Senbi, 4 Mamyr 2024
Kókjiyek 3590 4 pikir 20 Mausym, 2018 saghat 13:07

Týrkistan – tamyrlastyq túghyry

 

Týrkistan eki dýnie esigi ghoy,

Týrkistan er týrikting besigi ghoy,

Tamasha Týrkistanday jerde tughan,

Týrikting Tәniri bergen nesibi ghoy!

Búl barshagha belgili, biyl tughanyna 125 jyl tolyp, týrki júrty tórine shygharyp otyrghan Alashtyng ardaqty aqyny Maghjan Júmabayúlynyng әigili jyry. Jalpy, kezdeysoqtyq degen bolmaydy, biyl Týrkistandy eng kóp jyrgha qosqan Maghjan aqynnyng mereyli datasymen birge tútas týrki júrtynyng tarihy besigi Týrkistannyng da tórge ozghan jyly bolyp túr. Áueli, Shymkent megapoliys, Týrkistan oblys ortalyghy bolady degen aqjoltay habar jetken bolatyn. Endi Elbasynyng arnayy Jarlyghymen oblystyng atauy Týrkistan bolyp ózgergenin estigen júrt­tyng tóbesi tipti kókke jetip otyr. Elimizde jana megapolisting payda boluymen birge Týrkistannyng oblys ortalyghyna hәm oblys atauyna ainaluy qútty bolsyn! Búl – shyn mәninde týrki dýniyesining tarih sahnasynda qayta týleui, ruhany janghyrudyng ýlken jetistigi. Sananyng silkinui, jadynyng janghyruy, últtyq kodtyng úrangha ainaluy osy bolsa kerek!  Sózdi Maghjannyng «Týrkistan» atty ataqty jyrymen bastaghan edik. Osy jyrynda dauylpaz aqyn «Týrkistan» dep bir qalany menzep otyrghan joq; shabyty shalqar shayyr Tәnirining nesibine, er týrikting besigine, eki dýniyening esigine balaghan qasiyetti jer retinde týrkiler eli – Túrandy aityp otyrghany anyq. Onyng aiqyn aighaghyn jogharydaghy alghashqy shumaqtan keyin ile-shala keletin «Ertede Týrkistandy Túran desken, Túranda er týrigim tuyp-ósken» degen joldardan da anyq kóruge bolady. Mústafa Shoqaydyng tútas Týrkistany da Ortalyq Aziyany tolyq qamtityn ýlken úghym bolatyn.  Tarihtyng tamyryna qan jýgirtip qarar bolsaq, Týrkistan atauy erte kezenderge bastap barady. Múraghat izderi sonau Qytay qorghanynan Kaspiyge, Oral tauynan Aughanstangha deyingi úlan-ghayyr aimaqty Týrkistan dep ataghanyna kuәlik etedi. Týrkistan jalpy, Ortalyq Aziyada dәuirleu dәuirimen birge kóterilip kele jatqan atau. Búryn Túran dep te atalghan týrkiler eli Týrkistan – negizinen músylman-týrki órkeniyetining de besigi sanalady.  Keyin osy qasiyetti ataudy kóshpeliler sana­sy­nan óshiru kezen-kezenimen iske asyry­la bastady. Týrkistan úghymyn sayasy shek­t­eu maqsatynda Týrkistan general guber­natorlyghy qúryldy. Sol tústa tarihy Yassy qalasy da birte-birte Týrkistangha ainalyp ketti. Qalasynyng atauy әuelden «Áziret Súltan, piyr-i Týrkistan» dep, Qoja Ahmet Yasauidy menzep aitylatyn. Keyin ol «әziret» degen diny sózden jalana­sh­tanyp, Týrkistan atauy qala berdi. Shyndap kelgende, bir jaghy qate de emes. Sebebi Týrkistan iydeyasynyng ruhany dingegi Áziret Súltan – Qoja Ahmet Yasauy ekeni de anyq. Elimiz tәuelsizdik alghannan keyin búl úghym qayta janghyra bastady. Elbasy­myz Týrkistandy týletu ýshin kóptegen auqymdy sharalar atqardy. Týrkistanda kýlli týrki júrtyna ortaq Q.A.Yasauy atyndaghy uniyversiytet ashyluy da tarihy sanamyzgha silkinis әri serpilis bergen bolatyn. Týrkistan úghymyn damytu ýshin Preziydent N.Nazarbaevtyng  Ortalyq Aziya iydeyasyn úsynghany da belgili. Qaziret qonghan qasiyetti Týrkistan elimizding ruhany astanasy ghana emes, ol – týgel týrki tu tikken Túran júrtynyng da qasterli atauy ekenin aittyq. Sondyqtan bayyrghy atauyn janghyrtyp, Ortalyq Aziyany da ruhaniy-mәdeny túrghydan Týrkistan dep aituymyz kerek shyghar.  Osy orayda biyl nauryz aiynda bauyrlas memleketterding basshylary Astana tórinde qayta bas qosuynyng da negizinde Maghjan jyrlaghan úly úghymnyng jatqany anyq. Mine, býgin sol iygi isterding jalghasy esebinde, oblys atauymen birge Týrkistan qayta týlep, ataudyng ayasy kenip, qasterli úghym Úly Dalada tu kóterdi. Ol keshegi Alash arys­tarynyng úly múrattarynyng qayta janghyruy, ruhany serpilisi bolatyn. Ejelden el biylegen iygi jaqsylar men ghúlama-ghalymdardyng qútty ordasy bolghan qasterli qarashanyraq, býginde elbasylar bas qosyp, kenes qúratyn, týrki әlemin týgendeytin irgeli ortalyqqa ainalyp keledi. Búl túrghydan kelgende Týrkistan qalasy týrki júrtyna temirqazyq meken bolghan tútas Týrkistannyng da tútqasy bolyp sanalady. Qarashanyraq Qazaqstan – týrki әlemining irgeli ortalyghyna ainalyp, Elbasy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev týrki әlemining liyderine balanyp otyr. Osyndayda esimizge Týrkiya Res­pub­likasynyng eks-preziydenti Abdolla Gýlding Týrkistangha arnayy kelip, Elbasy­myzgha biylikting ejelgi belgisi – asa tayaqty tabys ete túryp, Memleket basshysyn týrkitildes halyqtardyng kóshbasshysy dep tanitynyn jetkizgeni esimizge týsedi. Endi qayta týlegen Týrkistan arqyly tarihy bir tamyrlas júrttar arasynda elimizding túghyry taghy da biyiktey týsedi dep senemiz.

Darhan Qydyrәli  

«Egemen Qazaqstan»

4 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1230
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1129
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 867
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1009