Jastar bizneske bet búrdy. Startap joba, kәsipkerlik mәdeniyet, biznes sauattylyq... olardyng kýndelikti leksikasy. Búl uaqyt talaby. Qajettilik. Biz de ózekti bop túrghan startap jobalar bayqauyn úiymdastyru maqsatynda Qazaqstannyng birqatar aimaqtaryn aralaugha shyqtyq.

Saparymyz elding soltýstik aimaghynan bastaldy. Elding biraz aimaghynda kóktemning iysi sezile bastaghanmen, Qyzyljarda ayaz әli synbapty. Saqyldap túrghan ayazgha qaramastan, poyyzdan týse sala qalany bir aralap shyghudy jón kórdik.

Jol basshylarymyz bizdi qalanyng ortasyndaghy bir ghimaratqa alyp keldi. Studentter jataqhanasy deydi. Jataqhana deuge auyz barmaydy (Basqa aimaqtardaghy biz kórgen studentter túratyn jataqhanalarmen  salystyrugha kelmeydi). Ár bólmening juynatyn bólmesi, plazmaly teledidary, qajet jiHazynyng bәri túr. Ken, әri jabdyqtalghan asy ýii de bar. Kәdimgi shaghyn bólmeli pәter dersiz. Studentterding jaghdayy jaqsy kórinedi.

Jataqhanadan shyghyp shara ótetin Akademik Manash Qozybaev atyndaghy Soltýstik Qazaqstan memlekettik uniyversiytetining bas ghimaratyna qaray bet aldyq. Jolay jón súrasqan qazaqtyng bir qyzy: «Men kazaksha ne ponimai» demesi bar ma. Ashugha bulyghyp kele jatqan maghan qasymdaghy jergilikti uniyversiytette dәris beretin apaydyng «my mestnye» dep jýretin qazaq jastarynyng búlay dep jauap beruin, tipti maqtan kóretinderin aityp, odan әri otqa may qúighanday boldy. Kóz aldyma bizdi vokzaldan kýtip alghan qazaq jigitinin: «A eto nasha gordosti – Lenina. Eto «Ogonek», - dep qazaq atauynan maqúrym qalany aralatyp kele jatyp aitqany oiyma oraldy. Sóitip, uniyversiytetke de kelip qalyppyz.

«Habar» aransynan kórsetlip jatqan «Mening Armanym» baghdarlamasyna Soltýstik Qazaqstan oblysy Qazaqstan boyynsha bayqaugha qatysugha qyzyghushylyq bildirip, belsendilik tanytqan aimaqtardyng kósh basynda túr. Sonymen, super iydeyalardyng avtorlarynan súhbat alyp, jaqynyraq tanysar sәt te keldi.

Qoghamgha paydamdy tiygizsem, maqsatyma qol jetkizsem degen,  ýkili ýmitteri men talaby zor jastar. Biri jabyq sport alanyn úsynyp, biznes josparyn tanystyryp jatsa, biri jylyjay salamyn, endi biri jas jurnalister mektebin ashamyn deydi. Toghjan Dýisenghaly bolsa, studentter ýii janynan aspazdyq ónimder satatyn shaghyn dýkenning jobasyn әzirlepti.

Tilderi túnyq, eti tiri, janyp túrghan jastarmen tanysa kele, olardyng búl jerge elimizding ontýstik aimaqtarynan kelip, «Serpin» baghdarlamasymen oqyp jatqandaryn bildik.

Osydan tórt jyl búryn Ridder qalasynda Almaty, Qyzylorda jәne Ontýstik Qazaqstan oblystarynan oqugha studentter shaqyrylyp, pilottyq joba qolgha alynghan. Ontýstik aimaqtardan barghan 12 mynnan astam jas Batys, Shyghys jәne Soltýstik Qazaqstannyng joghary oqu oryndary men kolledjderinde bilim aluda. Al, Qyzyljargha «serpindikterdin» alghashqy legi ýsh jyl búryn kelipti. Studentterding aitularynsha, alansyz bilim alularyna barlyq jaghday jasalghan. Olar jataqhana, shәkirtaqymen qamtamasyz etilipti.

Aqjan Amanbek (surette) Qyzyljargha Jambyl oblysynan kelgen. Ýsh jyl búryn mektep bitirgen ol «Serpin» baghdarlamasy turaly estip, elding soltýstigine baryp baghyn synamaq bolady. Basynda tildik ortada qinalghanym bolmasa, qala maghan birden únady dep aghynan jaryldy ol. Oquyn ayaqtaghan son, Aqjan osy ónirde qalyp, enbek etpek. Aytuynsha, qazirding ózinde júmysqa shaqyrtular týsip jatyr. Aymaqta pedagog kadrlargha súranys joghary.

«Serpindikterdi» oqu ornynyng basshylyghy da baghalap otyr.  «Enbekqorlyqtary men belsendilikteri quantady»- deydi olar. M.Qozybaev atyndaghy SQMU-ding ghylym jәne innovasiya jónindegi prorektory Aqmaral Ghúsmanqyzynyng aituynsha, oqu ordasynda mynnan astam «serpindik» bilim aluda. «Joba jastardyng sapaly bilim alyp, túraqty júmys tabuyna mýmkindik berude»,- deydi ol. Uniyversiytetting biylghy týlekterining deni  qalada qaludy josparlapty. Keybiri bilimderin  jalghastyrmaq. Mamandardyng kóbi óndiris oryndaryna ornalasyp ýlgeripti, qalghandary da júmyssyz qalmaytyndaryna senimdi.

Ótken jyly joba boyynsha 2050 jas oqugha týsse, byltyr «Serpinge» bólingen grant 3 esege ósip, 6200-ge jetti. Olardyng 5 myny tek joghary oqu oryndarynyng granttary.

Bir qaraghanda, bәri jaqsy. Alayda, kópting kókeyinde atalmysh jobagha qatysty saualdar joq emes. Ásirese, jobagha qatysu sharttary, oqu oryndary men mamandyqtar, bilim granttarynyng qalay bólinetindigi turasynda aqparattandyru jaghy kemshin ekenin aitady әleumettanushy Ramazan Sattarúly.

«Serpin» baghdarlamasy sәtti jýzege assa, birqatar mәsele sheshimin tabar edi. Aldymen, ishki kóshi-qon damyp, ekonomikalyq belsendilikting jogharylauyna jol ashylmaq. Ontýstik aimaqtar ýshin – ol bos granttardy iyelenip,  jastardyng sapaly bilim aluy bolsa, qabyldaushy aimaqtargha – ol  jana mamandar.

Alghashynda baghdarlama syngha da úshyrady. Dәiekti, oryndy synmen qatar týrli kýmәn, kýdik te boldy. Alayda, býgingi kýni «Serpin» baghdarlamasynyng ónimi retinde birneshe mysaldardy aita ketpeske bolmas. Mysaly, Soltýstik Qazaqstanda oqyp jýrgen jastardyng monsha sypyrghyshtaryn jasap, Ontýstikke aparyp kәsip jasap jýrgendigi. Dәl sol ónirde jastar jerdi jalgha alyp, kartop egip, shaghyn biznesterin dóngeletip jýrgen kórinedi. Sonymen qatar «serpindikter» elektrondy biylet satumen, keptirilgen jemis-jiydektermen ainalysyp, keybireuleri ózderining dýkenderi men tigin sheberhanalaryn, kafelerin ashyp, barmen, shashtaraz, aspaz bolyp júmys isteude.

2015 jyldan bastap  «Serpin-2050» jobasyn jýzege  asyrushy  JOO retinde belgilengen A.Baytúrsynov atyndaghy Qostanay memlekettik uniyversiyteti memlekettik baghdarlamalardaghy basymdylyqqa ie injenerlik-tehnikalyq, aqparattyq  tehnologiya, auylsharuashylyghy men veterinariya baghyttary boyynsha 14 mamandyqqa serpindikterdi qabylday bastady.  2015-2016 oqu jyly  atalmysh joba boyynsha  uniyversiytetke  450, al 2016-2017 oqu jyly 145 bilim granty bólindi. Qazirgi tanda uniyversiytette 570 student «Serpin-2050»  әleumettik baghdarlamasy boyynsha bilim alyp jatyr. Aytpaqshy, bizding kelesi saparymyz Qostanaylyq «serpindiktermen»  kezdesuge arnalady.

Zarina Ádilbek

Abai.kz