«Meshkey degen jaqsy ataq emes» demekshi, deputattyng «jeputat»  ataluy da qaybir dúrys deysiz?.. Kóp boldy Qazaqstanda «halyq qalaulylary» «jeputat» atalyp jýr. Jiyirkenishti atau. Búl ataudyng ar jaghyna ýnilip jatudyng qajeti shamaly, ber jaghynda-aq onyng adyrayghan albasty beynesi kórinip túr: jemenger, iship-jeuden, úrlyqtan esh tiylmaytyn pende. Qolymyzdy jýrek túsymyzgha qoyyp aitalyq, әlgi «jeputtardyn» qatarynda el isine elgezek, qoghamdyq, últtyq mýddege jany auratyn azamattar da bar. Olar – deputtar. Alayda, jep qoyatyndarmen qoyyn-qoltyq aralasatyndyqtan olargha da jalpy ataudy, halyqtyq ataudy jaba salamyz: jeputattar. Búl jebekender jeke maqsat, jelkendi armandaryna kelgende shetinen jer tarpyp túr. Qarjylyq toptardyng zang shygharushy organda otyrghan sybaylastary – osylar. Ony ózderi әredik bayqatyp ta qoyady. Mәselenki, Qazaqstanda tarifter ýzdiksiz ósip jatady. Dauys kóterip, ýn shygharatyn deputatty sonday kezde taba almay qalasyn. Nege? Sebebi olardyng auzyn monopolist alyp qoyghan. Til mәselesi, kóshi-qon, ishki migrasiya, oqu-bilim, t.b. siyaqty últtyq mazmúny tereng mәseleler kýn tәrtibine shygha keledi. Birer deputattyng ghana ýni estiledi de qalghandary ýnsiz, tymyrayyp otyra beredi. Nege? Sebebi, búl jayttar týbegeyli sheshimin tabatyn bolsa, qoghamda qazaqtildi qauymnyng belsendiligi artyp, biylik pen bizneske auyz saluy mýmkin. Sondyqtan «ash pәleden qash pәle», búnday taqyrypqa ýn qosudyng qajeti shamaly. Óitkeni biznes elita men biylik týgel orystildi. Deputat bolghan song alpauyt ataulynyng yghyn tauyp, yqtap ómir sýrgen abzal. Álgi jeputtardyng ishinde Qazaqstandaghy orystildi elitanyng ghana emes, qazirgi Resey biyligining mýddesin ashyq qorghaytyndar da bar. Sonyng biri: «Latyn qaripine kóshsek, «Ruskiy miyr» әleminen jyraqtap ketemiz» dep syqsyndaghan deputat-marjamyz bolatyn. Býgingi deputattardyng ortasynda búnday marjalar kóp jәne bola da beretin siyaqty...

Keshe Ekonomika ministri Baqyt Súltanov әskery qyzymetkerler men qúqyqqorghau organynda isteytinderding jalaqysymen birge Parlament deputattarynyng da alatyn ailyqtary eselenetinin aityp qaldy. Joghary jalaqy kólemin ósiru ýshin budjetten 33,1 milliard tenge qarastyrylghan. Sonyng 640 milliony Mәjilis pen Senat deputattarynyng enbekaqysyn ýstemeleuge júmsalady eken. Mine, keremet! Biz  deputtardyng jyldap, ailap ósip bara jatqan jalaqysynyng kólemine qarap, «keremet» dep tamsanamyz, «bú qalay?» dep súraq qoya almaymyz. Óitkeni әlgindey saualgha beti qyzara qoyatyn deputat Mәjiliste az, óte az. Ony aitasyz, osy 6-shy shaqyrylymdaghy Mәjilis deputtary baspanalaryna kirip bolghansha, ózderine Astanadan qymbat qonaqýilerdi talap etip eldi shu-shúrqan qylghan. Odan keyin...dollardyng tengemen aradaghy baghamy zymyrap óskende taghy da jalaqylarynyng jayyn aityp jylap-enirep shygha keldi. Sóitti de qaltalaryn kezekti ret qampaytyp aldy. Sóitken jemenger jeputtardyng 640 million tengege qol salghandaryna qarap esh tanqalmaymyz da, kóldeneng súraq ta qoymaymyz. Sonday-aq korrupsiyamen ortasy әbden bylyqqan, korrupsiyany jýiege ainaldyrghan qúqyq qorghau salasynyng qyzmetkerlerine beriletin joghary jalaqygha da «jol bolsyn» aitamyz.

Iliyas Aqbay

Abai.kz