- Ayta beriniz, - dedi audandyq ishki ister bólimining tergeushisi kabiynetine shaqyryp alyp, - aita beriniz.

- Neni aituym kerek edi? - dedim men.

- Kórshinizding malyn qalay úrlaghanynyzdy.

- Astapyralla! Ne dep túrsyz? Qúday saqtasyn, ómirimde úrlyq jasap kórgen emespin.

- Qysylmanyz, úyalmanyz, aita beriniz, keshe týnde qayda boldynyz?

- Qayda bolushy em, úiyqtap jattym.

- Qayda úiyqtap jattynyz?

- Ýiimde de.

- Ýiinizde kimning qasynda úiyqtap jattynyz?

- Au, ainalayyn, tergeushi, kimning qasynda úiyqtap jatqanymnyng búl úrlyqqa qatysy qansha?

- Qatysy bar ma, joq pa, ony ózim bilem. Siz súraqqa dúrys jauap beriniz. Kimning qasynda jattynyz?

- Kimning qasynda jatayyn, әielimning qasynda jattym.

- Ras pa?

- Ras.

- Sonda әielinizding ong jaghynda jattynyz ba, joq әlde sol jaghynda  jattynyz ba?

- Au, «kókesi», әielimning qay jaghynda jatsam da bәribir emes pe? Onyng úrlyqqa qanday qatysy bar?

- Joq, siz súraqqa dúrys jauap beriniz. Men erikkennen súrap otyrghan joqpyn ghoy. Júmysta otyrghan joqpyn ba?

- Al jaraydy, sol jaghynda jattym deyin.

- Deyin emes, siz tochno jauap beriniz. Bizge qylmysty anyqtau ýshin búltartpaytyn naqty fakti kerek.

- Al, tochno jauap bereyin. Sol jaghynda jattym.

- Ras qoy.

- Ras.

- Sonda әieliniz sizge betimen qarap jatty ma, joq әlde teris qarap jatty ma?

- Au, inishek, au, sary «bala», әielimning qay jaghymen qarap jatqanynyng úrlyqqa qatysy qanday? Ondaghy sharuang qansha?

- Siz «inishek», «sary bala» deudi qoyynyz.Súraqqa dúrys jauap beriniz. Biz iynedey úsaq-týiekke deyin týbegeyli zertteuimiz kerek. Bizdi solay oqytqan. Sonymen әieliniz qay jaghymen jatty?

- Teris qarap jatty, oibay, teris qarap jatty.

- Oibaylamanyz, nemene, oibaylaysyz? Maghan «birdene» berip tastaghanday oibaylaysyz ghoy. Men erikkennen súrap otyrghan joqpyn ghoy.

- Jaraydy, qoydyq. Súrap boldyng ba?

- Joq, ә. Áyeliniz qatty úiqygha ketkende qoryldap jata ma, joq әlde jәy pysyldap jata ma?

- O, qúday! Tergeushi myrza, sen nege tikeley úrlyqqa qatysty nәrseni súramaysyn?

- Men tikeley úrlyqqa qatysty nәrseni súrap túrmyn ghoy. Súraqqa jauap beriniz.

- Qoryldap jatady, oibay, qoryldap jatady, qor, qor, qor etip, maza bermeydi.

- Mine, mine, qylmys degeniniz ashyldy.  Yaghni, siz әieliniz qorylgha basqanda onyng úiyqtaghanyna anyq kóziniz jetip, ózinizding baylanysynyz bar úrylargha qoradaghy maldy shygharyp beru ýshin týn ishinde syrtqa shyqtynyz. Uh, әzer degende shyndyqqa jettim-au. Boldy, úrlyq anyqtaldy. Qalghan súraqtargha sotta jauap beresiz.

Bir jetiden keyin sot boldy. Ózimning jazyqsyz ekenimdi bilgendikten әri aqsham bolmaghandyqtan ózimdi ózim aqtaytyn bolyp, advokat jaldamadym. Ayyptaushy prokuror da, sot ta súraqtyng astyna aldy.

- Ayyptalushy Qisyq Týzelmesúly, siz úrlyq jasaytyn týni nelikten әielinizding qasyna jattynyz? - dep súrady prokuror. «O, qúday, myna әumeserge ne dep jauap bersem eken»?

- Qinalsanyz, jauap bermeuge de bolady, - dedi sot.

- Jo...joq, qinalyp túrghan joqpyn, - dedim men. Óte oryndy súraq. Biraq sol týni әielimning qasyna nelikten jatqanymdy ózim de bilmeymin. Úmytyp qalyppyn.

- Jauabynyzgha senemin, - dedi prokuror. Ýlken adamsyz ghoy, úmytugha qaqynyz bar. Biraq mynany jaqsylap týsindirinizshi, nelikten әielinizding sol jaghyna jattynyz? Álde múny da úmytyp qaldynyz ba?

- Joq, múny úmytqan joqpyn, - dedim men. – Súraghynyz kókeytesti eken. Óitkeni, bólmeden shyghatyn esik әielimning sol jaghynda. Tósekting ong jaghy qabyrghagha tirelip túr. Eger men ong jaghynda jatsam, әielimdi «attap» ótemin dep oyatyp aluym mýmkin ghoy. Sondyqtan sol jaghynda jattym.

- Tamasha jauap, - dedi prokuror. Yaghni, siz úrlyghymdy әielim bilip qalmasyn dep, әdeyi sol jaghyna jatqansyz ghoy.

- Tap solay, prokuror myrza.

- Al myna súraqqa ne deysiz? Týnde jatqanda әieliniz sizding betinizge qaramay, nege teris qarap jatty?

-?!

- Qinalsanyz, jauap bermeuge de bolady, - dedi sot

- Jo...joq, jauap beremin. Múny prokuror myrza tekke súrap otyrghan joq. Óitkeni, әielim maghan qarap jatatynday mende bet joq.  Áyelim mening týnde úrlyqqa baratynymdy sezip, «betsiz, qay betinmen úrlyqqa barasyn?» dep, ishtey renjip, teris qarap jatqan ghoy.

- Óte oryndy jauap. Óziniz ótirik aitpaytyn adal úry ekensiz, - dedi prokuror.

- Bәri dúrys-aq. Biraq әieliniz úiyqtaghan kezinde nege qoryldaydy? Sebebi bar ma? -  dedi sot. «O, qúday! Adam taghdyryn sheshetin sottyng súraghynyng siqyn qaranyz. Ne dep jauap bersem eken?».

- Qinalsanyz, aitpay-aq qoyynyz.

- Jo...joq, aitamyn, - dedim men. Súraghynyz óte ózekti eken. Áyelim әr týnde әrtýrli sebeptermen qorylday beredi. Sol týni ol: «Aqyry úrlyqqa baram dep sheshken ekensin, albasty basyp, úiyqtap qalma, qaqbas» - dep qoryldap jatty ghoy deymin.

- Óziniz jauap beruge sheber ekensiz, - dedi sot. Talantynyzgha tanqalyp otyrmyn. Shynynyzdy aitynyzshy, kórshinizding iytine para bergeninizdi moyyndaysyz ba?

- Ony kim aitty?

- Tergeushi solay dep kórsetipti ghoy. Qinalsanyz...

- Jo...joq, qinalatyn eshtene joq. Itting para alghanyn bilginiz kelip túr ghoy. Búl zamanda parany kim kimge bermey jatyr. Kórshining iyti «kimnen» kem. «Ol» da qorany kýzetip, bizding sheneunikter siyaqty «qyzmet atqaryp otyr». Ol da bizding sheneunikter siyaqty «kóldenen» qyzmeti ýshin «birdene» dәmetedi. Ony «aytpasa da», «kózqarasynan» týsinuge bolady. Sondyqtan týnge qaray iyesinen jasyryp, «ýndemesin» dep, «et asyp bergenim ras».

- Múnynyz baryp túrghan sybaylas jemqorlyq qoy, - dep aiqay saldy prokuror. Siz   úyalmay-qyzarmay, itke para berip túrsyz ghoy. Sheneunikterding para alghany azday, betiniz bylsh etpey, itterdi para alugha tәrbiyelep jatsyz. Býkil it bitken paraqorgha ainalyp ketse qaytemiz? Elimizding erteni ne bolmaq? Damyghan otyz elding qataryna qalay qosylamyz? Sot myrza, búl úry úrlyqtan da ýlken qylmys jasap túr. Sondyqtan aiypkerdi úrlyghy ýshin emes, itke para bergeni ýshin onbes jylgha «itjekkenge» aidaudy súraymyn.

- Eskerilsin, - dedi sot.

- Jo...joq, - dep aiqay saldym men. Búl - әdiletsizdik. Búl baryp túrghan sauatsyzdyq. Bizding zanymyz boyynsha para bergen de, para alghan da  sottaluy kerek. Sizder meni sottap, «para alghan» itti nege sottamaysyzdar?

Sot ta, prokuror da antarylyp qaldy. Zalda otyrghandar du kýldi. Sot nókerlerimen aqyldasugha ketti. Qaytyp oralghan ol para degenning ne ekenin týsinbeytindikten itti jauapqa tartugha bolmaytyndyghyn aityp, meni sanaly týrde para bergendikten ýsh jylgha bas bostandyghymnan aiyrdy. Búghan mýmkin sizder senbey otyrghan shygharsyzdar. Ony ózderiniz bilersizder. Biraq adam qúqyghyn «keremet oilaytyn» bizding qúqyqtyq qoghamymyzdyng qúqyq salasynda ne bolmay jatyr?

Damir Ábishev

Abai.kz