalyq túrghyda qarqyndy ósude. 2030 jylgha deyingi aralyqta Jerdegi halyqtyng 90 payyzgha juyq ósimi Afrika men Aziya sekildi eki ónirding esebinen bolady. Osy aimaqtardaghy halyqtyng kedeyshilik dengeyi ortasha eseppen 30 payyzgha juyq kórsetkishke ten. Búl óz kezeginde baylyqty bóludegi jahandyq tensizdikting artuyna alyp kelude»,-dedi Memleket basshysy.

Biz býgin Qazaqstannyng demografiyalyq ósimi jayly az-kem sóz qozghaghandy jón kórdik.

Áueli resmy statistikagha kóz jýgirteyik, 2018 jylghy 1 nauryzgha elimizdegi halyq sany 18 195,9 myng adamdy qúrady, sonyng ishinde qalalyqtar – 10 452,3  myng (57,4%), auyldyqtar – 7 743,6 myng adamdy (42,6%) qúrady. 2017 jylghy 1 nauryzben salystyrghanda halyq sany 240,3 myng adamgha nemese 1,3% ósti.

AHAT organdary úsynghan azamattyq hal aktileri jazbalaryndaghy mәlimetterdi óndeu nәtiyjesinde, 2018 jylghy qantar-aqpanda tuylghandar sany 63,1 myng adamdy qúrady, búl 2017 jylghy qantar-aqpangha qaraghanda 3,3% kóp. Tuudyng jalpy koeffisiyenti 1000 adamgha 21,35 tuylghandardy qúrady.

2018 jylghy qantar-aqpanda respublika halqynyng tabighy ósimi 2017 jylghy qantar-aqpanmen salystyrghanda 3,1 myng adamgha nemese 8,1% kóbeyip, 40,8 myng adamdy qúrady. Tabighy ósimning jalpy koeffisiyenti 1000 adamgha shaqqanda 13,80 adamdy qúrady.

Qarastyrylyp otyrghan kezende qaytys bolghandar sany 22,3 myng adamdy qúrady, búl 2017 jylghy qantar-aqpangha qaraghanda 4,4% az. Ólim-jitimning jalpy koeffisiyenti 1000 adamgha 7,55 qaytys bolghandardy qúrady.

2018 jylghy qantar-aqpanda respublikada 1 jasqa deyingi 587 nәreste ólimi tirkeldi. 2017 jylghy qantar-aqpanmen salystyrghanda 1 jasqa deyingi shetinegen nәreste sany 8,5% kóbeydi.

Nәreste ólim-jitimining negizgi sebebi - perinataldyq kezende payda bolatyn jaghdaylar, búdan 2018 jylghy qantar-aqpanda 261 nәreste qaytys bolyp, nәresteler arasyndaghy jalpy ólim sanynyng 44,5% qúrady. Tua bitken auytqulardan 138 nemese 23,5%, tynys organdary aurularynan – 53 nemese 9%, infeksiyalyq pen parazitarly aurulardan – 28 nәreste nemese 4,8% jәne jazatayym jaghdaydan, ulanudan jәne jaraqattan – 23 nemese 3,9% nәreste qaytys boldy.

2018 jylghy qantar-aqpanda nәreste ólim-jitimining koeffisiyeti 1000 tughandargha shaqqanda 9,31 qúrady.

Halyqtyng kóshi-qony

Kóshi-qon qyzmeti organdary úsynghan mәlimetterdi óndeu nәtiyjesinde, 2018 jylghy qantar-aqpanda elimizge túrghylyqty túrugha kelgenderding tirkelu sany 2017 jylghy qantar-aqpanmen salystyrghanda 17% kemip, 2580 adam qúrady. Elimizden ketken kóship-qonushylardyng tirkelu sany 32,4% kóbeyip, 4 537 adam qúrady, kóshi-qonnyng aiyrymy -1 957 adam boldy.

Elimizdegi negizgi kóshi-qon almasuy TMD memleketterimen boluda.

·         TMD elderinen kelgenderding ýlesi 77,2%;

·         TMD elderge ketkenderding ýlesi 88,1% qúrady.

Óniraralyq kóship-qonushylardyng ýlesine elimizding jalpy ishki kóship-qonushylar sanynyng 33,8% kúrady. Óniraralyq kóshi-qonnyng ong aiyrymy:

·         Astana qalasy – 3 127 adam;

·         Almaty qalasy – 6 668 adam qalyptasty.

Halyq ósimi – memleketting basty baylyghy. Sondyqtan da demografiyalyq ahualdy túraqty zerttep otyru bolashaq ýshin óte manyzdy.

Elbasy «Qazaqstan-2050» strategiyasynda demografiyalyq mәselege ayryqsha kónil audarghan. Demografiyalyq jaghday Qazaqstan ýshin әrqashan da manyzdy mәselelerding biri bolyp qala beredi. Onyn sebebi – jerimiz úlan-baytaq ken, al halqymyzdyng sany әldeqayda az.

Demografiya – kez kelgen memleketting basty qazynasy, bolashaghy, tiregi. Qaysybir memleket bolsyn, óz últymen ghana tolyqqandy memleket. Shyny kerek, demografiyalyq serpilisti bizding elding kýtkeni qashan. Dýiim qazaq armandaghan 20-25 milliongha qashan jetemiz? Qazaqtyng endigi armany – halyq sanynyng kóbengi. Áriyne, qaragha batqan hangha da batpay qoymaytyny siyaqty, Elbasy jyl sayynghy joldauynyng bir tarmaghyn demografiyalyq ahualgha arnaydy.

Onyng ishinde ana men balagha arnalghan atauly kómek, jәrdemaqy, kóshi-qon: oralmandar men ata-mekenine birjola keletin qandastargha kómek qolyn sozu syndy birqatar mәseleler sóz bolady.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1097
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 991
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 727
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 844